Języki austroazjatyckie: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 02:26, 1 gru 2014

Rozmieszczenie języków austroazjatyckich

Języki austroazjatyckie – duża rodzina językowa, skupiająca języki, używane w południowo-wschodniej Azji oraz na małych obszarach, rozrzuconych po Indiach i Bangladeszu. Termin austroazjatyckie pochodzi od łacińskiego słowa auster, oznaczającego południe i nazwy kontynentu - Azja. Należą do niej między innymi języki: mundajskie (munda), staromalakijskie, khasyjskie, nikobarskie oraz mon-khmerskie z językiem khmerskim. Wymienić tu jeszcze można grupę mieszaną z językami czam, radai i sedang które powstały z nawarstwienia się dialektów austroazjatyckich na substrat austronezyjski. Z rzeczonych języków, tylko wietnamski, khmerski i mon mają długą tradycję piśmienniczą, a tylko wietnamski i khmerski oficjalny status (odpowiednio w Wietnamie i Kambodży). Reszta języków jest używana przez mniejszości etniczne. Powszechne sądzi się, że pierwotny ich zasięg obejmował południowo-wschodnią Azję i wschodnią część subkontynentu indyjskiego, a dominacja na tych ziemiach innych języków – w tym indoeuropejskich, dajskich, drawidyjskich i sino-tybetańskich jest rezultatem późniejszych migracji ludności (na dowód podaje się m.in. zapożyczenia austroazjatyckie w tybeto-birmańskich językach wschodniego Nepalu).
Podejmowano próby udowodnienia pokrewieństwa między nimi a językami austronezyjskimi, tworząc tym samym nadrodzinę języków austrycznych czy austryjskich.

Klasyfikacja

Językoznawcy tradycyjnie rozdzielali języki austroazjatyckie na dwie podrodziny: mon-khmer – używanych na terenach południowo-wschodniej Azji, północno-wschodnich Indii i na Nikobarach oraz języków munda czy mundajskich – zajmujących obszary we wschodnich i środkowych Indiach i Bangladeszu. Ethnologue identyfikuje 168 języków austroazjatyckich, z czego 147 to języki mon-khmerskie, a 21 mundajskie. Nie opublikowano jednak dowodów za taką właśnie systematyką i istnieje możliwość, iż jest ona efektem sugerowania się różnicami antropologicznymi między użytkownikami języków tych podrodzin (użytkownicy języków mon-khmerskich należą do rasy żółtej, a mundajskich prezentują wygląd typowy dla mieszkańców Indii). W poniższych systematykach pogrubioną czcionką zaznaczono rodziny, uznane za faktycznie istniejące jednostki systematyczne.
Przy tym pokrewieństwo między nimi jest nadal przedmiotem dyskusji. Na uwagę zasługuje fakt, że z dwóch współczesnych propozycji podziału, żadna nie wyróżnia podjednostki mon-khmerskiej. Trzeba ponadto zaznaczyć, że niewiele dotychczas opublikowano nt. konkurencyjnych propozycji, a tym samym nie można mieć też pewności co do tutaj przedstawionych.

Klasyfikacja Gérarda Difflotha (z 1974)

Najczęściej cytowana jest poniższa klasyfikacja. Oparto na niej hasło w Encyclopædia Britannica. Brakuje w niej jednak języków, które były wówczas nieznane.

mundajskie
- północnomundajskie
  - korku
  - kherwar
- południowomundajskie
  - kharia-juang
  - koraput munda
Języki mon-khmerskie
- wschodnio mon-khmerskie
  - khmerski (kambodżański)
  - pearyckie
  - bahnaryckie
  - katuickie
  - wiet lub wietskie (w tym język wietnamski)
- północno mon-khmerskie
  - khasi
  - palaungickie
  - chamuickie
- południowo mon-khmerskie
  - mon
  - aslijskie
  - nikobarskie

Klasyfikacja Ilii Peirosa (z 2004)

Klasyfikacja Peirosa ma charakter leksykostatystyczny, a więc jest oparta na procencie wspólnego słownictwa. Taka klasyfikacja nie oddaje jednak wiernie rzeczywistości, bo nie uwzględnia zapożyczeń, a tym samym może pełnić tylko funkcje pomocnicze i przygotowawcze dla właściwej klasyfikacji.

nikobarskie
munda-khmer
- mundajskie
- mon-khmerskie
  - khasi
  - jądrowe mon-khmerskie
    - mangickie (mang i palju)
    - wietskie
    - północno mon-khmerskie
      - palaungickie
      - chmuickie
    - środkowo mon-khmerskie
      - khmerski
      - pearyckie
      - asli-bahnaryckie
        aslijskie
        
        mon-bahnaryckie
        monickie
        
        katu-bahnaryckie
        katuckie
        
        bahnaryckie

Klasyfikacja Gérarda Difflotha (z 2005)

Jest to druga pełna klasyfikacja, autorstwa Difflotha. W przeciwieństwie do Peirosa nie liczy słów o wspólnym źródłosłowie, a rekonstruuje prajęzyki kolejnych poziomów i próbuje porównać je pod względem wspólnych innowacji.

