Rodzina językowa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Rodzina językowa – w klasyfikacji języków jednostka obejmująca grupę (zespół) języków, co do których zakłada się, że wywodzą się one od wspólnego prajęzyka[1]; tzw. jednostka genetyczna[a][2]. Wniosek o pochodzeniu języków od wspólnego źródła wysuwa się ze względu na ich regularne podobieństwa (zbieżności na płaszczyźnie gramatyki, leksyki itp.). Przykładowo uważa się, że języki indoeuropejskie, do których należą m.in. języki słowiańskie, romańskie i germańskie, pochodzą od wspólnego języka praindoeuropejskiego[1][3].

W przypadku języków słabo poznanych stwierdzenie ich pokrewieństwa nie jest tak jednoznaczne. Podobieństwa, na podstawie których języki te uznano (lub postuluje się ich uznanie) za rodzinę, mogły też w niektórych przypadkach powstać w wyniku wzajemnego oddziaływania tych języków w przeszłości, chociaż nie wykształciły się one z tego samego języka źródłowego. Jako że w zdecydowanej większości przypadków nie dysponujemy dokumentami piśmiennictwa, poświadczającymi rozwój języka od samego wyodrębnienia się go z prajęzyka, spekulacje na ten temat obarczone są błędem.

W przypadku języków z dobrze poznanych rodzin indoeuropejskiej, semickiej, a także kilku innych, pochodzenie od wspólnego prajęzyka jest praktycznie pewne.

W zależności od przyjętej nomenklatury rodziny językowe mogą być dzielone na mniejsze jednostki: podrodziny, grupy czy zespoły językowe obejmujące poszczególne języki, a także łączone w większe jednostki: makrorodziny (nadrodziny). Jest to jednak klasyfikacja względna i niestosowana w sposób jednolity (różni badacze operują różną terminologią)[4][5]. Języki słowiańskie można na przykład traktować jako podrodzinę języków indoeuropejskich, ale jeśli brać pod uwagę same języki słowiańskie, prawdziwe jest co do nich również określenie „rodzina językowa”. Termin „nadrodzina” bywa niekiedy odnoszony do grupy wielkich rodzin językowych, wykazujących pewne podobieństwa, lecz ze względu na długi czas, jaki upłynął od ich wykształcenia, niemożliwych do jednoznacznego sklasyfikowania jako spokrewnione (w miarę upływu czasu prajęzyk pozostawia coraz mniej śladów w językach pochodnych i wzrasta prawdopodobieństwo przypadkowości ewentualnych zbieżności między nimi).

Języki należące do jednej rodziny to języki pokrewne[1], mówi się też o językach powiązanych genetycznie[6] lub genealogicznie[2]. Języki niespokrewnione, ale wykazujące podobieństwa ze względu na wpływ kontaktu językowego, zalicza się do tej samej ligi językowej[7][8] i określa mianem powinowatych[9].

Najważniejsze rodziny językowe świata[edytuj | edytuj kod]

Rodzina językowa Liczba języków Liczba użytkowników w mln
indoeuropejska 443 2480
chińsko-tybetańska 365 1250
nigero-kongijska[b] 1489 350
afroazjatycka 372 305
austronezyjska 1262 250
drawidyjska 75 200
ałtajska 65 124
dajska 70 80
austroazjatycka 168 72
nilosaharyjska[b] 199 50
uralska 38 25
hmong-mien 32 10
południowokaukaska 5 4,5
północnokaukaska 30 3
khoisan 29 0,25
eskimo-aleucka 11 0,1
australijska 258 0,05
czukocko-kamczacka 5 0,02
języki izolowane 10 195
języki świata 6800 5350

Uwagi: dane dotyczące liczby języków w danej rodzinie pochodzą ze strony Ethnologue, dane dotyczące ludności są szacunkowe (początek lat 90. XX wieku)

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. Nie mylić z biologicznym znaczeniem tego słowa.
  2. a b Nadrodzina językowa

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c Moszyński 1984 ↓, s. 168.
  2. a b Ross 2005 ↓, przyp. 4, s. 15.
  3. Mistrík 1993 ↓, s. 205.
  4. Ruhlen 1987 ↓.
  5. Majewicz 1989 ↓, s. 11–12.
  6. Gruszczyński i Bralczyk 2002 ↓, s. 118.
  7. Mistrík 1993 ↓, s. 222.
  8. Majewicz 1989 ↓, s. 168–171.
  9. Milewski 2005 ↓, s. 104‒105.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]