Wikipedysta:Jasc PL/LGBT: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Jasc PL (dyskusja | edycje)
433 edycje
.
Jasc PL (dyskusja | edycje)
433 edycje
m .
Linia 14: Linia 14:
|odpowiednik=
|odpowiednik=
|organizacja=
|organizacja=
|tematyka=[[społeczeństwo|społeczno]]–[[Kultura|kulturalny]]
|tematyka=[[społeczeństwo|społeczno]]–[[kultura]]lny
|ukazuje_się_od=1986.11.03
|ukazuje_się_od=1986.11.03
|ukazywał_się_do=2001
|ukazywał_się_do=2001
Linia 209: Linia 209:




[[:Kategoria:Czasopisma w języku polskim]]
[[:Kategoria:Czasopisma wydawane od 1986 roku]]




Wersja z 16:17, 29 wrz 2019

• Stowarzyszenie Inicjatywa Gdańska • Stowarzyszenie Grup Lambda •

Filo (miesięcznik)

Filo
Ilustracja
Częstotliwość

aperiodyk (1986–1990)
miesięcznik (1990–2001)

Wydawca

Ryszard Kisiel (1986–90), Stowarzyszenie Grup Lambda (1990–1991), Wydawnictwo Prasowe Malpress (1991–2001)

Tematyka

społeczno–kulturalny

Format

A5 (1986–1990)
A4 (1990–2001)

ISSN

1231-0689

Filo – polskie czasopismo o profilu informacyjno-publicystycznym i społeczno-kulturalnym, przeznaczone dla środowiska LGBT, ukazujące się od 1986[1][2][3] do 2001 roku, redagowane i drukowane w Gdańsku. Pomysłodawcą, twórcą, jego pierwszym redaktorem i wydawcą był gdański działacz gejowski – Ryszard Kisiel[a][2][1][4][5][6].

CEL POWSTANIA

Nazwa zainspirowana została greckim słowem φίλος, oznaczającym przyjaciela, ale też kochanka. Występująca w nim litera λ jest także jednym z symboli światowej społeczności LGBT. Pierwotny tytuł pisma brzmiał Filo Express[3], od numeru 5-6/1987 samo Filo[7][8][9], zaś od stycznia 1998 ukazywało się ono pod tytułem Facet[2][b]. Ciągłość numeracji została jednak przez cały czas zachowana.

Od maja 1990[10] do grudnia 1991[10] r. formalnym wydawcą pisma było Stowarzyszenie Grup Lambda – Grupa Lambda Gdańsk[7]. Na fali przemian społeczno-ustrojowych w 1989 roku, w tym zniesienia cenzury, nastąpił szybki rozwój[1] i stopniowa komercjalizacja tytułu – jego wydawanie przejął Piotr Płatkiewicz (Wydawnictwo Prasowe Malpress).

rola pisma - obieg informacji, wzrost świadomości, integracja środowiska

Dzięki publikacji obszernych i wszechstronnie przygotowanych serwisów informacyjnych – w tym informacji dostarczanych przez działające wówczas organizacje i grupy nieformalne Filo stało się cennym źródłem wiedzy o historii i rozwoju polskiego ruchu LGBT pod koniec XX. wieku.

Środowisko skupione wokół Filo organizowało także przeglądy filmów o tematyce gejowskiej. Odbyły się one 9. listopada i 7. grudnia 1990 oraz 12. stycznia i 9. lutego 1991 roku[potrzebny przypis] w kinie Helikon przy ul. Długiej 57 w Gdańsku.

W drugim obiegu[a 1]

Na początku pismo było aperiodykiem – najpierw składanym ręcznie[2] i powielanym na kserokopiarce w bardzo ograniczonym nakładzie, od 1989 roku przygotowywanym już na komputerze i drukowanym w większym nakładzie w drukarni – dystrybuowanym głównie wśród znajomych i pocztą, później także w prenumeracie. W tej formule ukazało się 16 wydań (w tym 4 łączone), w formacie A5 i objętości do 52. czarno-białych stron.