Języki mundajskie
- koraput: 7 języków
- mundajskie rdzeniowe
  - charia-juang: 2 języki
  - północnomundajskie

korku

cherwar: 12 języków

Języki khasi-khmuickie
- Języki khasyjskie: 3 języki.
- Języki palaungo-chmuickie
  - khmuickie: 13 języków
  - Języki palaungo-pakanickie

pakanickie albo palju: 2 języki

palaungijskie: 21 języków

Języki mon-khmerskie jądrowe
- Języki khmero-wietskie
  - Języki wieto-katuickie

wietskie: 10 języków

katuickie: 19 języków

- - Języki khmero-bahnaryckie
    - bahnaryckie: 40 języków
    - Języki cheryckie

dialekty khmerskie

pearyckie: 6 języków

- Języki niko-monickie
  - Języki nikobarskie: 6 języków
  - Języki asli-monickie

aslijskie: 19 języków

monickie: 2 języki

Prócz powyższych, istnieje również kilka niesklasyfikowanych języków, w południowych Chinach.

Bibliografia

Peck, B. M., Comp. (1988). An Enumerative Bibliography of South Asian Language Dictionaries.
Peiros, Ilia. 1998. Comparative Linguistics in Southeast Asia. Pacific Linguistics Series C-142. Canberra, Australian National University.
Zide, Norman H. i Milton E. Barker. Studies in Comparative Austroasiatic Linguistics. Indo-Iranian monographs, cz. 5. Haga: Mouton, 1966.
Byomkes Chakrabarti,A Comparative Study of Santali and Bengali, 1994

