Lipa (powiat jędrzejowski): Różnice pomiędzy wersjami
50°39′53″N 20°33′40″E/50,664722 20,561111| [wersja oczekująca na przejrzenie] | [wersja oczekująca na przejrzenie] |
m Zmiana pozycji przypisów - są teraz przed znakami interpunkcyjnymi. |
m Dodanie informacji o sołtysie wsi |
||
| Linia 108: | Linia 108: | ||
|57 |
|57 |
||
|} |
|} |
||
== Administracja == |
|||
Sołtysem wsi w kadencji 2019-2024 jest Anna Stępień<ref>{{Cytuj |tytuł = Urzędu Gminy w Sobkowie Biuletyn Informacji Publicznej |data dostępu = 2024-06-25 |opublikowany = sobkow.biuletyn.net |url = https://sobkow.biuletyn.net/http:sobkow.biuletyn.net |język = pl}}</ref>. |
|||
== Zabytki == |
== Zabytki == |
||
Wersja z 02:19, 25 cze 2024
| wieś | |
 Ruiny spichlerza | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2020) |
259[2] |
| Strefa numeracyjna |
41 |
| Kod pocztowy |
28-305[3] |
| Tablice rejestracyjne |
TJE |
| SIMC |
0270389[4] |
Położenie na mapie gminy Sobków  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |
Położenie na mapie powiatu jędrzejowskiego  | |
| 50°39′53″N 20°33′40″E/50,664722 20,561111[1]
| |
Lipa – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie jędrzejowskim, w gminie Sobków[4][5].
W Królestwie Polskim istniała gmina Lipa[6]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa kieleckiego.
Historia
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1335 r. Wieś była wówczas własnością Wojciecha z Lipy[6]. Inny autor nie odnotowuje tej wzmianki. Pierwszym wzmianką jest dlań oddanie przez Jana Gołuchowskiego h. Lewiwa swoich wsi dla synów w obliczu zbliżającej się śmierci. Gołuchowski oddaje synom; Janowi, Rafałowi i Mikołajowi następujące wsie: Drochów, Gołuchów, Lipę, Żydów i Żydowską Wolę. W 1454 roku bracia dokonali podziału odziedziczonego majątku. Autor wspomina opis Jana Długosza (1470-1480) wsi lypy. Należała do parafii kijskiej oraz była własnością dwóch osób odrębnych herbów; pierwszym był Zawisza Lipski herbu Hołobok, drugi to Rafał Gołuchowski herbu Leliwa[7].
W 1508 r. właścicielem części wsi był Stanisław Lipski[6][7], dziedzic pobliskich Karsów. Właścicielami drugiej części mieli być Stanisław i Mikołaj de borczyn. Dalej rodzinie Lipskich udaje się zająć całą wieś[7].
W późniejszym okresie wieś była własnością m.in. rodów Rejów, Szaniawskich, Jabłońskich i Chmielowskich[6].
W 1662 r. majątek dzierżawiony był przez wdowę Jadwigę Poleską. W 1673 r. zmuszona była opuścić majątek, który dzierżawił Gabriel Morstin (Morsztyn), dziedzic Kars, a następnie już właściciel Lipy[7].
W drugiej połowie XIX wieku Lipa była gminą wiejską w powiecie jędrzejowskim Guberni Kieleckiej. Status gminy został zniesiony w 1874 r[6].
W 1881 r. dobra Lipa składały się z wsi Jawor z folwarkiem i Karsy i Lipa z folwarkiem i przysiólkiem Adamów, oraz folwarków Jawor, Lipa. Wieś Lipa liczyła wtedy 44 osadników z gruntem w ilości 262 morgi. Folwark Lipa liczył gruntów ornych 442, łąk 25, pastwisk 13, lasu 598, zarośli 12, wód 1, nieużytki i place zajmowały 5, co razem dawało 1111 morgi. Budynków murowanych było 14, z drewna[8].
