Pieprznik jadalny: Różnice pomiędzy wersjami

Pieprznik jadalny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	Pieczarniaki
Rząd	pieprznikowce
Rodzina	pieprznikowate
Rodzaj	pieprznik
Gatunek	pieprznik jadalny
	Nazwa systematyczna
	{{{nazwa łacińska}}} Fr.; Syst. mycol. (Lundae) 1: 318 (1821)
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 11:42, 21 wrz 2020

Pieprznik jadalny (Cantharellus cibarius Fr.), potocznie kurka – gatunek grzybów z rodziny pieprznikowatych (Cantharellaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Cantharellus, Cantharellaceae, Cantharellales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Ma ok. 50 synonimów naukowych^[2].

Nazwę polską podał Józef Jundziłł w 1830 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako stroczek lisica, kurka żółta, lisiec, pieprzyk jadalny, lisica, kurek, pieprznik pospolity, lisiczka, pieprznik gąska, stągiewka jadalna^[3].

Często jako oddzielny gatunek wymieniany jest pieprznik blady (Cantharellus pallens Pilát)^[4]^[3], który jednak według Index Fungorum jest synonimem pieprznika jadalnego^[2].

Morfologia

Pieprznik jadalny zaliczany jest do tzw. grzybów wielkoowocnikowych. Część podziemna plechy, grzybnia, jest najczęściej niewidoczna, natomiast owocniki z podstawkami wykształcającymi zarodniki wyrastają ponad warstwę mchów na dnie lasu^[5].

Kapelusz

Średnicy 1–12 cm. U młodych owocników guzikowaty, okrągłego kształtu, później wypukły z podwiniętym brzegiem, a u starszych okazów rozpostarty, lejkowaty i nieregularny. Barwy jasnożółtej do pomarańczowożółtej. Powierzchnia gładka, matowa^[6].

Hymenofor

W formie nieregularnie i widlasto rozgałęzionych, grubych listewek daleko zbiegających na trzon. Mają taką samą barwę jak kapelusz. Często połączone są anastomozami^[6]^[5].

Trzon

Długości 3–6 cm, średnicy do 2,5 cm. Barwy kapelusza, często o jaśniejszym odcieniu. Podstawa zwężona, powyżej szerszy i łagodnie przechodzący w kapelusz. Pełny, twardy i często wygięty^[6].

Miąższ

Barwy białej lub bladożółtej, o zwartej konsystencji, łamliwy, włóknisty w trzonie. Zapach owocowy, korzenny, nieco pieprzowy. Smak łagodny, kwaskowaty lub lekko ostry^[6].

Wysyp zarodników

Białawy, żółtawy lub jasnoochrowożółty. Zarodniki o wymiarach 7-11 × 4-6,5 µm., bezbarwne, o elipsoidalnym kształcie, gładkie^[5].

Występowanie i siedlisko

Gatunek kosmopolityczny. Poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach, a także na wielu wyspach^[7]. W Polsce jest pospolity i należy do najczęściej występujących grzybów leśnych^[8].

Rośnie w lasach liściastych i iglastych, często na piaszczystych, kwaśnych glebach. Często pod świerkami pośród mchów^[9]. W niektórych rejonach Europy jednak zanika^[10]. Coraz rzadszy, wskutek kwaśnych deszczów, jest np. w Niemczech. Długookresowe badania naukowe prowadzone w Holandii wykazały, że na jego liczebność nie wpływa zbieranie jego owocników przez grzybiarzy; na regularnie przez grzybiarzy i od dawna penetrowanych obszarach leśnych była ona tak sama, jak na kontrolnych, nie odwiedzanych przez grzybiarzy siedliskach^[11].

Znaczenie

Gatunek mikoryzowy. Grzyb jadalny. Dotychczasowe próby uprawy tego gatunku zakończyły się niepowodzeniem^[6]. Pieprznik jadalny dopuszczony jest w Unii Europejskiej do obrotu handlowego i eksportu, jego kod w systemie Nomenklatury Scalonej (CN) to 0709 59 10, a określony został jako towar wrażliwy (S)^[12].

Pieprznik jadalny ceniony jest ze względu na aromat, smak oraz twardość i chrupkość owocników. Do spożycia zaleca się młode, zdrowe owocniki, które można przyrządzać na wiele sposobów^[13]. Smażenie kurek powinno trwać krótko, ponieważ w innym wypadku mocno twardnieją^[14]. Marynowane ustępują walorami smakowymi kilku innym popularnym gatunkom grzybów jadalnych, przy tym do przetworów tego rodzaju zaleca się stosować same kapelusze z krótko odciętym trzonem. Kurki duszone i konserwowane dobrze jest mieszać z grzybami zawierającymi duże ilości śluzów (podgrzybkami, opieńkami, maślakami). Ponieważ kurki po suszeniu nie mają atrakcyjnego wyglądu, wskazane jest dosuszenie ich do kruchości i zmielenie na mączkę grzybową. Mączka traci jednak szybciej aromat i szybko bywa atakowana przez molowate^[13].

Gatunki podobne

Pieprznik ametystowy (Cantharellus amethysteus), którego kapelusz pokryty jest filcowatymi, fioletowymi łuseczkami (zwłaszcza u młodych egzemplarzy). Występuje głównie w górach pod bukami i jest rzadki^[5].
Pieprznik pomarańczowy (Cantharellus friesii). Jest intensywnie pomarańczowy i rośnie tylko w buczynach^[4].
Lisówka pomarańczowa (Hygrophoropsis aurantiaca), różniąca się przede wszystkim blaszkowatymi, cienkimi i gęstymi blaszkami oraz ciemniejszą, pomarańczową barwą owocników^[5].

