Dymitr Wiśniowiecki Bajda: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m MalarzBOT: porządkowanie poziomów nagłówków |
drobne redakcyjne |
||
| Linia 19: | Linia 19: | ||
W 1552 roku w odwecie za zniszczenie [[Bracław]]ia przez chana Dewlet Gireja razem z wojskami [[Bernard Pretwicz|Bernarda Pretwicza]], Koreckiego i [[Mikołaj Sieniawski|Mikołaja Sieniawskiego]] złupił okolice [[Oczaków|Oczakowa]] nad Morzem Czarnym. |
W 1552 roku w odwecie za zniszczenie [[Bracław]]ia przez chana Dewlet Gireja razem z wojskami [[Bernard Pretwicz|Bernarda Pretwicza]], Koreckiego i [[Mikołaj Sieniawski|Mikołaja Sieniawskiego]] złupił okolice [[Oczaków|Oczakowa]] nad Morzem Czarnym. |
||
Przewodził wielu wyprawom łupieskim przeciw Tatarom krymskim i Turkom. W latach [[1554]]-[[1555]] ufortyfikował na własne potrzeby [[ |
Przewodził wielu wyprawom łupieskim przeciw Tatarom krymskim i Turkom. W latach [[1554]]-[[1555]] ufortyfikował na własne potrzeby [[Chortyca|Małą Chortycę]] dając początek [[Sicz Zaporoska|Siczy Zaporoskiej]]. |
||
Poróżniwszy się z królem [[Zygmunt II August|Zygmuntem II Augustem]] wstąpił na służbę do cara [[Iwan IV Groźny|Iwana IV Groźnego]] i w jego imieniu łupił pogranicze tatarsko-tureckie. Szybko ukorzył się jednak przed królem i uzyskał przebaczenie w zamian za obietnicę zaprzestania napadów na ziemie tatarskie i tureckie. Mimo to w [[1559]] roku zorganizował bardzo udaną wyprawę na Krym i na czele 8 tys. kozaków odbił [[jasyr]], wziął jeńców i zdobył bogate łupy. |
Poróżniwszy się z królem [[Zygmunt II August|Zygmuntem II Augustem]] wstąpił na służbę do cara [[Iwan IV Groźny|Iwana IV Groźnego]] i w jego imieniu łupił pogranicze tatarsko-tureckie. Szybko ukorzył się jednak przed królem i uzyskał przebaczenie w zamian za obietnicę zaprzestania napadów na ziemie tatarskie i tureckie. Mimo to w [[1559]] roku zorganizował bardzo udaną wyprawę na Krym i na czele 8 tys. kozaków odbił [[jasyr]], wziął jeńców i zdobył bogate łupy. |
||
| Linia 25: | Linia 25: | ||
W 1563 roku Bajda interweniował na Wołoszczyźnie. Zwabiony podstępem i schwytany przez hospodara [[Stefan Tomșa I| Stefana Tomżę]], został wysłany razem z towarzyszącym mu Janem Piaseckim, podolskim szlachcicem herbu Zabawa, do [[Stambuł]]u jako dar hospodara, którym chciał zdobyć poparcie sułtana w walkach o tron wołoski <ref>Stanisław Cynarski, Zygmunt August, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich-Wydawnictwo, Wrocław 1988, str.161</ref>. [[Sulejman Wspaniały|Sulejman]] kazał obydwóch jeńców zgładzić. [[Marcin Bielski]] opisał w kronice śmierć Wiśniowieckiego i Piaseckiego {{Cytat|''...ktorzy tam na haku obadwa zawieszeni byli: nad odnogą morską ku [[Galata|Galacie]] idąc. Piasecki łatwiey skonał, bo lecąc na haku za ud, a głową się na dół obrócił y tak prędko go krew zalała. A Wiśniowiecki za żebro uwiązł y tak oczyma obrócił się ku górze, przeto był żyw do trzeciego dnia, aż go Turcy ustrzelali z łuku gdy przeklinał ich Machometa''<ref>Bielski, Marcin (ca 1495-1575), ''Kronika Marcina Bielskiego'', tom VII, ''W drukarni A. Gałęzowskiego i Komp.'', Warszawa 1832, str.152</ref>.}} |
