Burak zwyczajny: Różnice pomiędzy wersjami

Burak zwyczajny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	rośliny nasienne
Klasa	okrytonasienne
Rząd	goździkowce
Rodzina	szarłatowate
Rodzaj	burak
Gatunek	burak zwyczajny
	Nazwa systematyczna
	{{{nazwa łacińska}}} L.; Sp. pl. 1:222. 1753
	[[wikispecies:{{{wikispecies}}}\|Systematyka w Wikispecies]]
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 20:30, 9 sty 2017

Burak zwyczajny (Beta vulgaris L.) – gatunek w różnych systemach klasyfikacyjnych zaliczany do rodziny komosowatych lub szarłatowatych. Wszystkie znane odmiany buraka pochodzą od buraka dzikiego, który rośnie do dzisiaj na Bliskim Wschodzie, między wybrzeżami Morza Śródziemnego i Czarnego, w okolicach Morza Kaspijskiego i w Indiach. W Polsce pospolita roślina uprawna.

Morfologia i biologia

Rozwój: Roślina roczna lub dwuletnia.
Pokrój: Roślina prawie naga, często czerwona przebarwiona.
Liście: Dolne duże, jajowate o falistych brzegach, liście łodygowe podłużne lub lancetowate.
Kwiaty: Kwiaty są wytwarzane w drugim roku, zebrane są w dość duże wiechy. Mają zielonawy 5-krotny okwiat, 1 słupek, 5 pręcików na mięsistym pierścieniu otaczającym słupek. Posiadają podkwiatki.
Owoce: Suche, jednonasienne, pękające wieczkiem. Zrośnięte są po kilka w tzw. kłębek.
Korzeń: Spichrzowy.

Zastosowanie

Roślina uprawna: Od kiedy to tylko było możliwe, próbowano uszlachetnić buraka, tak by w zależności od potrzeby wytwarzał większy korzeń lub większe liście. Obecnie jest uprawiany na wszystkich kontynentach i w wielu odmianach. Po raz pierwszy o buraku wspomina jeden z dokumentów pochodzących z Babilonii. W roku 722 p.n.e. uprawiano go w ogrodach króla Merodaka-Baladana, pod nazwą selqu. Około 400 p.n.e. uprawiano buraki w Grecji, a 200 lat później dotarły one na tereny republiki rzymskiej. W czasach Karola Wielkiego i przez resztę średniowiecza uprawiany był burak ćwikłowy jako warzywo liściaste we Francji i Italii, a w Niemczech od XII wieku. W XV wieku odmiana czerwona buraka zawędrowała do Włoch. W 1583 opisano po raz pierwszy w sposób naukowy kilka uprawianych wtedy odmian. W 1747 Andreas Sigismund Marggraf odkrył w burakach sacharozę. W 1753 Karol Linneusz opisał wszystkie gatunki i podgatunki buraków oraz nadał im nazwy łacińskie, obowiązujące do dziś. W 1801 Franz Karl Achard rozpoczął produkcję cukru buraczanego na Śląsku. Od 1830 rozpoczęto hodowlę buraków według cech zewnętrznych takich jak wielkość korzenia i forma. Olbrzymi wpływ na produkcję buraków miała teoria mineralnego odżywiania roślin, którą ogłosił Justus von Liebig (1803-1873). W 1924 r. Austriak Waldecker rozpoczął pierwsze doświadczenia z otoczkowaniem nasion buraka. W latach 30. XX w. w ZSRR wyhodowano po raz pierwszy pojedyncze jednonasienne rośliny buraków (prace Marii G. Bordonos)^[2].
Warzywo uprawiane w celach spożywczych.
Roślina pastewna.
Wykorzystywany w przemyśle cukrowniczym do produkcji cukru

Zmienność

Botanicy wyróżniają 3 podgatunki^[3]:
- Beta vulgaris L. subsp. adanensis (Pamukç. ex Aellen) Ford-Lloyd & J. T. Williams
- Beta vulgaris L. subsp. maritima (L.) Arcang. – burak dziki
- Beta vulgaris L. subsp. vulgaris
Wszystkie uprawiane buraki pochodzą od podgatunku Beta vulgaris L. subsp. vulgaris. Wyróżnia się wśród nich następujące grupy:
- burak liściowy, boćwina – uprawiany dla liści jadalnych, odmiana mało znana w Polsce.
- burak korzeniowy:
  - burak cukrowy – uprawiany ze względu na korzeń, który zawiera około 20% cukru.
  - burak ćwikłowy – roślina warzywna, uprawiana ze względu na silnie wybarwiony korzeń.
  - burak pastewny – uprawiany na paszę.

Nie są to jednak w sensie botanicznym odmiany, lecz grupy kultywarów, stąd też wszystkie dawniej używane nazwy łacińskie zostały uznane za synonimy Beta vulgaris subsp. vulgaris^[3]^[4].

Choroby

Zgorzel liści sercowych i sucha zgnilizna korzeni buraka – choroba wywołana niedoborem boru.

↑ Stevens P.F.: Caryophyllales. Angiosperm Phylogeny Website, 2001–. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
↑ Сахарная свекла – Достижения селекции. Селекция полевых культур, 2011. [dostęp 2013-10-06]. (ros.).
↑ ^a ^b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-03-15].
↑ The Plant List Beta. [dostęp 2011-03-30].

[apweb-1] Stevens P.F.: Caryophyllales. Angiosperm Phylogeny Website, 2001–. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).

[bord-2] Сахарная свекла – Достижения селекции. Селекция полевых культур, 2011. [dostęp 2013-10-06]. (ros.).

[grin-3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-03-15].

[TPL-4] The Plant List Beta. [dostęp 2011-03-30].

[2]

[3]

[4]

@@ Linia 39: / Linia 39: @@
 == Zmienność ==
-* Botanicy wyróżniają 3 podgatunki<ref name=grin>{{Cytuj stronę |url=http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxgenform.pl?language=en |tytuł=Germplasm Resources Information Network (GRIN)|data dostępu = 2011-03-15}}</ref>:
+* Botanicy wyróżniają 3 podgatunki<ref name=grin>{{Cytuj stronę |url=https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxon/taxonomysearch.aspx?language=en |tytuł=Germplasm Resources Information Network (GRIN)|data dostępu = 2011-03-15}}</ref>:
 ** ''Beta vulgaris'' L. subsp. ''adanensis'' (Pamukç. ex Aellen) Ford-Lloyd & J. T. Williams
 ** ''Beta vulgaris'' L. subsp. ''maritima'' (L.) Arcang. – [[burak dziki]]