Pomylenie pieprznika jadalnego z którymkolwiek z innych gatunków pieprzników z punktu widzenia grzybiarzy nie ma znaczenia, gdyż wszystkie one są jadalne^[8]^[4]. Łatwo jednak pomylić go z lisówką pomarańczową, która według niektórych autorów jest niejadalna^[5], według innych trująca^[4].

Filatelistyka

Poczta Polska wyemitowała 29 sierpnia 2014 r. znaczek pocztowy przedstawiający pieprznika jadalnego o nominale 1,75 złotych. Autorem projektu znaczka była Marzanna Dąbrowska. Znaczek wydrukowano techniką offsetową, na papierze fluorescencyjnym, w nakładzie 400 000 szt.^[15]^[16].

Przypisy

↑ ^a ^b Index Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
↑ ^a ^b Species Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
↑ ^a ^b Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
↑ ^a ^b ^c ^d Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Ewald Gerhardt: Przewodnik: Grzyby. Warszawa: Multico, Oficyna Wydawnicza, 2001, s. 28. ISBN 83-7073-084-1.
↑ Discover Life Maps. [dostęp 2016-01-10].
↑ ^a ^b Albert Pilát, Otto Ušák: Mały atlas grzybów. Warszawa: PWRiL, 1977.
↑ Ewald Gerhardt: Przewodnik: Grzyby. Warszawa: Multico, Oficyna Wydawnicza, 2001, s. 178. ISBN 83-7073-084-1.
↑ Marcus Flück: Atlas grzybów – oznaczanie, zbiór, użytkowanie. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Delta W-Z”, s. 354. ISBN 83-7175-337-3.
↑ Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
↑ Wniosek dotyczący Rozporządzenia Rady wprowadzającego plan ogólnych preferencji taryfowych.
↑ ^a ^b Robert Miernik: Przetwory z płodów leśnych. Warszawa: Wydawnictwo Spółdzielcze, 1989, s. 48–57. ISBN 83-209-0727-6.
↑ Elżbieta Wieteska (red.): Kuchnia polska. Warszawa: Bertelsmann Media, 1997, s. 156. ISBN 83-7129-487-5.
↑ Marek Jedziniak: Grzyby w polskich lasach. www.kzp.pl. [dostęp 2018-06-02]. (pol.).
↑ Grzyby w polskich lasach (2014). filatelistyka.poczta-polska.pl. [dostęp 2018-06-02]. (pol.).

[if-1] Index Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).

[sf-2] Species Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).

[checklist-3] Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.

[wag-4] Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.

[Wojewoda-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.

[Gerhardt-6] Ewald Gerhardt: Przewodnik: Grzyby. Warszawa: Multico, Oficyna Wydawnicza, 2001, s. 28. ISBN 83-7073-084-1.

[7] Discover Life Maps. [dostęp 2016-01-10].

[mag-8] Albert Pilát, Otto Ušák: Mały atlas grzybów. Warszawa: PWRiL, 1977.

[Gerhardt178-9] Ewald Gerhardt: Przewodnik: Grzyby. Warszawa: Multico, Oficyna Wydawnicza, 2001, s. 178. ISBN 83-7073-084-1.

[Flück354-10] Marcus Flück: Atlas grzybów – oznaczanie, zbiór, użytkowanie. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Delta W-Z”, s. 354. ISBN 83-7175-337-3.

[Gminder-11] Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.

[12] Wniosek dotyczący Rozporządzenia Rady wprowadzającego plan ogólnych preferencji taryfowych.

[miernik-13] Robert Miernik: Przetwory z płodów leśnych. Warszawa: Wydawnictwo Spółdzielcze, 1989, s. 48–57. ISBN 83-209-0727-6.

[14] Elżbieta Wieteska (red.): Kuchnia polska. Warszawa: Bertelsmann Media, 1997, s. 156. ISBN 83-7129-487-5.

[15] Marek Jedziniak: Grzyby w polskich lasach. www.kzp.pl. [dostęp 2018-06-02]. (pol.).

[16] Grzyby w polskich lasach (2014). filatelistyka.poczta-polska.pl. [dostęp 2018-06-02]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

@@ Linia 21: / Linia 21: @@
 [[Plik:2008-10-26 Cantharellus friesii cropped.jpg|thumb|Podobny gatunek: pieprznik pomarańczowy]]
 [[Plik:Hygrophoropsis aurantiaca.jpg|thumb|Podobny gatunek: lisówka pomarańczowa]]
-'''Pieprznik jadalny''' (''Cantharellus cibarius'' Fr.) – [[Gatunek (biologia)|gatunek]] [[Grzyby|grzybów]] z [[Rodzina (biologia)|rodziny]] [[pieprznikowate|pieprznikowatych]] (''Cantharellaceae'')<ref name=if>{{Cytuj stronę |url= http://www.indexfungorum.org/names/NamesRecord.asp?RecordID=200345|tytuł= Index Fungorum|język=en|data dostępu = 2013-11-12}}</ref>.
+'''Pieprznik jadalny''' (''Cantharellus cibarius'' Fr.), potocznie '''kurka''' – [[Gatunek (biologia)|gatunek]] [[Grzyby|grzybów]] z [[Rodzina (biologia)|rodziny]] [[pieprznikowate|pieprznikowatych]] (''Cantharellaceae'')<ref name=if>{{Cytuj stronę |url= http://www.indexfungorum.org/names/NamesRecord.asp?RecordID=200345|tytuł= Index Fungorum|język=en|data dostępu = 2013-11-12}}</ref>.
 == Systematyka i nazewnictwo ==