1986-1987

Pierwszy numer Filo był jednostronnie zadrukowaną kartką papieru z informacjami o polskich wydarzeniach kulturalnych – filmowych, teatralnych i wydawniczych o tematyce, lub z obszernymi wątkami homoseksualnymi. W kolejnych siedmiu tematyka ta była stale rozwijana; pojawiły się też zapowiedzi i omówienia audycji radiowych, programów telewizyjnych, publikacji prasowych i książkowych. Szybki rozwój pisemka zaowocował po niespełna pół roku pojawieniem się informacji dotyczących środowiska gejowskiego także za granicą, w tym w innych krajach socjalistycznych. Informowano w nim o działaniach rodzącego się w Polsce ruchu LGBT i organizacjach funkcjonujących w krajach zachodnich. Skromną szatę graficzną ówczesnego Filo wzbogacały erotyczne rysunki Aubreya Beardsleya.

Archiwalne okładki Filo z lat 1986–1990
Redakcja „podziemnego” Filo, rok 0000
Redakcja „podziemnego” Filo, rok 0000

Ważnym aspektem poruszanym w Filo już od pierwszego numeru była też profilaktyka HIV/AIDS w środowisku gejowskim. Wobec szczątkowych informacji na ten temat dostępnych wówczas w Polsce i zupełnego ich braku w kontekście środowiska gejowskiego, redakcja publikowała regularnie informacje, materiały edukacyjne i praktyczne porady związane z tym zagadnieniem – często korzystając z tłumaczeń materiałów zachodnich organizacji LGBT. Pierwszą poświęconą temu ulotkę, rozprowadzaną wśród znajomych – lokalnie i pocztą, przygotował i wydał własnym sumptem Ryszard Kisiel pod koniec 1985 roku[5] – zanim jeszcze pojawiło się Filo.

1988-1989

Rok 1988 przynosi zmiany w formule pisma, które symbolizuje wprowadzony w numerze 13. pierwowzór używanego do końca logotypu[c]. Rośnie objętość i znaczenie rubryk z serwisem informacyjnym i przeglądem prasy. Filo zaczyna być redagowane bardziej kolegialnie, szerzej otwiera się na czytelników. Więcej miejsca przeznaczono na publicystykę, informacje od korespondentów zagranicznych, tłumaczenia materiałów z zachodniej prasy LGBT, reportaże i wywiady.

Numer 15 przynosi relację z konferencji regionalnej ILGA w Oslo, na której Polskę reprezentował Sławomir Starosta z Warszawskiego Ruchu Homoseksualnego.

1989-1990

Milowym krokiem w rozwoju Filo jest czerwiec 1989 roku – upada cenzura, pismo zostaje oficjalnie zarejestrowane[7], od numeru 17. składane jest na komputerze i drukowane w drukarni – co pozwala na znaczne zwiększenie jego nakładu, kolejny raz powiększa się zespół redakcyjny[d]. Niemal dwukrotny wzrost objętości pozwala na rozwój dotychczasowych i wprowadzenie nowych rubryk; pojawiają się felietony i opowiadania, listy od czytelników i ogłoszenia towarzyskie, obszerniejsza publicystyka.

W lipcu 1989 troje członków redakcji uczestniczy w regionalnej konferencji ILGA w Wiedniu[11], co owocuje nawiązaniem kolejnych kontaktów, szerszą wymianą informacji i bliższą współpracą. Gdańska grupa „Filo” staje się pełnoprawnym członkiem tej międzynarodowej organizacji[e].

Numer 19. z marca 1990 roku przynosi m.in. tekst Sławomira Starosty[12] dotyczący założeń i postulowanych kierunków rozwoju polskiego ruchu LGBT po rejestracji ogólnopolskiego Stowarzyszenia Grup Lambda[f].

Ostatni, 20. numer Filo wydany w drugim obiegu w maju 1990 roku liczył już 52 strony. Informowano w nim także o zorganizowaniu przez redakcję, wraz z olsztyńską grupą Lambdy[g], pierwszego biwaku dla lesbijek i gejów pod nazwą „Gay Pride w Polsce”, nad jeziorem Ukiel pod Olsztynem[h].