Linki zewnętrzne

@@ Linia 2: / Linia 2: @@
 '''Języki austroazjatyckie''' – duża [[rodzina językowa]], skupiająca języki, używane w południowo-wschodniej [[Azja|Azji]] oraz na małych obszarach, rozrzuconych po [[Indie|Indiach]] i [[Bangladesz]]u. Termin ''austroazjatyckie'' pochodzi od [[łacina|łacińskiego]] słowa ''auster'', oznaczającego południe i nazwy kontynentu - [[Azja]]. Należą do niej między innymi języki: [[języki mundajskie|mundajskie (munda)]], [[Języki staromalakijskie|staromalakijskie]], [[Języki khasyjskie|khasyjskie]], [[Języki nikobarskie|nikobarskie]] oraz [[Języki mon-khmerskie|mon-khmerskie]] z językiem [[język khmerski|khmerskim]]. Wymienić tu jeszcze można grupę mieszaną z językami [[język czamski|czam]], [[język radai|radai]] i [[język sedang|sedang]] które powstały z nawarstwienia się dialektów austroazjatyckich na substrat [[języki austronezyjskie|austronezyjski]].
-Z rzeczonych języków, tylko [[Język wietnamski|wietnamski]], [[Język khmerski|khmerski]] i [[Język mon|mon]] mają długą tradycję piśmienniczą, a tylko wietnamski i khmerski oficjalny status (odpowiednio w [[Wietnam]]ie i [[Kambodża|Kambodży]]). Reszta języków jest używana przez mniejszości etniczne. Powszechne sądzi się, że pierwotny ich zasięg obejmował południowo-wschodnią Azję i wschodnią część [[Subkontynent indyjski|subkontynentu indyjskiego]], a dominacja na tych ziemiach innych języków – w tym [[Języki indoeuropejskie|indoeuropejskich]], [[Języki dajskie|dajskich]], [[Języki drawidyjskie|drawidyjskich]] i [[Języki chińsko-tybetańskie|sino-tybetańskich]] jest rezultatem późniejszych migracji ludności (na dowód podaje się m.in. zapożyczenia austroazjatyckie w [[języki tybeto-birmańskie|tybeto-birmańskich]] językach wschodniego [[Nepal]]u).<br>
+Z rzeczonych języków, tylko [[Język wietnamski|wietnamski]], [[Język khmerski|khmerski]] i [[Język mon|mon]] mają długą tradycję piśmienniczą, a tylko wietnamski i khmerski oficjalny status (odpowiednio w [[Wietnam]]ie i [[Kambodża|Kambodży]]). Reszta języków jest używana przez mniejszości etniczne. Powszechne sądzi się, że pierwotny ich zasięg obejmował południowo-wschodnią Azję i wschodnią część [[Subkontynent indyjski|subkontynentu indyjskiego]], a dominacja na tych ziemiach innych języków – w tym [[Języki indoeuropejskie|indoeuropejskich]], [[Języki dajskie|dajskich]], [[Języki drawidyjskie|drawidyjskich]] i [[Języki chińsko-tybetańskie|sino-tybetańskich]] jest rezultatem późniejszych migracji ludności (na dowód podaje się m.in. zapożyczenia austroazjatyckie w [[języki tybeto-birmańskie|tybeto-birmańskich]] językach wschodniego [[Nepal]]u).<br />
 Podejmowano próby udowodnienia pokrewieństwa między nimi a [[Języki austronezyjskie|językami austronezyjskimi]], tworząc tym samym [[nadrodzina językowa|nadrodzinę]] [[Języki austryckie|języków austrycznych czy austryjskich]].
@@ Linia 8: / Linia 8: @@
 Językoznawcy tradycyjnie rozdzielali języki austroazjatyckie na dwie [[podrodzina językowa|podrodziny]]: mon-khmer – używanych na terenach południowo-wschodniej Azji, północno-wschodnich Indii i na [[Nikobary|Nikobarach]] oraz języków munda czy mundajskich – zajmujących obszary we wschodnich i środkowych Indiach i Bangladeszu.
 Ethnologue identyfikuje 168 języków austroazjatyckich, z czego 147 to języki mon-khmerskie, a 21 mundajskie. Nie opublikowano jednak dowodów za taką właśnie systematyką i istnieje możliwość, iż jest ona efektem sugerowania się różnicami antropologicznymi między użytkownikami języków tych podrodzin (użytkownicy języków mon-khmerskich należą do [[Żółta rasa człowieka|rasy żółtej]], a mundajskich prezentują wygląd typowy dla mieszkańców Indii).
-W poniższych [[systematyka]]ch pogrubioną czcionką zaznaczono rodziny, uznane za faktycznie istniejące jednostki systematyczne.<br>
+W poniższych [[systematyka]]ch pogrubioną czcionką zaznaczono rodziny, uznane za faktycznie istniejące jednostki systematyczne.<br />
 Przy tym pokrewieństwo między nimi jest nadal przedmiotem dyskusji. Na uwagę zasługuje fakt, że z dwóch współczesnych propozycji podziału, żadna nie wyróżnia podjednostki mon-khmerskiej. Trzeba ponadto zaznaczyć, że niewiele dotychczas opublikowano nt. konkurencyjnych propozycji, a tym samym nie można mieć też pewności co do tutaj przedstawionych.
@@ Linia 65: / Linia 65: @@
 * '''[[Języki mundajskie]]'''
-:* '''koraput''': 7 języków
+** '''koraput''': 7 języków
-:* mundajskie rdzeniowe
+** mundajskie rdzeniowe
-::* '''charia-juang''': 2 języki
+*** '''charia-juang''': 2 języki
-::* północnomundajskie
+*** północnomundajskie
 ::: ''[[Język korku|korku]]''
 ::: '''cherwar''': 12 języków
 * Języki khasi-khmuickie
-:* '''[[Języki khasyjskie]]''': 3 języki.
+** '''[[Języki khasyjskie]]''': 3 języki.
-:* Języki palaungo-chmuickie
+** Języki palaungo-chmuickie
-::* '''[[Języki khmuickie|khmuickie]]''': 13 języków
+*** '''[[Języki khmuickie|khmuickie]]''': 13 języków
-::* Języki palaungo-pakanickie
+*** Języki palaungo-pakanickie
 ::: '''pakanickie''' albo '''[[Języki palju|palju]]''': 2 języki
 ::: '''[[Języki palaungijskie|palaungijskie]]''': 21 języków
 * [[Języki mon-khmerskie]] jądrowe
-:* Języki khmero-wietskie
+** Języki khmero-wietskie
-::* Języki wieto-katuickie
+*** Języki wieto-katuickie
 ::: '''[[Języki wietskie|wietskie]]''': 10 języków
 ::: '''[[Języki katuickie|katuickie]]''': 19 języków
-::* Języki khmero-bahnaryckie
+*** Języki khmero-bahnaryckie
-:::* '''[[Języki bahnaryckie|bahnaryckie]]''': 40 języków
+**** '''[[Języki bahnaryckie|bahnaryckie]]''': 40 języków
-:::* Języki cheryckie
+**** Języki cheryckie
 :::: '''[[Język khmerski|dialekty khmerskie]]'''
 :::: '''[[Języki pearyckie|pearyckie]]''': 6 języków
-:* Języki niko-monickie
+** Języki niko-monickie
-::* '''[[Języki nikobarskie]]''': 6 języków
+*** '''[[Języki nikobarskie]]''': 6 języków
-::* Języki asli-monickie
+*** Języki asli-monickie
 ::: '''[[Języki aslijskie|aslijskie]]''': 19 języków
 ::: '''[[Języki monickie|monickie]]''': 2 języki
@@ Linia 107: / Linia 107: @@
 {{Języki austroazjatyckie}}
 [[Kategoria:Języki austroazjatyckie| ]]