Stanisław Samostrzelnik: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Mathiasrex (dyskusja | edycje) kat. |
→Życiorys: drobne merytoryczne |
||
| Linia 10: | Linia 10: | ||
W 1511 wyjechał do [[Szydłowiec|Szydłowca]], aby pracować tam na zamówienie właściciela miasta, [[Krzysztof Szydłowiecki|Krzysztofa Szydłowieckiego]]. Wykonał tam ilustracje i miniatury do księgi genealogicznej rodu (''[[Liber genesos illustris Familiae Shidlovicae]]''). W trakcie tej pracy wykonywał także liczne pomniejsze zlecania Szydłowieckiego, dekorując tamtejszy [[Kościół św. Zygmunta w Szydłowcu|kościół farny]] i [[Zamek w Szydłowcu|zamek]]. W 1514 przeniósł się wraz z Szydłowieckim do [[Opatów|Opatowa]], a po jego śmierci (1532) powrócił do Mogiły. W tym czasie wykonał ilustracje do ''[[Modlitewnik Olbrachta Gasztołda|Modlitewnika Olbrachta Gasztołda]]'', zapisanego w 1528<ref>{{Cytuj książkę | autor = Teresa Michałowska | tytuł = Literatura polskiego średniowiecza | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | rok = 2011 | strony = 549 | isbn = 978-83-01-16675-5}}</ref>. |
W 1511 wyjechał do [[Szydłowiec|Szydłowca]], aby pracować tam na zamówienie właściciela miasta, [[Krzysztof Szydłowiecki|Krzysztofa Szydłowieckiego]]. Wykonał tam ilustracje i miniatury do księgi genealogicznej rodu (''[[Liber genesos illustris Familiae Shidlovicae]]''). W trakcie tej pracy wykonywał także liczne pomniejsze zlecania Szydłowieckiego, dekorując tamtejszy [[Kościół św. Zygmunta w Szydłowcu|kościół farny]] i [[Zamek w Szydłowcu|zamek]]. W 1514 przeniósł się wraz z Szydłowieckim do [[Opatów|Opatowa]], a po jego śmierci (1532) powrócił do Mogiły. W tym czasie wykonał ilustracje do ''[[Modlitewnik Olbrachta Gasztołda|Modlitewnika Olbrachta Gasztołda]]'', zapisanego w 1528<ref>{{Cytuj książkę | autor = Teresa Michałowska | tytuł = Literatura polskiego średniowiecza | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | rok = 2011 | strony = 549 | isbn = 978-83-01-16675-5}}</ref>. |
||
Po powrocie Stanisław Samostrzelnik założył w Krakowie własną pracownię, gdzie wykonywał zamówienia patrycjatu miejskiego, duchownych i dworu królewskiego (m.in. ''[[Modlitewnik królowej Bony]]''). Dla biskupa [[Piotr Tomicki|Piotra Tomickiego]] wykonał iluminacje do ''[[Katalog arcybiskupów gnieźnieńskich|Katalogu arcybiskupów gnieźnieńskich]]'', [[Mszał Rzymski|mszału]], [[ewangeliarz]]a i [[pontyfikał]]u wielkoczwartkowego. Ozdobił również modlitewnik królowej [[Jadwiga Andegaweńska|Jadwigi]], traktat pokojowy z Turcją oraz chorągiew złożoną królowi polskiemu przez [[Albrecht Hohenzollern (1490–1568)|Albrechta Hohenzollerna]]. Jest autorem polichromii w [[Opactwo Cystersów w Mogile|opactwie cystersów w Mogile]] (we wnętrzu kościoła, krużgankach i bibliotece), oraz portretu bpa Piotra Tomickiego w krużgankach [[Bazylika św. Franciszka z Asyżu w Krakowie|klasztoru franciszkańskiego]]. |
Po powrocie Stanisław Samostrzelnik założył w Krakowie własną pracownię, gdzie wykonywał zamówienia patrycjatu miejskiego, duchownych i dworu królewskiego (m.in. ''[[Modlitewnik królowej Bony]]''). Dla biskupa [[Piotr Tomicki|Piotra Tomickiego]] wykonał iluminacje do ''[[Katalog arcybiskupów gnieźnieńskich|Katalogu arcybiskupów gnieźnieńskich]]'', [[Mszał Rzymski|mszału]], [[ewangeliarz]]a i [[pontyfikał]]u wielkoczwartkowego. Ozdobił również modlitewnik królowej [[Jadwiga Andegaweńska|Jadwigi]], traktat pokojowy z Turcją oraz chorągiew złożoną królowi polskiemu przez [[Albrecht Hohenzollern (1490–1568)|Albrechta Hohenzollerna]] w trakcie [[Hołd pruski 1525|hołdu pruskiego]] (1525). Jest autorem polichromii w [[Opactwo Cystersów w Mogile|opactwie cystersów w Mogile]] (we wnętrzu kościoła, krużgankach i bibliotece), oraz portretu bpa Piotra Tomickiego w krużgankach [[Bazylika św. Franciszka z Asyżu w Krakowie|klasztoru franciszkańskiego]]. W 2019 roku odkryto fragmenty polichromii jego autorstwa w budynku przeoratu i domu opata klasztoru Cystersów w Mogile. |
||
Zmarł w mogilskim opactwie. |
|||
Jego imieniem nazwano ulicę w [[Dzielnica XVIII Nowa Huta|Nowej Hucie]]. |
Jego imieniem nazwano ulicę w [[Dzielnica XVIII Nowa Huta|Nowej Hucie]]. |
||
Wersja z 16:23, 28 lis 2019
_Cistercian_Abbey_of_Mogila_Nowa_Huta.jpg)
Stanisław Samostrzelnik, także Stanisław z Mogiły, łac. Stanislaus Claratumbensis (ur. ok. 1480 w Krakowie, zm. 1541 tamże[1]) – polski malarz, iluminator i miniaturzysta, cysters. Jego twórczość przypadająca na rozwój renesansu nawiązuje jeszcze do tradycji gotyckiej, dzięki czemu zalicza się ją do tzw. stylu miękkiego.
