Podagrycznik pospolity: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
uzupełnienie i szczegółowe uźródłowienie |
m drobne techniczne |
||
Linia 37: | Linia 37: | ||
== Biologia i ekologia == |
== Biologia i ekologia == |
||
; Rozwój: [[Bylina (botanika)|Bylina]], [[geofit]] i [[hemikryptofit]]{{r|rutkowski}}. Kwitnie od czerwca do lipca, |
; Rozwój: [[Bylina (botanika)|Bylina]], [[geofit]] i [[hemikryptofit]]{{r|rutkowski}}. Kwitnie od czerwca do lipca, kwiaty [[przedprątność|przedprątne]], [[owadopylność|owadopylne]]{{r|seidl}}. Na jego kwiatostanach zwykle przebywa wiele [[chrząszcze|chrząszczy]] odżywiających się pyłkiem{{r|notatnik}}. Silnie rozmnaża się wegetatywnie za pomocą kłączy{{r|cincura}}. Nasiona kiełkują słabo. Masa 1000 owoców wynosi 2,4 g. Na jednej roślinie wyrasta średnio 2800 owoców. |
||
; [[Siedlisko (biologia)|Siedlisko]]: Wilgotne i świeże zarośla, lasy liściaste, ogrody, przydroża, nad brzegami wód. Często rośnie przy płotach. W [[agrocenoza|uprawach rolniczych]] i ogródkach jest uporczywym [[chwast]]em, gdyż odtwarza się nawet z niewielkich fragmentów kłącza. Odznacza się przy tym ogromną siłą konkurencyjną w stosunku do innych gatunków, dzięki czemu szybko opanowuje teren. Często tworzy całe łany. Jest [[gatunek wskaźnikowy|gatunkiem wskaźnikowym]] gleb bogatych w [[próchnica (gleba)|próchnicę]] i [[azot]]. Lubi miejsca zacienione{{r|cincura}}. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych [[gatunek charakterystyczny]] dla Cl. ''[[Querco-Fagetea]]'' i All. ''[[Aegopodion podagrariae]]''{{r|matuszkiewicz}}. |
; [[Siedlisko (biologia)|Siedlisko]]: Wilgotne i świeże zarośla, lasy liściaste, ogrody, przydroża, nad brzegami wód. Często rośnie przy płotach. W [[agrocenoza|uprawach rolniczych]] i ogródkach jest uporczywym [[chwast]]em, gdyż odtwarza się nawet z niewielkich fragmentów kłącza. Odznacza się przy tym ogromną siłą konkurencyjną w stosunku do innych gatunków, dzięki czemu szybko opanowuje teren. Często tworzy całe łany. Jest [[gatunek wskaźnikowy|gatunkiem wskaźnikowym]] gleb bogatych w [[próchnica (gleba)|próchnicę]] i [[azot]]. Lubi miejsca zacienione{{r|cincura}}. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych [[gatunek charakterystyczny]] dla Cl. ''[[Querco-Fagetea]]'' i All. ''[[Aegopodion podagrariae]]''{{r|matuszkiewicz}}. |
||
; Genetyka: Liczba chromosomów 2n=22 (rzadko), 42, 44{{r|rutkowski}}. |
; Genetyka: Liczba chromosomów 2n=22 (rzadko), 42, 44{{r|rutkowski}}. |
||
Linia 53: | Linia 53: | ||
== Szkodliwość i zwalczanie == |
== Szkodliwość i zwalczanie == |
||
Podagrycznik jest trudnym do zwalczenia chwastem w cienistych ogrodach. Zachwaszcza zwłaszcza [[Roślina wieloletnia|rośliny wieloetnie]]: truskawki, krzewy owocowe, ogrody warzywne i kwiatowe, parki, klomby. Rozplenia się szybko za pomocą kłączy i rozłogów. Plewienie jest mało skuteczne, gdyż kłącza są łamliwe i łatwo odrastają z nich nowe rośliny{{r|notatnik}} |
Podagrycznik jest trudnym do zwalczenia chwastem w cienistych ogrodach. Zachwaszcza zwłaszcza [[Roślina wieloletnia|rośliny wieloetnie]]: truskawki, krzewy owocowe, ogrody warzywne i kwiatowe, parki, klomby. Rozplenia się szybko za pomocą kłączy i rozłogów. Plewienie jest mało skuteczne, gdyż kłącza są łamliwe i łatwo odrastają z nich nowe rośliny{{r|notatnik}}. Usuwanie go jest czasochłonne, wymaga dwukrotnego przekopania grządki (w odstępie 2 tygodni) i dokładnego wybrania wszystkich fragmentów kłączy{{r|az}}. |
||
== Uprawa == |
== Uprawa == |
Wersja z 11:27, 4 mar 2018
Systematyka | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Klad | |
Klad | |
Klad | |
Klasa | |
Klad | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
podagrycznik pospolity |
Nazwa systematyczna | |
{{{nazwa łacińska}}} L. Sp. pl. 1:265. 1753 |
Podagrycznik pospolity (Aegopodium podagraria L.)[2] – gatunek rośliny należący do rodziny selerowatych. Nazwa polska pochodzi od tego, że dawniej leczono nim chorobę dna moczanowa, potocznie zwaną podagrą((r|cincura}}. Nazwy zwyczajowe: barszlica, ger, giersz, kozia stopa, srocyna, śnitka, krzemionka[3].
