Gustav Noske: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
wskazane źródło dotyczy WSZYSTKICH zmian. Ponadto nie istniała nigdy funkcja prezydenta Hanoweru. |
m MalarzBOT: regeneracja szablonu {{Biogram infobox}} |
||
Linia 2: | Linia 2: | ||
|imię i nazwisko = Gustav Noske |
|imię i nazwisko = Gustav Noske |
||
|imię i nazwisko org = |
|imię i nazwisko org = |
||
|pseudonim = |
|||
|grafika = Bundesarchiv Bild 183-1989-0718-501, Gustav Noske und Walter Lüttwitz.jpg |
|grafika = Bundesarchiv Bild 183-1989-0718-501, Gustav Noske und Walter Lüttwitz.jpg |
||
|opis grafiki = Gustav Noske (z prawej) i [[Walther von Lüttwitz]] ([[1920]]). |
|opis grafiki = Gustav Noske (z prawej) i [[Walther von Lüttwitz]] ([[1920]]). |
||
Linia 8: | Linia 7: | ||
|data urodzenia = [[9 lipca]] [[1868]] roku |
|data urodzenia = [[9 lipca]] [[1868]] roku |
||
|miejsce urodzenia = [[Brandenburg an der Havel|Brandenburg]] |
|miejsce urodzenia = [[Brandenburg an der Havel|Brandenburg]] |
||
|imię przy narodzeniu = |
|||
|data śmierci = [[30 listopada]] [[1946]] roku |
|data śmierci = [[30 listopada]] [[1946]] roku |
||
|miejsce śmierci = [[Hanower]] |
|miejsce śmierci = [[Hanower]] |
||
|przyczyna śmierci = |
|||
|miejsce spoczynku = |
|||
|zawód = |
|zawód = |
||
|odznaczenia = |
|odznaczenia = |
||
|commons = Category:Gustav Noske |
|commons = Category:Gustav Noske |
||
|wikiźródła = |
|||
|wikicytaty = |
|||
|www = |
|www = |
||
}} |
}} |
Wersja z 03:17, 1 sty 2016
Gustav Noske (z prawej) i Walther von Lüttwitz (1920). | |
Data i miejsce urodzenia |
9 lipca 1868 roku |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
30 listopada 1946 roku |
Gustav Noske (ur. 9 lipca 1868 roku w Brandenburgu - zm. 30 listopada 1946 roku w Hanowerze) niemiecki działacz polityczny (SPD) i minister rządu Rzeszy. W latach 1919-20 był ministrem Reichswehry w rządzie Rzeszy – pierwszym ministrem obrony Republiki Weimarskiej.
Urodził się w Brandenburgu nad Hawelą. Z zawodu był mistrzem rzeźnictwa. Z polityką związał się poprzez działalność w związku zawodowym. Należał do Partii Sojaldemokratycznej (Sozialdemokratische Partei Deutschlands, SPD). W roku 1906 dostał się do Reichstagu. Pozostał posłem w czasie I wojny światowej. Interesował się sprawami wojskowymi oraz kwestiami kolonialnymi. Można go zakwalifikować do prawego skrzydła socjalistów. W l. 1918-1919 członek Rad Delegatów Ludowych.
Najbardziej wsławił się stłumieniem, w uzgodnieniu z również socjaldemokratycznym kanclerzem Republiki Weimarskiej Friedrichem Ebertem powstania komunistów i lewicowych socjaldemokratów, tzw. powstania Spartakusa, zorganizowanego przez Związek Spartakusa w styczniu 1919 roku. W tym celu zalegalizował i posłużył się skrajnie prawicowymi organizacjami paramilitarnymi Freikorpsów. W dniach 10-17 stycznia 1919 Freikorpsy wraz żołnierzami Reichswehry pod dowództwem generała von Lüttwitza stłumiły powstanie Spartakusa, którego przywódcy (jednocześnie przywódcy USPD[1]) – Róża Luksemburg i Karl Liebknecht – zostali po aresztowaniu przez pruską policję przekazani żołnierzom Freikorpsów. Oboje zostali następnie zamordowani, a sprawcy nie ponieśli z tego tytułu żadnej faktycznie odpowiedzialności[2]. Już ze względu na ten fakt Noske jest postacią kontrowersyjną.
Był jednym z nielicznych przedstawicieli SPD gotowych na współpracę z konserwatywną, monarchistyczną w poglądach (zatem antyrepublikańską) kadrą oficerską, pozostawiając jej kontrolę nad armią. Był jednak zaskoczony, gdy w konsekwencji swej polityki, po rozmowie z gen. Hansem von Seecktem w czasie tzw. puczu Kappa-Lüttwitza (skierowanego z kolei przez Freikorpsy i część Reichswehry przeciw rządowi Rzeszy) w marcu 1920 uświadomił sobie, że Reichswehra wykonuje rozkazy swego dowództwa, a nie rządu Republiki Weimarskiej i uważa się za siłę autonomiczną w państwie[3].
Od roku 1920 Noske pełnił funkcję nadprezydenta prowincji Hanower. Został zdymisjonowany przez rząd kanclerza Adolfa Hitlera po przejęciu władzy przez NSDAP w trybie tzw. Gleichschaltung (pol. "ujednolicenie"). Po odsunięciu od władzy Noske nie został poddany represjom i regularnie pobierał rentę państwową w pełnym wymiarze należnym emerytowanemu nadprezydentowi Hanoweru. W prywatnym gronie Hitler wyrażał się o nim, że jest mu wdzięczny za usunięcie rządów dynastii Hohenzollernów, co umożliwiło mu przejęcie pełni władzy, w odróżnieniu od Mussoliniego, który przynajmniej formalnie podlegał królowi włoskiemu[4].
Po 20 lipca 1944 został aresztowany przez Gestapo za domniemany udział w próbie zamachu stanu 20 lipca. Noske został uwolniony przez wkraczające do Niemiec oddziały alianckie. Po wojnie mieszkał w Hanowerze. Zmarł podczas przygotowań do wykładów w Stanach Zjednoczonych.
- ↑ Niezależna Socjaldemokratyczna Partia Niemiec, wyodrębniona z SPD, lewicowa frakcja niemieckiej partii socjaldemokratycznej
- ↑ Ciało Róży Luksemburg po zamordowaniu wrzucono do Kanału Haweli. Odnaleziono je dopiero w lipcu 1919. Dwóch bezpośrednich sprawców zbrodni zostało skazanych na nieznaczne (2 lata) kary więzienia, trzeci zbiegł zagranicę. Mocodawcy nie zostali ustaleni ani ukarani.
- ↑ Hans von Seeckt bezceremonialnie oświadczył Noskemu: "jeden garnizon nie będzie strzelał do innego garnizonu"- odmawiając wykonania rozkazu ministra obrony skierowania wojsk przeciw zamachowcom. Jerzy Krasuski w "Historii Niemiec" podaje inne słowa: "Reichswehra nie strzela do Reichswehry".
- ↑ "Rozmowy przy stole", Wyd. Charyzma 1996, ISBN 83-85820-02-07