Mikroelementy

Mikroelementy, mikroskładniki, pierwiastki śladowe - pierwiastki chemiczne występujące w bardzo małych (śladowych) ilościach w organizmach roślinnych i zwierzęcych. Pomimo ich niewielkiej ilości są one niezbędne do prawidłowego funkcjonowania tych organizmów. Niedobór lub nadmiar tych pierwiastków może prowadzić do zaburzeń fizjologicznych. Rola składników mineralnych w ustrojowej przemianie materii jest szersza niż rola witamin. Składniki mineralne są niezbędne w ustroju do celów budulcowych (szczególnie w tkance kostnej), wchodząc w skład płynów ustrojowych, niektórych enzymów, związków wysokoenergetycznych itp. Wywierają również wpływ na regulację czynności narządowych i ogólnoustrojowych. Uwzględniając wyłącznie relacje ilościowe przyjęto dzielić składniki mineralne na makro- i mikroelementy. Do makroelementów zalicza się: wapń, fosfor, magnez, sód, potas, chlor i siarka. Niektórzy zaliczają tu również żelazo. Lista niezbędnych w żywieniu mikroelementów (tzw. pierwiastków śladowych) nie jest dotychczas w pełni ustalona. Zaliczamy do nich: miedź, cynk, mangan, jod, fluor, kobalt, selen, molibden, chrom. Rozważa się nadal możliwość włączenia do tej listy następujących pierwiastków: niklu, cyny, wanadu, krzemu.

Przykładami takich pierwiastków są:

• żelazo,
• kobalt,
• miedź,
• mangan,
• cynk,
• molibden,
• bor,
• jod,
• fluor,
• krzem,
• chrom,
• cyna.

Występowanie i skrócone znaczenie biologiczne ważniejszych mikroelementów u człowieka

Nazwa	Występowanie w produktach spożywczych	Funkcje	Ważniejsze skutki niedoboru
Wapń, Ca	Mleko i jego przetwory, żółtka jaj, ryby, fasola	Budulcowa kości i zębów oraz regulacyjna (bierze udział w procesie krzepnięcia krwi - tzw. IV czynnik - i przewodnictwie impulsów nerwowych)	Niedostateczna mineralizacja kośćca.
Fosfor, P	Ryby, mięso, jaja, mleko	Budulcowa kośćca i zębów
Magnez, Mg	Orzechy, fasola, groch, chleb razowy (ciemny), ryby, mleko, kakao	Głównie regulacyjna (przewodnictwo nerwowe i in.)	Wzmożona aktywność układu nerowo-mięśniowego (drżenia mięśniowe, kurcze, drętwienie, drgawki), rzadziej: osłabienie mięśni, zaburzenia rytmu serca, apatia.
Żelazo, Fe	Wątroba, jaja, mięso, ryby, owoce, pełne ziarna zbóż, niektóre wody mineralne (Krynica, Żegiestów, Muszyna, Rabka, Kudowa)	Składnik hemoglobiny i mioglobiny.	Niedokrwistość (Anemia)
Fluor, F	Herbata, ryby morskie, woda pitna	Wzmacnia zęby, występuje w kośćcu	Zwiększa podatność na próchnicę zębów
Jod, I	Ryby, wątroba, sól jodowana	Niezbędny do wytwarzania tyroksyny	Wole. U dzieci matołectwo.

Zobacz też: sole mineralne, witaminy, znaczenie biologiczne pierwiastków, pierwiastek organiczny