W 1563 roku Bajda interweniował na Wołoszczyźnie. Zwabiony podstępem i schwytany przez hospodara [[Stefan Tomșa I| Stefana Tomżę]], został wysłany razem z towarzyszącym mu Janem Piaseckim, podolskim szlachcicem herbu Zabawa, do [[Stambuł]]u jako dar hospodara, którym chciał zdobyć poparcie sułtana w walkach o tron wołoski <ref>Stanisław Cynarski, Zygmunt August, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich-Wydawnictwo, Wrocław 1988, str.161</ref>. [[Sulejman Wspaniały|Sulejman]] kazał obydwóch jeńców zgładzić. [[Marcin Bielski]] opisał w kronice śmierć Wiśniowieckiego i Piaseckiego {{Cytat|''...ktorzy tam na haku obadwa zawieszeni byli: nad odnogą morską ku [[Galata|Galacie]] idąc. Piasecki łatwiey skonał, bo lecąc na haku za ud, a głową się na dół obrócił y tak prędko go krew zalała. A Wiśniowiecki za żebro uwiązł y tak oczyma obrócił się ku górze, przeto był żyw do trzeciego dnia, aż go Turcy ustrzelali z łuku gdy przeklinał ich Machometa''<ref>Bielski, Marcin (ca 1495-1575), ''Kronika Marcina Bielskiego'', tom VII, ''W drukarni A. Gałęzowskiego i Komp.'', Warszawa 1832, str.152</ref>.}} |
||
Wyidealizowany opis śmierci Bajdy przetrwał w [[legenda]]ch i ukraińskich [[dumka]]ch, sułtan podziwiając męstwo i sprawność żołnierską Wiśniowieckiego miał mu zaproponować córkę za żonę, jednak pod warunkiem przejścia Dymitra na [[islam]]. Hardy kniaź miał odpowiedzieć sułtanowi: ''twoja doczka choroszaja, twoja wiara proklataja'' i nazwać islam ''psią wiarą''. Za taką zniewagę sułtan kazał powiesić ''Bajdę za ziobro poślednie''. Wisząc na haku zdołał jeszcze Dymitr wyrwać jednemu ze strażników łuk i przez trzy dni raził z niego Turków, a nawet zranił sułtana. Wtedy Bajdę dobito. |
Wyidealizowany opis śmierci Bajdy przetrwał w [[legenda]]ch i ukraińskich [[dumka]]ch, sułtan podziwiając męstwo i sprawność żołnierską Wiśniowieckiego miał mu zaproponować córkę za żonę, jednak pod warunkiem przejścia Dymitra na [[islam]]. Hardy kniaź miał odpowiedzieć sułtanowi: ''twoja doczka choroszaja, twoja wiara proklataja'' i nazwać islam ''psią wiarą''. Za taką zniewagę sułtan kazał powiesić ''Bajdę za ziobro poślednie''. Wisząc na haku zdołał jeszcze Dymitr wyrwać jednemu ze strażników łuk i przez trzy dni raził z niego Turków, a nawet zranił sułtana. Wtedy Bajdę dobito. |
||
==Ciekawostka== |
==Ciekawostka== |
||
Wersja z 12:01, 23 maj 2015
.png)
| |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data urodzenia |
przed 1535 |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec |
Iwan Wiśniowiecki(?), syn Michała, dworzanin królewski 1522[1] |
| Matka |
Nastazja Olizarowiczówna[2] (Magdalena Branković) |
Dymitr Wiśniowiecki (ukr. Дмитро Іванович Вишневе́цький (Dmytro Iwanowycz Wyszneweckyj)) herbu Korybut (ur. przed 1535, zm. 1563) – przez kozaków zwany Bajdą. kozacki ataman. Kniaź, po Fiodorze Sanguszce, starosta bracławski i winnicki, a od 1550 roku także czerkaski i kaniowski[3], sławny awanturnik, książę-kozak.