Rozmieszczenie geograficzne
Rodzimy obszar jego występowania to Europa i Azja Zachodnia[4]. Rozprzestrzenił się jednak i obecnie jako gatunek zawleczony występuje pospolicie na terenie USA i Kanady w Ameryce Północnej, w Azji poprzez obszary Rosji sięga po wyspy japońskie, zawleczony został także do Australii i Nowej Zelandii[5]. W Polsce jest rośliną bardzo pospolitą. Status we florze Polski: gatunek rodzimy[6].
Morfologia
- Łodyga
- Wzniesiona, górą rozgałęziająca się, naga lub krótko owłosiona, w środku pusta (dęta) i bruzdowana. Osiąga wysokość 50-100 cm. Pod ziemią czołgające się, silne kłącze o zgrubiałych węzłach, wytwarzające liczne rozłogi[4].
- Liście
- Odziomkowe i dolne łodygowe są długoogonkowe, podwójnie trójlistkowe; środkowy listek jest największy. Poszczególne listki są niesymetrycznie jajowate, zaostrzone, pojedynczo lub podwójnie piłkowane, ogonkowe. Dolne liście pochwiasto osadzone na łodydze. Liście górne są pojedynczo trójdzielne. Charakterystyczną cechą gatunkową pozwalającą na rozróżnienie tego gatunku od innych, podobnych gatunków jest budowa ogonków liściowych. Na przekroju poprzecznym mają proste, lub słabo na zewnątrz wysklepione brzegi, rdzeń w środku i zawsze są gładkie[4].
- Kwiaty
- Drobne kwiaty tworzą duże, baldachy złożone, 12–13 szypułkowe, bez pokryw i pokrywek. W poszczególnych baldaszkach jest 12–20 pojedynczych kwiatów na równej długości szorstkich szypułkach. Kwiaty są obupłciowe lub męskie. Płatki korony białe lub jasnoróżowe, o wierzchołkach zagiętych do środka[4][7].
- Owoc
- Rozłupnia rozpadająca się łatwo na dwie rozłupki o długości 3–5 mm i szerokości 1,2 mm. Mają one brunatną barwę i dwa, jaśniejsze żebra[4].
Biologia i ekologia
- Rozwój
- Bylina, geofit i hemikryptofit[6]. Kwitnie od czerwca do lipca, kwiaty przedprątne, owadopylne[8]. Na jego kwiatostanach zwykle przebywa wiele chrząszczy odżywiających się pyłkiem[3]. Silnie rozmnaża się wegetatywnie za pomocą kłączy[4]. Nasiona kiełkują słabo. Masa 1000 owoców wynosi 2,4 g. Na jednej roślinie wyrasta średnio 2800 owoców.
- Siedlisko
- Wilgotne i świeże zarośla, lasy liściaste, ogrody, przydroża, nad brzegami wód. Często rośnie przy płotach. W uprawach rolniczych i ogródkach jest uporczywym chwastem, gdyż odtwarza się nawet z niewielkich fragmentów kłącza. Odznacza się przy tym ogromną siłą konkurencyjną w stosunku do innych gatunków, dzięki czemu szybko opanowuje teren. Często tworzy całe łany. Jest gatunkiem wskaźnikowym gleb bogatych w próchnicę i azot. Lubi miejsca zacienione[4]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl. Querco-Fagetea i All. Aegopodion podagrariae[9].
- Genetyka
- Liczba chromosomów 2n=22 (rzadko), 42, 44[6].
- Korelacje międzygatunkowe
- Na podagryczniku pospolitym pasożytują niektóre gatunki grzybów: Erysiphe heraclei powodujący chorobę zwaną mączniakiem prawdziwym, Mycosphaerella podagrariae wywołujący plamistość liści, szpetczak Protomyces macrosporus powodujący zniekształcenie liści, grzybopodobny lęgniowiec Plasmopara crustosa wywołujący mączniaka rzekomego i Puccinia aegopodii wywołująca rdzę. Na nadziemnych pędach żeruje pluskwiak Cavariella aegopodii, chrząszcze Chrysolina oricalcia, Phaedon tumidulus i Oomorphus concolor, liście minowane są przez larwy muchówek Phytomyza obscurella i Cryptaciura rotundiventris, w korzeniach żeruje larwa chrząszcza Liophloeus tessulatus[10].
Zastosowanie
- Roślina ozdobna
- Gatunek czasami uprawiany, głównie jako roślina okrywowa. Może rosnąć w miejscach zacienionych (np. pod drzewami). Używa się do tego celu przeważnie odmian ogrodowych o ozdobnych, plamistych liściach. Dzięki bardzo ekspansywnemu wzrostowi szybko pokrywa teren, utrudniając rozwój chwastów[11].
