Jedysan: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 03:01, 1 mar 2014

Jedysan – kraina historyczna na południowo-zachodniej Ukrainie i Mołdawii, położona nad Morzem Czarnym. Centrami tego regionu były Chadżibej (współcześnie Odessa) i Oczaków.

Nazwa

Nazwa pochodzi od zniekształconej tureckiej nazwy twierdzy "Yeni Dünya" (Nowy Świat), leżącej na terenie późniejszej wioski Chadżybej^[1]. Nazwa "Jedysan" w oznaczeniu regionu w dawnej Polsce raczej do XVIII wieku nie była używana, stosując nazwę Pole Oczakowskie. Od północy z Jedysanem graniczyła położona na Podolu polska kraina zwana Pobereżem^[2].

Granice

Region położony jest pomiędzy dwoma granicznymi rzekami: Dniestrem i Dnieprem. Od południa graniczy z Budziakiem, od zachodu z Besarabią, od wschodu z Krymem i Zaporożem (Dzikie Pola), od północy z Podolem.

Historia

We wczesnym średniowieczu ziemie Jedysanu zamieszkiwały koczownicze plemiona Pieczyngów, Połowców i grupy osiadłych Słowian. Po mongolskiej inwazji w XIII wieku teren ten był przydzielony Złotej Ordzie. W 1397 roku tereny te wraz z brzegiem Morza Czarnego opanowali Jagiełło i Witold^[3]. W 1492 roku tereny te opanowali Tatarzy Krymscy. W 1538 roku Jedysan stał się częścią Imperium osmańskiego i włączony do ejaletu Silistra. Przez kilkanaście następnych lat był plądrowany przez polskich rotmistrzów z Baru, Jazłowca i Trembowli. Wkrótce nad Jedysanem osiadali Tatarzy krymscy oraz Nogajowie tworzący tu ordę jambolucką (oczakowską) i po 1720 roku ordę jedysańską (odłam Małej Ordy Nogajskiej). W lipcu 1774 roku Rosja i Turcja podpisały Traktat w Küczük Kajnardży i położona pomiędzy Dnieprem i Bohem część Jedysanu przeszła pod władzę Rosji. Kolejną wojnę turecko-rosyjską zakończył Pokój w Jassach, na mocy którego pozostała część Jedysanu przypadła Rosji po rzekę Dniestr. Katarzyna II nakazała przesiedlenie Nogajów za Ural, w związku z czym podnieśli bunt stłumiony przez Suworowa. W 1794 roku założono miasto Odessa, które stało się największym rosyjskim portem nad Morzem Czarnym. Od 1803 roku włączony do Guberni chersońskiej. Od 1922 w ZSRR. W 1924 roku część zachodnich terenów Jedysanu weszła w skład Mołdawskiej Autonomicznej SRR, a pozostała część w skład Ukraińskiej SRR. Od 1991 roku Jedysan znajduje się na terytorium Republiki Ukrainy oraz Naddniestrza w Mołdawii.

↑ Chadżybej, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 538 .
↑ Pobereże, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 338 .
↑ http://www.rcin.org.pl/Content/5015/WA303_4048_KH103-r1996-R103-nr3_Kwartalnik-Historyczny_02_Dziubinski.pdf

[1] Chadżybej, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 538 .

[2] Pobereże, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 338 .

[3] ttp://www.rcin.org.pl/Content/5015/WA303_4048_KH103-r1996-R103-nr3_Kwartalnik-Historyczny_02_Dziubinski.pdf

[1]

[2]

[3]

