Karol Olszewski: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
m Wycofano edycje użytkownika 176.111.123.171 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Swd. |
|||
Linia 4: | Linia 4: | ||
== Życie i badania == |
== Życie i badania == |
||
Był synem Jana (ziemianina, zabitego wkrótce po narodzinach Karola podczas [[rzeź galicyjska|rabacji galicyjskiej]]) i Anny ze Zwolińskich<ref>Zdzisław Wojtaszek, ''Olszewski Karol Stanisław'', ''[[Polski Słownik Biograficzny]]'', tom XXIV, 1979, s. 27.</ref>. Absolwent [[I Liceum Ogólnokształcące im. Kazimierza Brodzińskiego w Tarnowie|I Liceum Ogólnokształcącego]] w [[Tarnów|Tarnowie]]. Studiował [[chemia|chemię]] i [[fizyka|fizykę]] |
Był synem Jana (ziemianina, zabitego wkrótce po narodzinach Karola podczas [[rzeź galicyjska|rabacji galicyjskiej]]) i Anny ze Zwolińskich<ref>Zdzisław Wojtaszek, ''Olszewski Karol Stanisław'', ''[[Polski Słownik Biograficzny]]'', tom XXIV, 1979, s. 27.</ref>. Absolwent [[I Liceum Ogólnokształcące im. Kazimierza Brodzińskiego w Tarnowie|I Liceum Ogólnokształcącego]] w [[Tarnów|Tarnowie]]. Studiował [[chemia|chemię]] i [[fizyka|fizykę]] na Uniwersytecie Jagiellońskim (1866–1872), później kształcił się w [[Heidelberg]]u. Po powrocie do Krakowa został [[docent]]em, od 1876 był profesorem; kierował Katedrą Chemii Ogólnej, następnie Katedrą Chemii Nieorganicznej. Od 1888 był członkiem korespondentem, od 1896 członkiem rzeczywistym [[Akademia Umiejętności|Akademii Umiejętności w Krakowie]]. |
||
Wraz z [[Zygmunt Wróblewski|Zygmuntem Wróblewskim]] dokonał 5 kwietnia 1883 (według innych źródeł 29 marca) pierwszego na świecie [[Ciekły tlen|skroplenia tlenu]], zaś 13 kwietnia 1883 [[Ciekły azot|azotu]]. Później obaj uczeni zestalili także [[dwutlenek węgla]] i [[metanol]]. Użyli do tego celu [[Kaskadowa metoda skraplania|kaskadowej metody skraplania]] gazów pod zmniejszonym ciśnieniem, w której kolejne skroplone i wrzące gazy obniżały temperaturę dla kolejnych skropleń w niższych temperaturach. W 1895 skroplił i zestalił [[argon]]. Dzięki badaniom obu uczonych Kraków był w owym czasie jednym z niewielu ośrodków europejskich, w których osiągano temperatury poniżej –100 stopni{{r|Przewodnik}}. Początkowo osiągali oni temperaturę –105 stopni Celsjusza, a po udoskonaleniu aparatury zwiększyli zakres uzyskiwanych temperatur do –160 stopni{{r|Orlowski}}. |
Wraz z [[Zygmunt Wróblewski|Zygmuntem Wróblewskim]] dokonał 5 kwietnia 1883 (według innych źródeł 29 marca) pierwszego na świecie [[Ciekły tlen|skroplenia tlenu]], zaś 13 kwietnia 1883 [[Ciekły azot|azotu]]. Później obaj uczeni zestalili także [[dwutlenek węgla]] i [[metanol]]. Użyli do tego celu [[Kaskadowa metoda skraplania|kaskadowej metody skraplania]] gazów pod zmniejszonym ciśnieniem, w której kolejne skroplone i wrzące gazy obniżały temperaturę dla kolejnych skropleń w niższych temperaturach. W 1895 skroplił i zestalił [[argon]]. Dzięki badaniom obu uczonych Kraków był w owym czasie jednym z niewielu ośrodków europejskich, w których osiągano temperatury poniżej –100 stopni{{r|Przewodnik}}. Początkowo osiągali oni temperaturę –105 stopni Celsjusza, a po udoskonaleniu aparatury zwiększyli zakres uzyskiwanych temperatur do –160 stopni{{r|Orlowski}}. |
Wersja z 20:04, 14 lis 2016
Karol Stanisław Olszewski (ur. 29 stycznia 1846 w Broniszowie Tarnowskim (obecnie wieś Broniszów k. Ropczyc), zm. 24 marca 1915 w Krakowie) – polski fizyk i chemik, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Życie i badania
Był synem Jana (ziemianina, zabitego wkrótce po narodzinach Karola podczas rabacji galicyjskiej) i Anny ze Zwolińskich[1]. Absolwent I Liceum Ogólnokształcącego w Tarnowie. Studiował chemię i fizykę na Uniwersytecie Jagiellońskim (1866–1872), później kształcił się w Heidelbergu. Po powrocie do Krakowa został docentem, od 1876 był profesorem; kierował Katedrą Chemii Ogólnej, następnie Katedrą Chemii Nieorganicznej. Od 1888 był członkiem korespondentem, od 1896 członkiem rzeczywistym Akademii Umiejętności w Krakowie.
