Pancho Villa

Doroteo Arango Arámbula

Pancho Villa

Pancho Villa na koniu
generał
Data i miejsce urodzenia	5 czerwca 1878 Hacienda de Río Grande
Data i miejsce śmierci	20 lipca 1923 Parral
Przebieg służby
Jednostki	Dywizja Północna
Główne wojny i bitwy	Rewolucja meksykańska

Villa w dzieciństwie

Pomnik Pancho Villi w Chihuahua.

Portret Pancho Villi, olej na desce.

Francisco (Pancho) Villa, właśc. Doroteo Arango Arámbula (ur. 5 czerwca 1878 w Hacienda de Río Grande; zm. 20 lipca 1923 w Parral) – meksykański przywódca partyzantki chłopskiej, generał z okresu rewolucji meksykańskiej. Przeciwnik reżimów Porfiria Díaza i Victoriana Huerty.

Biografia

Villa był synem robotnika rolnego, który osierocił go we wczesnym dzieciństwie. Mszcząc się za gwałt na swojej siostrze, zabił właściciela posiadłości ziemskiej, w której był zatrudniony. Z tego powodu został zmuszony do ucieczki w góry. Tam też pędził rozbójnicze życie, ciągle ukrywając się przed policją. Po przyłączeniu się do grupy przestępczej, zastąpił jej szefa zabitego w zasadzce i został jej hersztem.

W 1909 r. Villa przyłączył się do Francisco Madera, który rozpoczął walkę o władzę z dyktatorem Porfirio Díazem (był to początek rewolucji meksykańskiej). Villa wprawdzie nie posiadał formalnego wykształcenia, ale umiał czytać i pisać, ponadto przejawiał duże zdolności dowódcze i organizacyjne. Dzięki znajomości terenu i charakteru ludności zamieszkującej północny Meksyk, udało mu się stworzyć duży oddział zbrojny, który pozostawał do jego dyspozycji. Gdy Madero pokonał Diaza, Villa nie rozpuścił swoich ludzi i oczekiwał na dalszy rozwój wydarzeń.

W 1912 r., w czasie powstania wywołanego przez Pascuala Orozco, Villa wydał się podejrzany gen. Victoriano Huercie, który nakazał jego aresztowanie, a następnie skazał go na śmierć. Madero nakazał jednak jedynie osadzić go w więzieniu. W listopadzie Villi udało się zbiec, a następnie przedostać się do Stanów Zjednoczonych. Po zamordowaniu Madera w 1913 r., powrócił do kraju. Następnie stworzył kilkutysięczny oddział, który nazwał „Dywizją Północną” (División del Norte). Później sprzymierzył się z Venustiano Carranzą, razem z którym wystąpił przeciwko coraz bardziej represyjnym rządom Huerty. Ponownie wykazał się dużym talentem wojskowym, wygrywając kilka starć z wojskami federalnymi. W grudniu 1913 r. Villa został mianowany gubernatorem stanu Chihuahua. W czerwcu 1914 r. z siłami Carranzy zdecydowanie pokonał Huertę. Następnie obydwaj zwycięzcy wkroczyli triumfalnie do miasta Meksyk.

Niedługo później, między Villą i Carranzą zaczął narastać coraz większy konflikt. Villa został zmuszony do ucieczki ze stolicy, a towarzyszył mu inny przywódca chłopski – Emiliano Zapata. Carranza zadał oddziałom Zapaty i Villi kilka poważnych klęsk i zmusił ich do wycofania się w góry, na północ. Villa, chcąc udowodnić sąsiadom Meksyku, że Carranza nie kontroluje sytuacji w kraju, nakazał stracenie 18 obywateli amerykańskich (głównie pracowników kolei) w Santa Isabel (czerwiec 1916 r.). Dwa miesiące później uderzył na Columbus w Nowym Meksyku. Również i tutaj zabijał osiemnastu Amerykanów (10 żołnierzy i 8 mieszkańców miasta) i palił doszczętnie miasto, tracąc 80 swoich ludzi. Villa uzasadniał swój atak wsparciem materialnym (głównie uzbrojenie) i politycznym, udzielanym Carranzy przez USA. W odpowiedzi na to prezydent Woodrow Wilson wysłał ekspedycję karną do północnego Meksyku, pod dowództwem gen. Johna Pershinga. Pershing nie mógł sobie jednak poradzić w tym trudnym górzystym terenie i musiał wrócić z pustymi rękami, a Villi udało się uniknąć pojmania.

Villa i jego zwolennicy w swojej walce posługiwali się szeroko zakrojoną propagandą, na której cele między innymi wywłaszczali wielkich właścicieli ziemskich i rozdzielali zdobytą w ten sposób ziemię pomiędzy chłopów, aby zdobyć sobie ich przychylność. Ich łupem padały liczne pociągi, ponadto villiści drukowali własne pieniądze. Taktyka stosowana przez Villę cechowała się szybkością przemieszczania, dzięki użyciu kolei i kawalerii, ponadto Villa często wcielał do swoich oddziałów żołnierzy pokonanego przeciwnika.

Villa kontynuował walkę partyzancką przez cały czas pozostawania Carranzy u władzy. Po jego obaleniu i zamordowaniu w 1920 r., Villa otrzymał od nowej władzy zapewnienie, że nie będzie ścigany w zamian za wycofanie się z polityki. Wtedy też złożył broń i zaczął prowadzić spokojne życie na swoim ranczu niedaleko Parral w stanie Chihuahua. Dla swojego bezpieczeństwa dysponował 50-osobową ochroną. W 1923 r. Villa został zamordowany w swoim samochodzie przez Jesúsa Salasa Barrazę. Istnieją przypuszczenia, że za zabójstwem stali ówcześni prominentni politycy – albo Plutarco Elías Calles, albo Alvaro Obregon. W trakcie swojej kariery rewolucyjnej Villa zyskał wielu wrogów i dlatego trudno jest ostatecznie przesądzać o tożsamości zleceniodawców likwidacji Villi.

Postać Pancho Villi w kulturze

• Western z 1955 pt. Skarby Pancho Villi w reżyserii Georga Shermana.
• Western z 1968 pt. Jedzie Villa w reżyserii Buzza Kulika. W roli głównej Yul Brynner.
• Western z 1972 pt. Pancho Villa w reżyserii Eugenio Martína. W roli głównej Telly Savalas.
• Dramat z 2003 pt. Pancho Villa we własnej osobie w reżyserii Bruce Beresforda. W roli głównej Antonio Banderas.

Zobacz też

• Emiliano Zapata

Bibliografia

• Simon Sebag Montefiore, Potwory. Historia zbrodni i okrucieństwa, tłum. Jerzy Korpanty, wyd. Świat Książki, Warszawa 2010, ISBN 9788324715480, s. 201–202.