Hematyt: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m drobne, form. |
|||
Linia 71: | Linia 71: | ||
[[Kategoria:Tlenki i wodorotlenki (minerały)]] |
[[Kategoria:Tlenki i wodorotlenki (minerały)]] |
||
[[Kategoria:Żelazo]] |
[[Kategoria:Żelazo]] |
||
[[ar:شاذنج]] |
|||
[[an:Hematites]] |
|||
[[be:Гематыт]] |
|||
[[be-x-old:Гематыт]] |
|||
[[bg:Хематит]] |
|||
[[ca:Hematites]] |
|||
[[cs:Hematit]] |
|||
[[cy:Hematit]] |
|||
[[de:Hämatit]] |
|||
[[et:Hematiit]] |
|||
[[el:Αιματίτης]] |
|||
[[en:Hematite]] |
|||
[[es:Hematita]] |
|||
[[eo:Hematito]] |
|||
[[eu:Hematite]] |
|||
[[fa:هماتیت]] |
|||
[[fr:Hématite]] |
|||
[[gl:Hematita]] |
|||
[[ko:적철석]] |
|||
[[hr:Hematit]] |
|||
[[io:Hematito]] |
|||
[[is:Hematít]] |
|||
[[it:Ematite]] |
|||
[[he:המטיט]] |
|||
[[kk:Гематит]] |
|||
[[lt:Hematitas]] |
|||
[[hu:Hematit]] |
|||
[[mk:Хематит]] |
|||
[[nl:Hematiet]] |
|||
[[ja:赤鉄鉱]] |
|||
[[no:Hematitt]] |
|||
[[nn:Hematitt]] |
|||
[[nds:Hämatit]] |
|||
[[pt:Hematita]] |
|||
[[ro:Hematit]] |
|||
[[ru:Гематит]] |
|||
[[sah:Гематит]] |
|||
[[simple:Hematite]] |
|||
[[sk:Hematit]] |
|||
[[sl:Hematit]] |
|||
[[sr:Хематит]] |
|||
[[sh:Hematit]] |
|||
[[fi:Hematiitti]] |
|||
[[sv:Hematit]] |
|||
[[tl:Hematita]] |
|||
[[tr:Hematit]] |
|||
[[uk:Гематит]] |
|||
[[vi:Hematit]] |
|||
[[zh:赤铁矿]] |
Wersja z 18:17, 12 mar 2013
[[Plik:{{{grafika}}}|240x240px|alt={{{alt grafiki}}}|{{{opis grafiki}}}]] {{{opis grafiki}}} | |
Właściwości chemiczne i fizyczne | |
Inne nazwy |
{{{inne nazwy}}} |
---|---|
Skład chemiczny |
{{{skład chemiczny}}} |
Twardość w skali Mohsa |
{{{twardość w skali Mohsa}}} |
Przełam |
{{{przełam}}} |
Łupliwość |
{{{łupliwość}}} |
Pokrój kryształu |
{{{pokrój kryształu}}} |
Układ krystalograficzny |
{{{układ krystalograficzny}}} |
Topliwość |
{{{topliwość}}} |
Właściwości mechaniczne |
{{{właściwości mechaniczne}}} |
Gęstość minerału |
{{{gęstość minerału}}} |
Właściwości optyczne | |
Barwa |
{{{barwa}}} |
Rysa |
{{{rysa}}} |
Połysk |
{{{połysk}}} |
Współczynnik załamania |
{{{współczynnik załamania}}} |
Inne |
{{{inne własności optyczne}}} |
Dodatkowe dane | |
Postacie alotropowe |
{{{postacie alotropowe}}} |
Szczególne własności |
{{{szczególne własności}}} |
Klasyfikacja Strunza |
{{{klasyfikacja Strunza}}} |
Hematyt (gr. haema (haima), krew; haimatites, krwisty; w nawiązaniu do czerwonej barwy tego minerału po jego sproszkowaniu) – pospolity minerał, tlenek żelaza(III).
Właściwości
Tworzy kryształy izometryczne, krótkosłupowe, grubobeczułkowate, tabliczkowe, płytkowe, a niekiedy igiełkowe. Zazwyczaj przyjmuje postać romboedru.
Występuje w skupieniach
- zbitych i skrytokrystalicznych (żelaziak czerwony),
- grubokrystalicznych (błyszcz żelaza – Rio Marina na Elbie Włochy),
- drobnoziarnistych, cienkotabliczkowych (mika żelazna),
- skorupowych i naciekowych (krwawnik),
- groniastych, kulistych i nerkowatych (szklane głowy – Cumbria w Wielkiej Brytanii; do 15 kg),
- rozetowych (róża hematytowa – Minas Gerais Brazylia; średnica do 15 cm i Szwajcaria – do 7 cm), oraz
- proszkowych, ziemistych i pylastych (śmietana hematytowa).
- Niekiedy tworzy pseudomorfozy po magnetycie (martyt).
Jest kruchy, nieprzezroczysty. Czasami zawiera domieszki glinu – hematyt glinowy, alumohematyt; oraz manganu.
Występowanie
Jest rozpowszechniony we wszystkich głównych typach skał, w których tworzy większe nagromadzenia lub jako minerał poboczny barwi je na różowo lub czerwono. Występuje jako spoiwo w niektórych skałach osadowych, okruchowych. Towarzyszy magnetytowi i pirytowi.
Miejsca występowania: USA – okolice J.Górnego, Tennessee; Kanada – Quebec; Meksyk, Wenezuela, Brazylia, Liberia, Indie, Ukraina – Krzywy Róg, Kazachstan, Australia, Francja – kryształy do 10 cm, Niemcy, Szwecja, Japonia – kryształy do 6 cm..
W Polsce – na terenie Rezerwatu Archeologicznego Rydno (województwo świętokrzyskie, pomiędzy Starachowicami a Skarżyskiem-Kamienną) – co ciekawe był tu eksploatowany już od schyłkowego paleolitu, w okolicach Nowej Słupi (Góry Świętokrzyskie), w Tatrach, w Kotlinie Kłodzkiej, Rudawach Janowickich – m.in. hałdy d. kopalni "Victoria" w Ogorzelcu, Górach Kaczawskich, spotykany jest na Kujawach[potrzebny przypis].
Występuje także na Marsie.
Zastosowanie
Główna ruda żelaza (70% Fe) – nie jest najbardziej bogatą, ale jest bardzo powszechną rudą żelaza. Bywa używany jako naturalny pigment do wyrobu czerwonej farby (czerwona ochra). Ma duże znaczenie kolekcjonerskie. Wykorzystywany jako kamień ozdobny i jubilerski. Używany do wyrobu drobnej galanterii artystycznej i żałobnej.
Bibliografia
- Atlas mineralogii – G.G.Gormaz, J.J.Casanovas – „Wiedza i życie” 1992
- W.Heflik, L.Natkaniec – Nowak – Minerały Polski – Wyd. „Antykwa” – 1998
- J.Żaba – Ilustrowany słownik skał i minerałów – Videograf II 2003
- W. Schumann – Minerały świata – O. Wyd.”Alma-Press” 2003
- ↑ Udo. Schwertmann, R. M. Cornell: Iron Oxides in the Laboratory: Preparation and Characterization. Weinheim ; New York: Wiley-VCH, 2000. DOI: 10.1002/9783527613229. ISBN 3-527-26991-6. (ang.).