Wraz z Zygmuntem Wróblewskim dokonał 5 kwietnia 1883 (według innych źródeł 29 marca) pierwszego na świecie skroplenia tlenu, zaś 13 kwietnia 1883 azotu. Później obaj uczeni zestalili także dwutlenek węgla i metanol. Użyli do tego celu kaskadowej metody skraplania gazów pod zmniejszonym ciśnieniem, w której kolejne skroplone i wrzące gazy obniżały temperaturę dla kolejnych skropleń w niższych temperaturach. W 1895 skroplił i zestalił argon. Dzięki badaniom obu uczonych Kraków był w owym czasie jednym z niewielu ośrodków europejskich, w których osiągano temperatury poniżej –100 stopni[2]. Początkowo osiągali oni temperaturę –105 stopni Celsjusza, a po udoskonaleniu aparatury zwiększyli zakres uzyskiwanych temperatur do –160 stopni[3].
Karol Olszewski przyczynił się do rozwoju rentgenografii. Pierwsze zdjęcie wykonał wraz z profesorem Alfredem Obalińskim w Katedrze Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego w 1896 r., w rok po odkryciu Röntgena.
Pochowany został na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w kwaterze 9.
Opinie
Olszewski był zgłaszany do Nagrody Nobla z fizyki[4]. Na XXXV. Zjeździe Fizyków Polskich w Białymstoku prof. Andrzej Kajetan Wróblewski (Instytut Fizyki Doświadczalnej UW) przedstawił referat nt. „Fizyka w Polsce wczoraj, dziś i jutro” – krótką charakterystykę fizyki w Polsce XX w. Zaprezentował wskaźniki bibliometryczne, liczby dotyczące stopni i tytułów naukowych oraz liczby studentów fizyki. W podsumowaniu ocenił wkład Polaków do światowej fizyki XX w., wyodrębniając przede wszystkim – poza Marią Skłodowską-Curie – czterech fizyków, którzy dokonali odkryć na miarę Nagrody Nobla: Mariana Smoluchowskiego, Mariana Danysza, Jerzego Pniewskiego i Karola Olszewskiego[5].
Olszewski cieszył się bardzo dużym uznaniem w międzynarodowym środowisku naukowym. Uznawany był za jeden z największych na świecie autorytetów w dziedzinie skraplania gazów. Przed uzyskaniem nagrody Nobla angielski uczony William Ramsay wysłał mu próbkę helu oraz 30 mg nowo odkrytego przez siebie argonu z prośbą o ich skroplenie[2]. Właściwości tych skroplonych przez polskiego naukowca gazów w następnym roku zbadane zostały przez Królewskie Towarzystwo Naukowe w Londynie[3].
Pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1936)[6].
Upamiętnienie
- W zbiorach Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego z siedzibą w Collegium Maius znajduje się sala imienia Karola Olszewskiego, w której mieści się wyposażenie pracowni naukowej profesora, w tym jeden z najstarszych w Europie aparat do skraplania gazów z 1884 r. jego projektu[2].
- W Krakowie jego imieniem nazwano jedną z ulic na krakowskim Starym Mieście.
Zobacz też
Bibliografia
- Zdzisław Wojtaszek, Olszewski Karol Stanisław, w: Polski Słownik Biograficzny, tom XXIV, 1979, s. 27–30.
- Andrzej Śródka, Uczeni polscy XIX-XX stulecia, tom III: M–R, Warszawa 1997, s. 301–303 (z fotografią).
Linki zewnętrzne
- Prace Karola Olszewskiego dostępne w Sieci (Katalog HINT)
- ↑ Zdzisław Wojtaszek, Olszewski Karol Stanisław, Polski Słownik Biograficzny, tom XXIV, 1979, s. 27.
- ↑ a b c Praca zbiorowa: Collegium Maius. Przewodnik Ilustrowany. Kraków: Foto liner s.c., 2013, s. 70-71. ISBN 978-83-62559-10-7.
- ↑ a b Bolesław Orłowski: Polacy światu. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1987, s. 200-202.
- ↑ A.K. Wróblewski: Historia fizyki. s. 362.
- ↑ Andrzej Kajetan Wróblewski (Instytut Fizyki Doświadczalnej UW): Fizyka w Polsce wczoraj, dziś i jutro. labfiz.uwb.edu.pl. [dostęp 2012-08-31]. (pol.).
- ↑ 11 listopada 1936 „za wybitne zasługi na polu nauki i wychowywania młodzieży w duchu patriotycznym położone w latach 1905-1918” M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 464