W 1552 roku w odwecie za zniszczenie Bracławia przez chana Dewlet Gireja razem z wojskami Bernarda Pretwicza, Koreckiego i Mikołaja Sieniawskiego złupił okolice Oczakowa nad Morzem Czarnym.
Przewodził wielu wyprawom łupieskim przeciw Tatarom krymskim i Turkom. W latach 1554-1555 ufortyfikował na własne potrzeby Małą Chortycę dając początek Siczy Zaporoskiej.
Poróżniwszy się z królem Zygmuntem II Augustem wstąpił na służbę do cara Iwana IV Groźnego i w jego imieniu łupił pogranicze tatarsko-tureckie. Szybko ukorzył się jednak przed królem i uzyskał przebaczenie w zamian za obietnicę zaprzestania napadów na ziemie tatarskie i tureckie. Mimo to w 1559 roku zorganizował bardzo udaną wyprawę na Krym i na czele 8 tys. kozaków odbił jasyr, wziął jeńców i zdobył bogate łupy.
W 1563 roku Bajda interweniował na Wołoszczyźnie. Zwabiony podstępem i schwytany przez hospodara Stefana Tomżę, został wysłany razem z towarzyszącym mu Janem Piaseckim, podolskim szlachcicem herbu Zabawa, do Stambułu jako dar hospodara, którym chciał zdobyć poparcie sułtana w walkach o tron wołoski [4]. Sulejman kazał obydwóch jeńców zgładzić. Marcin Bielski opisał w kronice śmierć Wiśniowieckiego i Piaseckiego
...ktorzy tam na haku obadwa zawieszeni byli: nad odnogą morską ku Galacie idąc. Piasecki łatwiey skonał, bo lecąc na haku za ud, a głową się na dół obrócił y tak prędko go krew zalała. A Wiśniowiecki za żebro uwiązł y tak oczyma obrócił się ku górze, przeto był żyw do trzeciego dnia, aż go Turcy ustrzelali z łuku gdy przeklinał ich Machometa[5].
Wyidealizowany opis śmierci Bajdy przetrwał w legendach i ukraińskich dumkach, sułtan podziwiając męstwo i sprawność żołnierską Wiśniowieckiego miał mu zaproponować córkę za żonę, jednak pod warunkiem przejścia Dymitra na islam. Hardy kniaź miał odpowiedzieć sułtanowi: twoja doczka choroszaja, twoja wiara proklataja i nazwać islam psią wiarą. Za taką zniewagę sułtan kazał powiesić Bajdę za ziobro poślednie. Wisząc na haku zdołał jeszcze Dymitr wyrwać jednemu ze strażników łuk i przez trzy dni raził z niego Turków, a nawet zranił sułtana. Wtedy Bajdę dobito.
Ciekawostka
Bajda jest bohaterem jednеj z najbardziej znanych ukraińskich pieśni narodowych W Carehradi na rynoczku (Pisnia pro Bajdu), przedstawiającą go jako bohatera – obrońcę ziemi rodzinnej, który walczy z turecko-tatarskim uciskiem. Zapisano ponad 40 wariantów tej pieśni.
- ↑ Możliwe, że Dymitr był nieślubnym synem Piotra Rareşa, adoptowanym przez Iwana, zob. I. Czamańska, Wiśniowieccy. Monografia rodu, s. 67-69
- ↑ Książęta Wisniowieccy
- ↑ Władysław A. Serczyk Na dalekiej Ukrainie - dzieje kozaczyzny do 1648 roku
- ↑ Stanisław Cynarski, Zygmunt August, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich-Wydawnictwo, Wrocław 1988, str.161
- ↑ Bielski, Marcin (ca 1495-1575), Kronika Marcina Bielskiego, tom VII, W drukarni A. Gałęzowskiego i Komp., Warszawa 1832, str.152
Bibliografia
- I. Czamańska, Wiśniowieccy. Monografia rodu, Poznań 2007, s. 67-83
