Jajo (biologia): Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m kolejność sekcji końcowych |
m Poprawiam szablon cytowania |
||
Linia 10: | Linia 10: | ||
W trakcie rozwoju zarodka zmniejsza się ilość żółtka i powiększa się komora powietrzna. Skorupka staje się cieńsza, gdyż zawarte w niej wapno wbudowywane jest w szkielet zarodka<ref>{{Cytuj książkę | odn=tak | imię=David | nazwisko=Burni | imię2=Ben | nazwisko2=Hoare | imię3=Joseph | nazwisko3=DiCostanzo | imię4=Phil | nazwisko4=Benstead | tytuł = Ptaki. Encyklopedia | rok = 2009 | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | isbn = 978-83-01-15733-3 | strony = 53}}</ref>. |
W trakcie rozwoju zarodka zmniejsza się ilość żółtka i powiększa się komora powietrzna. Skorupka staje się cieńsza, gdyż zawarte w niej wapno wbudowywane jest w szkielet zarodka<ref>{{Cytuj książkę | odn=tak | imię=David | nazwisko=Burni | imię2=Ben | nazwisko2=Hoare | imię3=Joseph | nazwisko3=DiCostanzo | imię4=Phil | nazwisko4=Benstead | tytuł = Ptaki. Encyklopedia | rok = 2009 | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | isbn = 978-83-01-15733-3 | strony = 53}}</ref>. |
||
Wśród ptaków największe jajo składane jest przez strusia i mierzy 16 cm <ref>{{cytuj stronę | url = http://www.niam.pl/pl/produkty/1309-jajo_strusie | tytuł = Jajo strusie | data dostępu = 02 października 2016}}</ref>, zaś jajo [[koliberek hawański|koliberka hawańskiego]] mierzy do 6 mm długości<ref>{{cytuj książkę | tytuł = Handbook of Birds of the World | tom = 5: Barn-Owls to Hummingbirds | autor = J. del Hoyo, A. Elliot & J. Sargatal | rok = 1999 | wydawca = Lynx Editions | |
Wśród ptaków największe jajo składane jest przez strusia i mierzy 16 cm <ref>{{cytuj stronę | url = http://www.niam.pl/pl/produkty/1309-jajo_strusie | tytuł = Jajo strusie | data dostępu = 02 października 2016}}</ref>, zaś jajo [[koliberek hawański|koliberka hawańskiego]] mierzy do 6 mm długości<ref>{{cytuj książkę | tytuł = Handbook of Birds of the World | tom = 5: Barn-Owls to Hummingbirds | autor = J. del Hoyo, A. Elliot & J. Sargatal | rok = 1999 | wydawca = Lynx Editions |miejsce=Barcelona}}</ref>. Jajo [[Lamna śledziowa|żarłacza śledziowego]] ma 22,5 cm długości. |
||
W jajach ptasich obecne są jedynie dwa barwniki, [[oocyjanina]], odpowiadająca za barwę niebieskozieloną oraz [[protoporfiryna]], odpowiadająca za barwę rdzawoczerwoną. Niekiedy jajo nabywa kolor przez rozkładające się rośliny obecne w gnieździe<ref>{{Cytuj książkę | odn=tak | nazwisko = Baran | imię = D.| nazwisko2=Bielański|imię2=W.|nazwisko3=Martyka | imię3 = R. | nazwisko4 = Śnigórska| imię4 = K. | nazwisko5 = Walasz | imię5 = K. | autor5=K. Walasz (red.) | tytuł = Ptaki: materiały dla nauczycieli | rok = 2002 | wydawca = Małopolskie Towarzystwo Ornitologiczne | miejsce = Kraków | isbn = 83-918373-1-9 | strony = 46}}</ref>. |
W jajach ptasich obecne są jedynie dwa barwniki, [[oocyjanina]], odpowiadająca za barwę niebieskozieloną oraz [[protoporfiryna]], odpowiadająca za barwę rdzawoczerwoną. Niekiedy jajo nabywa kolor przez rozkładające się rośliny obecne w gnieździe<ref>{{Cytuj książkę | odn=tak | nazwisko = Baran | imię = D.| nazwisko2=Bielański|imię2=W.|nazwisko3=Martyka | imię3 = R. | nazwisko4 = Śnigórska| imię4 = K. | nazwisko5 = Walasz | imię5 = K. | autor5=K. Walasz (red.) | tytuł = Ptaki: materiały dla nauczycieli | rok = 2002 | wydawca = Małopolskie Towarzystwo Ornitologiczne | miejsce = Kraków | isbn = 83-918373-1-9 | strony = 46}}</ref>. |
Wersja z 23:25, 2 lut 2019
Jajo (łac. ovum) – jedna z faz rozwoju nowego osobnika u wielu gatunków zwierząt. Jajo zawiera surowce odżywcze pozwalające na rozwój zarodka bez dostępu do organizmu macierzystego i zewnętrznych źródeł pożywienia oraz stosunkowo bezpieczne środowisko, ale ze względu na swoją zawartość jest również cenionym pokarmem.