W ciągu 3,5 roku od powstania, jednoosobowe, zupełnie amatorskie prywatne przedsięwzięcie przekształciło się w pełnoprawną redakcję, gotową do funkcjonowania na ogólnopolskim rynku prasowym. Gdańsk stał się zarazem jednym z trzech centrów[i] kształtującego się na początku lat 90. XX wieku zorganizowanego polskiego ruchu LGBT działającego już oficjalnie w przestrzeni publicznej.


Szablon:Cytat box Szablon:Cytat box

Filo EXPRESS

  • nr 1 - wyd. 1986.11.03, stron: 1, nakład: ? egz.

Filo EXPRESS, Gejowski biuletyn kulturalny

  • nr 2 - wyd. 1986.12.03, stron: 4, nakład: ? egz.
  • nr 3 - wyd. styczeń 1987, stron: 6, nakład: 40 egz.[a 2]
  • nr 4 - wyd. luty 1987, stron: 4, nakład: 40 egz.
  • nr 5-6 - wyd. marzec-kwiecień 1987, stron: 8, nakład: 45 egz.
  • nr 7-8 - wyd. maj-czerwiec 1987, stron: 8, nakład: 50 egz.
  • nr 9-10 - wyd. lipiec-sierpień 1987, stron: 8, nakład: 90 egz.[a 3]
  • nr 11-12 - wyd. wrzesień-październik 1987, stron 8, nakład: 90 egz.

Filo, Magazyn gejowski

  • nr 13 - wyd. luty 1988, stron: 8, nakład: 90 egz.
  • nr 14 - wyd. kwiecień 1988, stron: 12, nakład: 95 egz.
  • nr 15 - wyd. 1988.?, stron: 20, nakład: 97 egz.[a 4][a 5]
  • nr 16 - wyd. 1989.03.20, stron: 16, nakład: 97 egz.[a 6]

Filo, Pismo lesbijek i gejów

  • nr 17 - wyd. 1989.06.21, stron: 28, nakład: ok. 1000 egz.[a 7]
  • nr 18 - wyd. 1989.11.10, stron: 32, nakład: ok. 1000 egz.[a 8]
  • nr 19 - wyd. 1990.03.12, stron: 44, nakład: ok. 1000 egz.
  • nr 20 - wyd. 1990.05.22, stron: 52 + wkładka[a 9], nakład: ok. 1000 egz.[a 10][a 11]


  1. ↑ Dane opracowano na podstawie oryginalnych, archiwalnych wydań czasopisma
  2. ↑ Nakład deklarowany w stopce pisma; ze względu na sposób jego wydawania, kolejne egzemplarze były dokserowywane zależnie od potrzeb
  3. ↑ Zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami (ust. Prawo prasowe z dn. 31.08.81 art. 4 pkt 22) tzw. „druki autorskie” zwolnione były z obowiązku kontroli przez cenzurę PRL (Główny Urząd Kontroli Publikacji i Widowisk), o ile ich nakład nie przekraczał 100 egz - rzeczywisty nakład Filo rósł wraz z kolejnymi wydaniami
  4. ↑ Pismo wydaje teraz (nieformalna) Gdańska grupa Gejowska "Filo". Wydawcą pozostaje Ryszard Kisiel, redaktorem naczelnym zostaje Remigiusz Placyd
  5. ↑ W numerze opublikowano m.in. miniporadnik prawny dla gejów, na wypadek zatrzymania i przesłuchiwania przez Milicję Obywatelską w ramach trwającej właśnie ogólnopolskiej akcji „Hiacynt”
  6. ↑ Sekretarzem redakcji zostaje Piotr Płatkiewicz (vel Artur Jeffmański vel Piotr Pelach)
  7. ↑ Kolejny etap rozwoju pisma, które powstaje teraz techniką offsetową w drukarni, powiększa się zespół redakcyjny - m.in. o dział lesbijek, niemal dwukrotnie rośnie objętość, wprowadzono skład komputerowy i docelową wersję graficznego logo
  8. ↑ Piotr Płatkiewicz (późniejszy wydawca i red. naczelny Filo wydawanego w oficjalnej dystrybucji) staje się redaktorem naczelnym pisma
  9. ↑ Odezwa informująca o działalności Stowarzyszenia grup „Lambda” + ulotka dot. profilaktyki HIV/AIDS w środowisku gejowskim, opracowana na podst. tłumaczenia materiału holenderskiego Biura Informacji i Oświaty Zdrowotnej z 1988 roku
  10. ↑ Formalnym wydawcą pisma staje się (do lutego 1991 włącznie – wg informacji w stopce) Stowarzyszenie Grup Lambda - Grupa Lambda Gdańsk
  11. ↑ W numerze opublikowano m.in. wywiad z Ralfem Königiem - znanym rysownikiem gejowskim, twórcą ilustracji i komiksów - przeprowadzony przez Janusza Hinza

