Mur pruski: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m lit. |
drobne merytoryczne, ilustracja |
||
Linia 2: | Linia 2: | ||
[[Plik:Wierzbiecice 20 (6).jpg|thumb|200px|[[Budynek Spar- und Bauverein w Poznaniu]], ściany w konstrukcji ryglowej]] |
[[Plik:Wierzbiecice 20 (6).jpg|thumb|200px|[[Budynek Spar- und Bauverein w Poznaniu]], ściany w konstrukcji ryglowej]] |
||
[[Plik:Bydgoszcz, Restauracja Stary Port 13 - fotopolska.eu (241922).jpg|thumb|200px|right| Spichlerz nad [[Brda|Brdą]] w Bydgoszczy]] |
[[Plik:Bydgoszcz, Restauracja Stary Port 13 - fotopolska.eu (241922).jpg|thumb|200px|right| Spichlerz nad [[Brda|Brdą]] w Bydgoszczy]] |
||
[[Plik: |
[[Plik:Amboise colombage.jpg|thumb|200px|[[Amboise]] (Francja)]] |
||
[[Plik: |
[[Plik:Hornburg Fachwerk.jpg|thumb|200px|[[Hornburg]] (Niemcy) - mur pruski po prawej, po lewej szachulec]] |
||
'''Mur pruski''' jest to rodzaj [[ściana szkieletowa|ściany szkieletowej]], inaczej ryglowej, ramowej lub fachówki (z niem. ''Fachwerk''), wypełnionej murem z [[cegła|cegły]]<ref name="prokopek"> Prokopek M., 1976. "Budownictwo ludowe w Polsce", Ludowa Spółdzielna Wydawnicza, str. 92 </ref>, często mylona z '''[[Szachulec|szachulcem]]''', czyli ścianą szkieletową z wypełnieniem [[glina|gliniano]]-[[słoma|słomianym]] lub [[glina|gliniano]]-[[trzcina|trzcinowym]]. Jego konstrukcja [[Drewno (technika)|drewniana]] jest widoczna, często [[impregnacja|impregnowana]] i może być traktowana jako element dekoracyjny. Ceglane pola elewacji, zwykle już w trakcie użytkowania budynku, mogły ulegać tynkowaniu i bieleniu, co nadawało im pozorny wygląd bielonej elewacji szachulcowej. |
'''Mur pruski''' jest to rodzaj [[ściana szkieletowa|ściany szkieletowej]], inaczej ryglowej, ramowej lub fachówki (z niem. ''Fachwerk''), wypełnionej murem z [[cegła|cegły]]<ref name="prokopek"> Prokopek M., 1976. "Budownictwo ludowe w Polsce", Ludowa Spółdzielna Wydawnicza, str. 92 </ref>, często mylona z '''[[Szachulec|szachulcem]]''', czyli ścianą szkieletową z wypełnieniem [[glina|gliniano]]-[[słoma|słomianym]] lub [[glina|gliniano]]-[[trzcina|trzcinowym]]. Jego konstrukcja [[Drewno (technika)|drewniana]] jest widoczna, często [[impregnacja|impregnowana]] i może być traktowana jako element dekoracyjny. Ceglane pola elewacji, zwykle już w trakcie użytkowania budynku, mogły ulegać tynkowaniu i bieleniu, co nadawało im pozorny wygląd bielonej elewacji szachulcowej. |
||
Wersja z 11:34, 8 maj 2015
Ten artykuł od 2010-03 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Mur pruski jest to rodzaj ściany szkieletowej, inaczej ryglowej, ramowej lub fachówki (z niem. Fachwerk), wypełnionej murem z cegły[1], często mylona z szachulcem, czyli ścianą szkieletową z wypełnieniem gliniano-słomianym lub gliniano-trzcinowym. Jego konstrukcja drewniana jest widoczna, często impregnowana i może być traktowana jako element dekoracyjny. Ceglane pola elewacji, zwykle już w trakcie użytkowania budynku, mogły ulegać tynkowaniu i bieleniu, co nadawało im pozorny wygląd bielonej elewacji szachulcowej.
Elementy ściany ryglowej to:
- podwalina - belka oparta na całej długości na fundamencie i zakotwiona w nim. Podwaliny łączy się na długości na nakładkę. Od wilgoci zawartej w gruncie drewno chroni się izolacją poziomą z papy.
- oczep - górna belka zamykająca ścianę, przejmuje obciążenia od belek stropowych lub krokwi dachowych.
- słupki - w rozstawie ok. 1,0 - 1,5 m. Słupki połączone są z podwaliną i oczepem na czopy.
- zastrzały - ukośne belki w skrajnych polach przenoszące siły parcia wiatru i zapewniające stateczność budynku. Z podwaliną i oczepem łączy się je na wręby.
- rygle (rozwory) - elementy dzielące pola między słupami i ograniczające otwory okienne i drzwiowe. Ich zadaniem jest przejęcie obciążenia od wypełnienia i przekazanie go na słupki. Rygle ze słupkami łączy się na wręby ukośne a z zastrzałami na czopy.
Mur pruski w Polsce znany jest od średniowiecza i często był spotykany w miastach oraz w zamkach. W XVII-wiecznych ilustracjach pojawia się określenie o domach "budowanych na sposób pruski". Rozpowszechnił w XIX w. na terenach ówcześnie należących do Prus (stąd potoczna nazwa "mur pruski"), co badacze wiążą ze sprzyjającym temu prawem i zaleceniami administracyjnymi pruskiego rządu[1]. Nie bez znaczenia była w owym czasie powszechna i łatwa dostępność gliny, jako materiału budulcowego, w stosunku do znacznie mniejszej (lub elitarnej) dostępności innych materiałów budulcowych (drewno czy łatwy w obróbce kamień).
Budownictwo ryglowe stosowane było w budownictwie mieszkalnym i gospodarczym głównie w Europie Północnej, w Anglii, Niemczech, Francji, Holandii, Belgii, Danii i Szwecji.
Budowle z muru pruskiego występują na Śląsku, w zachodniej i północno-wschodniej Polsce, na Kaszubach: zabytkowe zabudowania w Swołowie i na Helu, w Łęgowie (stara plebania) czy Warmii i Mazurach. Jego rozpowszechnienie jest związane z kolonizacją na prawach niemieckich. W Polsce wyróżnia się kilka typów domów szachulcowo-ryglowych:
- dolnośląski
- kaszubski
- lubuski
- łużycki
- sudecki
- wielkopolski