Jaja składają między innymi owady, ryby, płazy, gady, ptaki i nieliczne ssaki (na przykład stekowce – dziobak czy kolczatka australijska).
Jaja wytwarzane są w jajnikach i dojrzewają w procesie oogenezy, w której gromadzą informacje rozwojowe oraz zapasy substancji niezbędnych do rozwoju zarodka. W zależnie od ilości żółtka jaja dzielą się na oligolecytalne (ubogie w żółtko, np. u ssaków), mezolecytalne (o średniej jego zawartości, np. u płazów) oraz polilecytalne - bogate w żółtko, np. u ptaków.
W trakcie rozwoju zarodka zmniejsza się ilość żółtka i powiększa się komora powietrzna. Skorupka staje się cieńsza, gdyż zawarte w niej wapno wbudowywane jest w szkielet zarodka[1].
Wśród ptaków największe jajo składane jest przez strusia i mierzy 16 cm [2], zaś jajo koliberka hawańskiego mierzy do 6 mm długości[3]. Jajo żarłacza śledziowego ma 22,5 cm długości.
W jajach ptasich obecne są jedynie dwa barwniki, oocyjanina, odpowiadająca za barwę niebieskozieloną oraz protoporfiryna, odpowiadająca za barwę rdzawoczerwoną. Niekiedy jajo nabywa kolor przez rozkładające się rośliny obecne w gnieździe[4].
Charakterystyka jaj dla różnych grup zwierząt:
Grupa | Charakterystyka |
---|---|
bezżuchwowce | Jaja mezolecytalne, największe u śluzic[5] |
ryby chrzęstnoszkieletowe | Jaja makrolecytalne, obecna osłonka[5] |
ryby kostnoszkieletowe | Jaja makrolecytalne, małe do średnich, szczególnie duże u celakantokształtnych[6] |
płazy | Średniej wielkości jaja mezolecytalne[6] |
gady | Jaja makrolecytalne, obecność błon płodowych[7] |
ptaki | Duże do bardzo dużych jaja makrolecytalne, obecne błony płodowe[5] |
ssaki | Jaja makrolecytalne u stekowców oraz torbaczy, mikrolecytalne u ssaków łożyskowych[5] |
Skorupy jaj cechują różnorodne kształty, od niemal okrągłych po wydłużone. Szczególnie jest to widoczne u ptaków gniazdujących na klifach, np. nurników, u których jeden koniec jaja jest zaostrzony, co zapobiega sturlaniu się jaja z klifu (zaczyna się ono obracać). Skorupy jaj u poszczególnych zwierząt różnią się znacznie grubością. U felsumy madagaskarskiej (Phelsuma madagascariensis) ma ona grubość 0,15 mm, zaś u wymarłych mamutaków 3,5 mm. U dinozaurów grubość skorupy wynosiła 2,5-5 mm[8]. W skorupie jaja znajdują się liczne pory. Umożliwiają one wymianę gazową zarodka[9].
-
Jajo żółwia ozdobnego
-
Jaja drozda śpiewaka
-
Jaja dzięcioła zielonego
-
Skrzek Spinomantis fimbriatus
-
Jajo rekina rogatka australijskiego
-
Ikra miętusa pospolitego
Zobacz też
Przypisy
- ↑ David Burni, Ben Hoare, Joseph DiCostanzo, Phil Benstead: Ptaki. Encyklopedia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 53. ISBN 978-83-01-15733-3.
- ↑ Jajo strusie. [dostęp 02 października 2016].
- ↑ J. del Hoyo, A. Elliot & J. Sargatal: Handbook of Birds of the World. T. 5: Barn-Owls to Hummingbirds. Barcelona: Lynx Editions, 1999.
- ↑ D. Baran, W. Bielański, R. Martyka, K. Śnigórska, K. Walasz: Ptaki: materiały dla nauczycieli. Kraków: Małopolskie Towarzystwo Ornitologiczne, 2002, s. 46. ISBN 83-918373-1-9.
- ↑ a b c d M. Hildebrand & G. Gonslow: Analysis of Vertebrate Structure. Nowy Jork: John Wiley & Sons, 2001.
- ↑ a b A.S. Romer & T.S. Parsons: The Vertebrate Body. Filadelfia: Saunders, 1985.
- ↑ J.R. Stewart: Morphology and evolution of the egg of oviparous amniotes. In: S. Sumida and K. Martin (ed.) Amniote Origins-Completing the Transition to Land (1): 291–326. London: Academic Press.. 1997.
- ↑ Kenneth Carpenter, Karl F. Hirsch, John R. Horner: Dinosaur Eggs and Babies. Cambridge University Press, 1996.
- ↑ Eggshell morphology and structure. University of California Museum of Paleontology. [dostęp 14 sierpnia 2013].
Bibliografia
- wielu autorów: Encyklopedia Powszechna PWN. T. 2. G-M. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974, s. 321.