- Roślina jadalna
- Jako pożywienie wykorzystywali go starożytni Rzymianie, zjadany był w Szecji, Szwajcarii, także w Polsce. Z młodych liści można na wiosnę sporządzać sałatkę o aromatycznym, nieprzyjemnym i gorzkim smaku, ale zawierającą cenne witaminy. Starsze liście można gotować. Według Łukasza Łuczaja nadaje się do spożycia tylko w ostateczności[12].
- Roślina kosmetyczna
- Ze świeżego ziela można sporządzać oczyszczające maseczki kosmetyczne. Działają one rozgrzewająco i poprawiają oddychanie skóry[3].
- Roślina lecznicza
- Dawniej leczono zielem dnę moczanową. Okładano nim także rany[4].
- Surowiec: ziele i korzeń zawierające m.in.: białka, tłuszcze, prowitaminę A, witaminę C.
- Działanie i zastosowanie: Roślina posiada działanie słabe uspokajające, moczopędne, przeciwzapalne[12]. Herbata z suszonych liści podagrycznika (1 łyżeczka na 1 szklankę wrzątku, parzyć pod przykryciem przez 15 minut, przecedzić i w razie potrzeby pić 3-4 razy dziennie po 2/3 szklanki) to lek zalecany w kuracji podagry, żylaków odbytu, stanów zapalnych nerek i pęcherza, pomocniczo w kamicy nerkowej oraz na poprawę przemiany materii. Świeże liście przykładane na rany powodują szybsze ich gojenie się. Sokiem wyciśniętym z nich można nacierać miejsca ukąszeń przez owady.
- Roślina paszowa
- Pasza z tej rośliny jest nieszkodliwa dla zwierząt, jednak mało pożywna i wodnista. Bydło zjada ją niechętnie[8].
- Inne zastosowania
- Z wysuszonych kwiatostanów sporządzano dawniej barwnik do farbowania tkanin na cytrynowo[3].
Szkodliwość i zwalczanie
Podagrycznik jest trudnym do zwalczenia chwastem w cienistych ogrodach. Zachwaszcza zwłaszcza rośliny wieloetnie: truskawki, krzewy owocowe, ogrody warzywne i kwiatowe, parki, klomby. Rozplenia się szybko za pomocą kłączy i rozłogów. Plewienie jest mało skuteczne, gdyż kłącza są łamliwe i łatwo odrastają z nich nowe rośliny[3]. Usuwanie go jest czasochłonne, wymaga dwukrotnego przekopania grządki (w odstępie 2 tygodni) i dokładnego wybrania wszystkich fragmentów kłączy[11].
Uprawa
Podagrycznik pospolity może być uprawiany pod drzewami, jako roślina okrywowa. Uprawia się go też na rabatach, nie należy jednak sadzić go w ziemi w sąsiedztwie innych roślin ozdobnych, gdyż ze względu na swój ekspansywny wzrost łatwo zagłuszy je, a za pomocą kłączy szybko rozprzestrzenia się i wkrótce może zająć całą działkę. Z tego względu zaleca się uprawianie go na miejscach, gdzie nie zagraża innym roślinom (np. pod drzewami), uprawę w pojemnikach, a jeśli w ziemi to na odrębnych rabatach, lub odizolowanie go od innych roślin zakopanymi w glebie pasami izolującymi. Jest bardzo łatwy w uprawie, ale stosowanie go w roli rośliny okrywowej wymaga dużej rozwagi, łatwiej bowiem założyć jego uprawę, niż ją zlikwidować. Wymaga raczej wilgotnego podłoża, nie ma specjalnych wymagań co do gleby. Rozmnaża się łatwo poprzez podział i kłącza[11].
Przypisy
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website. 2001–. [dostęp 2010-05-01]. (ang.).
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ a b c d e Notatnik rolnika. Podagrycznik pospolity. [dostęp 2018-03-04].
- ↑ a b c d e f g h František Činčura, Viera Feráková, Jozef Májovský, Ladislav Šomšák, Ján Záborský: Pospolite rośliny środkowej Europy. Jindřich Krejča, Magdaléna Záborská (ilustracje). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990. ISBN 83-09-01473-2.
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2018-03-04].
- ↑ a b c Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ Marian Nowiński: Chwasty łąk i pastwisk. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1966.
- ↑ a b Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Malcolm Storey: Aegopodium podagraria L. (Ground Elder, Ground-elder, Goutweed, Bishop’S Weed). [w:] BioInfo (UK) [on-line]. [dostęp 2018-03-04].
- ↑ a b c Geoff Burnie i inni: Botanica. Rośliny ogrodowe. Könemann, 2005. ISBN 83-8331-1916-0.
- ↑ a b Łukasz Łuczaj: Dzikie rośliny jadalne Polski. Przewodnik survivalowy. Chemigrafia, 2004. ISBN 83-904633-5-0.