Od 1885 Lipa była zwykłą wsią z folwarkiem, leżącą w gminie Sobków i parafii Chomentów[6].
W 1908 r. majątek zakupił kielecki naczelnik żandarmerii, Włodzimierz Anienkow. Znany z represji na Polakach w 1905 roku[6][9].
Anenkow "szczególnie źle się zapisał podczas pełnienia funkcji w mieście". Został skazany wyrokiem sądu rewolucyjnego na śmierć. Udawało uniknąć mu się tej kary przez wiele lat. Po rozpoczęciu pierwszej wojny światowej wyjechał do Rosji, ale wkrótce musiał uciekać przed bolszewicką rewolucją i powrócił do Lipy. Został zamordowany we własnym dworze w roku 1920 przez bojownika Partyki. W okresie międzywojennym bojownik nie został pociągnięty do odpowiedzialności[9].
Majątek po mężu otrzymała żona Anenkowa, Olga Karisawa[6][9].
W międzywojniu majątek został rozparcelizowany[6]. Jeszcze w latach 90. dworek pełnił funkcję szkoły. Aktualnie jest własnością prywatną[9].
Demografia
W 1827 r. Lipa miała 24 domy i 158 mieszkańców[8]. W latach 1998-2021 populacja wsi zmniejszyła się o 5,1%[10].
| Rok | Kobiety | Mężczyźni | Ilość mieszkańców |
|---|---|---|---|
| 1827 | ? | ? | 158 |
| 1998 | 137 | 135 | 272 |
| 2002 | 126 | 120 | 246 |
| 2009 | 122 | 124 | 246 |
| 2011 | 122 | 122 | 244 |
| 2021 | 132 | 126 | 258 |
W roku 2021 we wsi na 100 osób przypadało 77,9 osób w wieku nieprodukcyjnym[10]. Ten współczynnik obciążenia demogaficznego był znacznie większy niż w województwie świętokrzyskim (na 100 osób 32,7 było w wieku nieprodukcyjnym) jak i w całej Polsce (na 100 osób 28,9 było w wieku nieprodukcyjnym).[11]
| Wiek | Procent ludności | Ilość osób w kategoriach wiekowych |
|---|---|---|
| Przedprodukcyjny | 21,7% | 56 |
| Produkcyjny | 56,2% | 145 |
| Poprodukcyjny | 22,1% | 57 |
Administracja
Sołtysem wsi w kadencji 2019-2024 jest Anna Stępień[12].
Zabytki
- drewniany dwór z początku XX w.
- park z XIX w., wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.153 z 6.12.1957)[13]
- ruiny spichlerza
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 68405
- ↑ Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 6-7 [dostęp 2022-03-02]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 653 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b c d e f g h i Marek Kujawa, Lipa [online], Polskiezabytki.pl, 2011 [dostęp 2024-06-22] (pol.).
- ↑ a b c d Dariusz Kalina, LIPA wieś – i w niej dwór [online], Dawnekieleckie.pl, 13 listopada 2011 [dostęp 2024-06-22] (pol.).
- ↑ a b c Lipa (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 246.
- ↑ a b c d Agata Żelazowska, W tym dworku wykonany został wyrok na carskim żandarmie [online], Wyborcza.pl, 1 lipca 2018 [dostęp 2024-06-22] (pol.).
- ↑ a b c d Wieś Lipa w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-06-22] (pol.).
- ↑ Główny Urząd Statystyczny, Sytuacja osób starszych w Polsce w 2021 r. [online], Główny Urząd Statystyczny, Urząd Statystyczny w Białymstoku, listopad 2022, str. 14-15 [dostęp 2024-06-22] (pol.).
- ↑ Urzędu Gminy w Sobkowie Biuletyn Informacji Publicznej [online], sobkow.biuletyn.net [dostęp 2024-06-25] (pol.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2024, s. 11 [dostęp 2015-10-20].
| Wsie | |
|---|---|
| Kolonie | |
| Integralne części wsi |
|
