Świdrygiełło

Wizerunek Świdrygiełły autorstwa Alessandro Guagniniego.

Świdrygiełło, Bolesław Świdrygiełło, (lit. Švitrigaila) (ur. ok. 1370, zm. 10 lutego 1452) – wielki książę litewski w latach 1430-1432. Był synem Olgierda, wielkiego księcia litewskiego, i Julianny, księżniczki twerskiej; najmłodszym bratem Władysława II Jagiełły. W latach 1400 - 1402 książę podolski, 1419 - 1430 siewierski, czernihowski i trubczewski.

Wojna z Witoldem 1402-1404

Po śmierci Spytka II z Melsztyna w bitwie pod Worsklą, Świdrygiełło otrzymał w lenno Podole (należące do Polski od czasu unii radomskiej), jednak w 1402 roku porzucił je i zbiegł do Krzyżaków, z którymi wszedł w porozumienie chcąc przy ich pomocy pozbawić władzy na Litwie księcia Witolda. Świdrygiełło w marcu 1402 roku przebywając w Malborku ogłosił się Wielkim Księciem Litewskim i zgodził się oddać Krzyżakom Żmudź. Jednocześnie zyskał poparcie prawosławnych bojarów, niechętnych Litwinom z kręgu Witolda ochrzczonych w obrządku łacińskim oraz książąt Riazania, Wiaźmy i Smoleńska. Świdrygiełło razem z Krzyżakami najechał na Litwę zagrażając nawet Wilnu, ale nie udało mu się pokonać Witolda, którego wspierały wojska polskie. Doprowadziło to do rozejmu, na mocy którego Krzyżacy zerwali ze Świdrygiełłą w 1404 roku, który z kolei uzyskał przebaczenie za zdradę od króla Jagiełły.

Przebywając na dworze Witolda, Świdrygiełło ponownie zaczął planować zdradę i wszedł w porozumienie z Krzyżakami podczas Wielkiej wojny. Jego plany jednak odkryto w październiku 1409 roku co spowodowało uwięzienie Świdrygiełły przez Witolda na kilka lat.

Książę Siewierszczyzny i Czernichowszczyzny

Od 1419 Świdrygiełło był księciem siewierski, czernihowskim i trubczewskim.

Wielki Książę Litewski

Ponieważ był przeciwnikiem litewskiej unii z Polską, wielokrotnie sprzymierzał się z Krzyżakami przeciwko swojemu najstarszemu bratu Jagielle i Witoldowi. Po śmierci Witolda został w listopadzie 1430 roku, bez wiedzy polskiej Rady Królewskiej, mianowany przez króla Władysława Jagiełłę nowym Wielkim Księciem Litewskim. W lutym 1431 roku na Zjeździe w Sandomierzu Rada Królewska zgodziła się zaakceptować Świdrygiełłę, pod warunkami, że uzna swe dotychczasowe uprawnienia do sprawowania władzy za niewystarczające i zwróci się o nowe oraz gdy zwróci Koronie Podole i Wołyń, które to warunki Świdrygiełło odrzucił. Co więcej Świdrygiełło w czerwcu 1431 roku ponownie sprzymierzył się z Krzyżakami, cesarzem Zygmuntem Luksemburskim i Moskwą, co doprowadziło do wyprawy Jagiełły na Wołyń w lipcu 1431 roku zakończonej podpisaniem we wrześniu rozejmu w Czartorysku, który miał obowiązywać do 1433 r. Jednocześnie Zakon krzyżacki zaatakował Polskę, co doprowadziło do nowej wojny polsko-krzyżackiej. Świdrygiełło wspierał żywioł ruski kosztem litewskiego co stało się przyczyną nieudanego zamachu na Świdrygiełę w Oszmianie w sierpniu 1432 roku dokonanego przez bojarów litewskich, w wyniku którego władzę na Litwie przejął Zygmunta Kiejstutowicz.

Wojna domowa z Zygmuntem Kiejstutowiczem

Zamach stanu doprowadził do wojny domowej na Litwie toczącej się w latach 1432-1439. W walce przeciwko nowemu wielkiemu księciu litewskiemu Zygmuntowi Kiejstutowiczowi Świdrygiełło opierał się na żywiole ruskim, a jego bazą były położone daleko na wschodzie Połock, Witebsk i Podole. Zygmunta z kolei popierała tylko etniczna katolicka Litwa. Świdrygiełło został pokonany przez wielkiego księcia Zygmunta Kiejstutowicza pod Oszmianą w 1432 roku, jednak rok później zajął większą część Wielkiego Księstwa, którą Zygmunt, z polską pomocą, odbił we wrześniu. Po 1434 roku zaczęły na terenach zajętych przez Świdrygiełłę wybuchać przeciwko niemu bunty, szczególnie w Kijowie, Łucku i na Podolu oraz w Smoleńsku, które tenże krwawo stłumił (metropolitę prawosławnego Harasyma ze Smoleńska spalił na stosie), jednak odpadł od niego Wołyń.

Po sprzymierzeniu się Świdrygiełły z Krzyżakami inflanckimi na Litwę przybyły wojska polskie, które zadały klęskę Świdrygielle w bitwie pod Wiłkomierzem w 1435 roku. Świdrygiełło schronił się w Połocku i potem udał się na południe by odzyskać Łuck i Krzemieniec. W tym czasie utracił jednak na rzecz Zygmunta Kiejstutowicza Połock, Witebsk i północ Wielkiego Księstwa.

Upadek

W związku z utratą prawie wszystkich ziem w dniu 4 września 1437 roku Świdrygiełło poddał się Koronie Polskiej, oddając jej nawet ziemię łucką, za co miał zatrzymać w dożywocie ziemię kijowską i wschodnie Podole zanim wrócą one do Korony. Ostatecznie Świdrygiełło uznał zwierzchnictwo Kazimierza Jagiellończyka od którego dostał we władanie Wołyń. Zmarł w Łucku na Wołyniu w 1452 r.

Rodzina

Był żonaty z księżniczką twerską; ich jedyny syn zmarł w dzieciństwie.

Linki zewnętrzne

• T. Stolarczyk, Na karuzeli życia czyli walki Świdrygiełły o tron litewski w latach 1392-1430
• T. Stolarczyk, Świdrygiełło przeciwko Jagielle - tzw. wojna łucka 1431 roku