Stelmachowo (województwo podlaskie)
53°09′41″N 22°44′52″E/53,161389 22,747778| wieś | |
 Pozostałości dworu Rostworowskich w Stelmachowie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
85 |
| Kod pocztowy |
16-080[4] |
| Tablice rejestracyjne |
BIA |
| SIMC |
0043423[5] |
Położenie na mapie gminy Tykocin  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu białostockiego  | |
| 53°09′41″N 22°44′52″E/53,161389 22,747778[1]
| |
Stelmachowo – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie białostockim, w gminie Tykocin[5][6].
Do 1950 roku miejscowość istniała gmina Stelmachowo. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie białostockim.
Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Parafia Trójcy Przenajświętszej w Tykocinie[7].
Historia
[edytuj | edytuj kod]W 1559 r. podczas przeprowadzania pomiary włócznej na miejscu wsi założono jeden z trzech folwarków starostwa tykocińskiego. W folwarku zbudowano kompleks zabudowań magazynowych i hodowlanych oraz wykopano stawy na Stelmachówce[8]. Założono także ogród użytkowy, który w 1576 roku zajmował ponad 3 hektary. Przy drodze z Łopuchowa wzniesiony został dwór zarządców folwarku, a na południe od dworu zlokalizowano kwatery ogrodowe, a po przeciwnej stronie dworu rozciągał się do stawów dziedziniec gospodarczy otoczony licznymi budynkami[8]. Po zniszczeniach spowodowanych Potopem szwedzkim porzucono stary folwark i w II połowie XVII w. założono nowe siedlisko, po przeciwnej stronie stawów i Stelmachówki. W 1661 r. starostwo tykocińskie zostało nadane Stefanowi Czarnieckiemu i przez jego córkę trafiło w ręce Branickich. W 1763 r. przy drodze ze starego folwarku do Kożuchowa zbudowano kamienną owczarnię, a w roku następnym kamienny spichlerz. Zapewne w tym czasie zbudowano też nowy dwór w starym dworzysku[8].
Dwór
[edytuj | edytuj kod]Znajdują się tutaj pozostałości oficyny dawnego pałacu (zniszczonego w 1915 roku w czasie I wojny światowej), która w okresie międzywojennym pełniła funkcję dworu - rezydencji właścicieli[9]. Do oficyny dobudowano od frontu klasycystyczną kolumnadę z gankiem[8]. Przed II wojną światową właścicielem majątku był Aleksander Kalikst Adam Rostworowski, który odziedziczył go po swojej matce, Leonii z hr. Potockich. W 1920 roku wydzierżawił on te dobra Szczęsnemu Władysławowi Stępczyńskiemu. Po wojnie majątek przejął PGR, który miał we dworze swoją siedzibę. W latach 80. XX wieku podczas remontu dwór został rozebrany z powodu złego stanu technicznego, a na odbudowę zabrakło funduszy. Obecnie budynki popegeerowskie przejął prywatny właściciel.
Z dawnego majątku pozostało kilka okazałych nieużytkowanych zabudowań, oraz gruzowisko z rozebranego dworu ze stojącym wśród nich portalem wejściowym i betonowym obrysem fundamentów[10].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- park dworski, XVIII, nr rej.:575 z 10.02.1984[11].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 131068
- ↑ Wieś Stelmachowo w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-10-28], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1207 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ a b c d Stelmachowo - park pałacowy [online], www.ogrodowy.minigo.pl [dostęp 2019-07-19].
- ↑ Stelmachowo - park pałacowy [online], www.testowy.minigo.pl [dostęp 2017-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2016-11-04].
- ↑ Tadeusz Chitruszko, Tadeuszowy: Stelmachowo [online], Tadeuszowy [dostęp 2016-04-26].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Bończak-Kucharczyk Ewa, Dokumentacja ewidencyjna założenia dworsko-ogrodowego w Stelmachowie, Białystok 1978, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku
- Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych województwa białostockiego, katalog szczegółowy hasło nr 136, Białystok 1988, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Stelmachowo 1, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 325.
| Miasto | |
|---|---|
| Części miasta | |
| Wsie | |
| Części wsi |
|
| Kolonia wsi | |
| Kolonie | |
| Osada |