W oficjalnej dystrybucji

 Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

We wrześniu 1990 roku Filo trafiło do oficjalnej, ogólnopolskiej sieci dystrybucji[10] – dostępne było w kioskach RUCHu[j] na terenie całego kraju. Ukazywało się teraz jako miesięcznik, w formacie powiększonym do A4, a od numeru 9-10(60) który pojawił się w październiku 1994 – także w kolorze[2]. Stopniowo rosła jego objętość i zawartość.

W miarę postępującej komercjalizacji tytułu – prócz obecnych dotąd obszernych serwisów informacyjnych, aktualności, publicystyki, reportaży i wywiadów, porad, listów od czytelników i ogłoszeń towarzyskich – pojawiły się także rubryki adresowane do mniej ambitnych odbiorców, m.in. opowiadania, krzyżówki, notowania muzyczne, horoskop. Materiały z gatunku miękkiej erotyki (męskie akty) zaczęła wypierać coraz odważniejsza pornografia. Od stycznia 1998 zmieniła się formuła pisma, które ukazywało się teraz pod tytułem Facet[b].

Wraz z rozwojem internetu, mimo prób utrzymania masowego czytelnika i nakładu pisma na opłacalnym poziomie, w 2001 roku przestało się ono ukazywać. Rok później los ten podzielił także poznański miesięcznik Inaczej – podobnie jak wiele ukazujących się wówczas tradycyjnych tytułów prasowych z wieloletnią tradycją.

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Ryszard Kisiel, (ur. 1948 r.), dziennikarz, działacz LGBTQ. W 1990 r. współzakładał pierwszą oficjalną organizację LGBT w Polsce – Stowarzyszenie Grup Lambda, był także współzałożycielem i członkiem Stowarzyszenia Inicjatywa Gdańska. W 2012 roku Karol Radziszewski nakręcił film „Kisieland” prezentowany w wielu krajach świata, w którym opowiedział m.in. o jego działalności na rzecz środowiska LGBT i artystycznej (fotografia).
  2. ↑ a b ISSN: 1428-3077[13][14] – dane rejestrowe nie są w pełni poprawne: faktycznie pierwszy numer z tytułem Facet ukazał się w styczniu 1998 (nr 1(92))
  3. ↑ autorstwa grafika Henryka Tapitza
  4. ↑ m.in. o stały dział lesbijek prowadzony przez Paulinę Pilch
  5. ↑ Jej bliźniaczą organizacją w ramach ILGA zostaje grupa „Tupilak” z Norwegii
  6. ↑ 23 lutego 1990 roku w sądzie Warszawie
  7. ↑ Stowarzyszenie Grup Lambda - Grupa Lambda Olsztyn, później – nieformalna grupa Lambola Olsztyn
  8. ↑ Biwaki te, organizowane później przez wiele lat, szybko stały się w środowisku LGBT wakacyjną tradycją, gromadząc rosnącą z roku na rok liczbę uczestników, także z zagranicy
  9. ↑ Wówczas – grupy: FILO Lambda-Gdańsk, WHM Lambda-Warszawa, ETAP Lambda-Wrocław
  10. ↑ Wówczas – Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza „Prasa-Książka-Ruch”; nr indeksu 358592