@@ Linia 10: / Linia 10: @@
 == Historia ==
-We wczesnym średniowieczu ziemie Jedysanu zamieszkiwały koczownicze plemiona Pieczyngów, [[Połowcy|Połowców]] i grupy osiadłych [[Słowianie|Słowian]]. Po [[Mongołowie|mongolskiej]] inwazji w XIII wieku teren ten był przydzielony [[Złota Orda|Złotej Ordzie]]. W [[XIV wiek|XIV]] wieku, terytorium na krótko przynależało do [[Hospodarstwo Mołdawskie|Hospodarstwa Mołdawskiego]] będącego w latach 1387-1432 i 1485-1487 lennem Królestwa Polskiego, aby w końcu [[XV wiek|XV]] wieku stać się częścią [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkiego Księstwa Litewskiego]]. W [[1538]] roku Jedysan stał się częścią [[Imperium osmańskie]]go i włączony do [[ejalet]]u [[Silistra]]. Przez kilkanaście następnych lat był plądrowany przez polskich rotmistrzów z Baru, Jazłowca i Trembowli. Wkrótce nad Jedysanem osiadali [[Tatarzy]] krymscy oraz [[Nogajskie ordy przednie|Nogajowie]] tworzący tu ordę jambolucką (oczakowską) i po 1720 roku ordę jedysańską (odłam Małej Ordy Nogajskiej). W lipcu 1774 roku Rosja i Turcja podpisały [[Traktat w Küczük Kajnardży]] i położona pomiędzy [[Dniepr]]em i [[Boh]]em część Jedysanu przeszła pod władzę Rosji. Kolejną wojnę turecko-rosyjską zakończył [[Pokój w Jassach]], na mocy którego pozostała część Jedysanu przypadła Rosji po rzekę [[Dniestr]]. Katarzyna II nakazała przesiedlenie Nogajów za Ural, w związku z czym podnieśli bunt stłumiony przez [[Suworow]]a. W 1794 roku założono miasto Odessa, które stało się największym rosyjskim portem nad Morzem Czarnym. Od 1803 roku włączony do Guberni chersońskiej. Od 1922 w [[ZSRR]]. W 1924 roku część zachodnich terenów Jedysanu weszła w skład [[Mołdawska Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka|Mołdawskiej Autonomicznej SRR]], a pozostała część w skład [[Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka|Ukraińskiej SRR]]. Od [[1991]] roku Jedysan znajduje się na terytorium Republiki Ukrainy oraz [[Naddniestrze|Naddniestrza]] w [[Mołdawia|Mołdawii]].
+We wczesnym średniowieczu ziemie Jedysanu zamieszkiwały koczownicze plemiona Pieczyngów, [[Połowcy|Połowców]] i grupy osiadłych [[Słowianie|Słowian]]. Po [[Mongołowie|mongolskiej]] inwazji w XIII wieku teren ten był przydzielony [[Złota Orda|Złotej Ordzie]]. W 1397 roku tereny te wraz z brzegiem Morza Czarnego opanowali Jagiełło i Witold<ref>http://www.rcin.org.pl/Content/5015/WA303_4048_KH103-r1996-R103-nr3_Kwartalnik-Historyczny_02_Dziubinski.pdf</ref>. W 1492 roku tereny te opanowali Tatarzy Krymscy. W [[1538]] roku Jedysan stał się częścią [[Imperium osmańskie]]go i włączony do [[ejalet]]u [[Silistra]]. Przez kilkanaście następnych lat był plądrowany przez polskich rotmistrzów z Baru, Jazłowca i Trembowli. Wkrótce nad Jedysanem osiadali [[Tatarzy]] krymscy oraz [[Nogajskie ordy przednie|Nogajowie]] tworzący tu ordę jambolucką (oczakowską) i po 1720 roku ordę jedysańską (odłam Małej Ordy Nogajskiej). W lipcu 1774 roku Rosja i Turcja podpisały [[Traktat w Küczük Kajnardży]] i położona pomiędzy [[Dniepr]]em i [[Boh]]em część Jedysanu przeszła pod władzę Rosji. Kolejną wojnę turecko-rosyjską zakończył [[Pokój w Jassach]], na mocy którego pozostała część Jedysanu przypadła Rosji po rzekę [[Dniestr]]. Katarzyna II nakazała przesiedlenie Nogajów za Ural, w związku z czym podnieśli bunt stłumiony przez [[Suworow]]a. W 1794 roku założono miasto Odessa, które stało się największym rosyjskim portem nad Morzem Czarnym. Od 1803 roku włączony do Guberni chersońskiej. Od 1922 w [[ZSRR]]. W 1924 roku część zachodnich terenów Jedysanu weszła w skład [[Mołdawska Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka|Mołdawskiej Autonomicznej SRR]], a pozostała część w skład [[Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka|Ukraińskiej SRR]]. Od [[1991]] roku Jedysan znajduje się na terytorium Republiki Ukrainy oraz [[Naddniestrze|Naddniestrza]] w [[Mołdawia|Mołdawii]].
 {{Przypisy}}