Życiorys
Samostrzelnik pochodził z jednej z wielu rodzin mieszczańskich Krakowa o tym samym nazwisku. Wywodziło się ono z oznaczającego w dawnym języku polskim zawodu rzemieślniczego – wyrobników kusz i łuków. Stąd przypuszcza się, że Stanisław Samostrzelnik był synem Piotra i Anny, którzy mieszkali w krakowskim dworcu opata Koprzywnicy[2]. Samostrzelnik, po zdaniu niezbędnych egzaminów, wstąpił do zakonu cystersów w podkrakowskiej Mogile. Dzięki protekcji opata szybko zdobył w tym zgromadzeniu eksponowane stanowisko klasztornego iluminatora.
Pierwsza w pełni sprawdzona informacja chronologiczna pojawia się w 1506 r. Samostrzelnik podjął się wówczas pracy nad udekorowaniem polichromiami klasztornych sklepień. Od tego czasu posługiwał się nowym nazwiskiem. Na wzór humanistów europejskich urobił sobie je od języka klasycznego. Za nowe nazwisko przybrał sobie przymiotnik pochodzący od łacińskiej nazwy Mogiły, Clara Tumba (Jasna Mogiła), podpisując się odtąd Stanislaus Claratumbensis, co tłumaczy się jako Stanisław Jasnomogilski (w tradycji polskiej częstszym przypadkiem jest nawiązanie do form średniowiecznych, tj.: Stanisław z Mogiły)[3].
W 1511 wyjechał do Szydłowca, aby pracować tam na zamówienie właściciela miasta, Krzysztofa Szydłowieckiego. Wykonał tam ilustracje i miniatury do księgi genealogicznej rodu (Liber genesos illustris Familiae Shidlovicae). W trakcie tej pracy wykonywał także liczne pomniejsze zlecania Szydłowieckiego, dekorując tamtejszy kościół farny i zamek. W 1514 przeniósł się wraz z Szydłowieckim do Opatowa, a po jego śmierci (1532) powrócił do Mogiły. W tym czasie wykonał ilustracje do Modlitewnika Olbrachta Gasztołda, zapisanego w 1528[4].
Po powrocie Stanisław Samostrzelnik założył w Krakowie własną pracownię, gdzie wykonywał zamówienia patrycjatu miejskiego, duchownych i dworu królewskiego (m.in. Modlitewnik królowej Bony). Dla biskupa Piotra Tomickiego wykonał iluminacje do Katalogu arcybiskupów gnieźnieńskich, mszału, ewangeliarza i pontyfikału wielkoczwartkowego. Ozdobił również modlitewnik królowej Jadwigi, traktat pokojowy z Turcją oraz chorągiew złożoną królowi polskiemu przez Albrechta Hohenzollerna w trakcie hołdu pruskiego (1525). Jest autorem polichromii w opactwie cystersów w Mogile (we wnętrzu kościoła, krużgankach i bibliotece), oraz portretu bpa Piotra Tomickiego w krużgankach klasztoru franciszkańskiego. W 2019 roku odkryto fragmenty polichromii jego autorstwa w budynku przeoratu i domu opata klasztoru Cystersów w Mogile.
Zmarł w mogilskim opactwie.
Jego imieniem nazwano ulicę w Nowej Hucie.
Przypisy
- ↑ Samostrzelnik zmarł w Mogile, która w ówczesnym czasie była odrębną miejscowością, a dziś osiedlem krakowskiej Nowej Huty. Ze względów propozycji standaryzacji określeń geograficznych podanych przez MSWiA podano tu jednak Kraków jako miejscowość, która obecnie obejmuje swym zasięgiem administracyjnym Mogiłę.
- ↑ Przypuszczenia te opiera na wnikliwej analizie źródłowej Bolesław Przybyszewski. Jednak jego teoria pozostawia dość szeroką lukę interpretacyjną, gdyż nie zdołał on określić dokładnej daty narodzin Samostrzelnika (mimo przypisania mu znanych z imion rodziców); por. B Przybyszewski, Stanisław Samostrzelnik, Kraków: PAN, 1951, s. 74-80.
- ↑ Barbara Miodońska, Miniatury Stanisława Samostrzelnika, Warszawa 1983, Warszawa: WAiF, s. 7.
- ↑ Teresa Michałowska: Literatura polskiego średniowiecza. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 549. ISBN 978-83-01-16675-5.
Bibliografia
- Barbara Miodońska, Miniatury Stanisława Samostrzelnika, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1983, ISBN 83-221-0190-2, OCLC 830231016.
- Barbara Miodońska, Małopolskie malarstwo książkowe 1320–1540, Warszawa 1993.
- Nad złoto droższe: skarby Biblioteki Narodowej, pod red. H. Tchórzewskiej-Kabata, przy współpracy M. Dąbrowskiego, Warszawa 2000, s. 96–97.
- Encyklopedia Krakowa, PWN, 2000, s. 880-881.
Linki zewnętrzne
- Wybrane ilustracje Stanisława Samostrzelnika
- Katalog arcybiskupów gnieźnieńskich i biskupów krakowskich - wersja cyfrowa rękopisu na Polona.pl