Przypisy

  1. ↑ a b c Agnieszka Małgowska, Monika Rak: Chciałbym, żeby ta wiedza, którą zgromadziłem, była powszechna. [w:] rozmowa z Ryszardem Kisielem [on-line]. A kultura LGBTQ+ nie poczeka, 2017-12. [dostęp 2019-02-28].
  2. ↑ a b c d e Agnieszka Małgowska, Monika Rak: 31 urodziny legendarnego FILO. A kultura LGBTQ+ nie poczeka, 2017-11-03. [dostęp 2019-02-28].
  3. ↑ a b Piotr Bukowski, Kalendarium, Paweł Fijałkowski (red.), „Homiki.pl”, kalendarium LGBT do 2011 roku, Warszawa: Stowarzyszenie Otwarte Forum [dostęp 2019-03-17].
  4. ↑ Magda Dropek: Brakuje nam postaci, nie autorytetów. [w:] Rozmowa z Karolem Radziszewskim [on-line]. Replika.pl / Queer.pl, 2015-07-27 (akt. 2015-08-13). [dostęp 2019-02-25].
  5. ↑ a b Agnieszka Szyk: Mają państwo w domu zboka. [w:] Wywiady Repliki: Ryszard Kisiel [on-line]. Replika.pl / Queer.pl, 2011-04-12. [dostęp 2019-02-25].
  6. ↑ Gdańska Galeria Miejska, Ryszard Kisiel: Kruzing [online], informacja o wystawie, Gdańska Galeria Miejska, czerwiec 2018 [dostęp 2019-03-17].
  7. ↑ a b c Filo : magazyn gejowski. [w:] Magazyn Czasopism [on-line]. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2019-03-09]. ISSN: 1231-0689
  8. ↑ Filo : magazyn gejowski. [w:] WorldCat [on-line]. OCLC Inc. [dostęp 2019-03-09]. – ISSN: 1231-0689
  9. ↑ Filo : pismo lesbijek i gejów. [w:] NUKAT - katalog zbiorów polskich bibliotek naukowych [on-line]. Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie. [dostęp 2019-03-09].
  10. ↑ a b c Anna Górska, Kalendarium "LESteśmy w Polsce", Furja (red.), Porozumienie Lesbijek (LBT) [dostęp 2019-02-25].
  11. ↑ Grześ G.. Relacja z jedenastej konferencji ILGA. „Filo”. 3(18) 1989, s. 3-6, 1989.11.10. Gdańsk: Ryszard Kisiel, FILO. 
  12. ↑ Sławek Starosta. Ruch Homoseksualny w Polsce, dlaczego? dla kogo? w jaki sposób?. „Filo”. 1(19) 1990, s. 11-12, 1990.03.12. Gdańsk: Ryszard Kisiel, FILO. 
  13. ↑ Facet : ogólnopolski miesięcznik. [w:] WorldCat [on-line]. OCLC Inc. [dostęp 2019-03-09]. – ISSN: 1428-3077
  14. ↑ Facet : ogólnopolski miesięcznik. [w:] NUKAT - katalog zbiorów polskich bibliotek naukowych [on-line]. Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie. [dostęp 2019-03-09].

Bibliografia

  • Magda Szcześniak, Karol Radziszewski: W Kisielandzie. [w:] Esej Magdy Szcześniak z pracami Karola Radziszewskiego oraz głosami Agaty Zborowskiej i Łukasza Knapa [on-line]. [dostęp 2019-03-01].
  • Agnieszka Szyk: Mają państwo w domu zboka. [w:] Wywiady Repliki: Ryszard Kisiel [on-line]. Replika.pl / Queer.pl, 2011-04-12. [dostęp 2019-02-25].
  • Łukasz Szulc: Transnational Homosexuals in Communist Poland: Cross-Border Flows in Gay and Lesbian Magazines. Global Queer Politics, 2017. ISBN 3-319-58900-8.

Linki zewnętrzne

  • Queer.pl: Fantastycznie ukryci. [w:] Wywiady Repliki: Andrzej Selerowicz [on-line]. Replika.pl / Queer.pl, 2011-01-11 (akt. 2015-05-18). [dostęp 2019-02-25].



== Uwagi ==
== Bibliografia ==
  • Tutaj podaj źródła danych
  • Błąd w składni szablonu {{Cytuj stronę}}. Brak podanego adresu cytowanej strony (parametr url=|).


Kategoria:Czasopisma w języku polskim Kategoria:Czasopisma wydawane od 1986 roku


Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wikipedysta:Jasc_PL/LGBT&oldid=57575294”