39°20′33″N 72°52′39″E/39,342500 72,877500Szczyt Lenina
 Szczyt Lenina, widok z Sary-Mogol (2012) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie | |
| Pasmo | |
| Wysokość |
7134 m n.p.m. |
| Wybitność |
2790 m |
| Pierwsze wejście |
28.06.1928 |
Położenie na mapie Tadżykistanu  | |
| 39°20′33″N 72°52′39″E/39,342500 72,877500
| |
Szczyt Lenina, także Szczyt Awicenny (7134 m n.p.m.; ros. пик Ленина, pik Lenina; kirg. Ленин чокусу, Lenin czokusu[1]; tadż. қуллаи Абӯалӣ ибни Сино, kullai Abuali ibni Sino; do 1928 roku Szczyt Kaufmana) – szczyt w Górach Zaałajskich w Pamirze, w Azji, na granicy Tadżykistanu i Kirgistanu, drugi co do wysokości (po Szczycie Ismaila Samaniego) w górach Pamiru. Do czasu rozpadu Związku Radzieckiego był drugim co do wysokości szczytem radzieckiego Pamiru i trzecim w ogóle szczytem ZSRR.
Szczyt odkrył i opisał jako pierwszy w 1871 r. młody rosyjski geograf Aleksiej Fedczenko. W czasie swej trzeciej wyprawy badawczej do Azji Środkowej osiągnął on przełęcz Tengizbaj w Górach Ałajskich, skąd po drugiej stronie szerokiej Kotliny Ałajskiej ujrzał „szczyt, który (…) dominował nad innymi (…). Kształt tego szczytu był bardzo charakterystyczny: piramida o podstawie niewspółmiernej w stosunku do wysokości, piramida nieregularna, jako że północny bok ma stromy, a południowy połogi (…). Później z dołu, z Ałaju, widziałem ten szczyt i stąd okazał się on najwyższy”. Fedczenko nazwał go Szczytem Kaufmana.
W 1888 r. prawdopodobnie po raz pierwszy górę ujrzał Polak, Bronisław Grąbczewski, wówczas porucznik armii Imperium Rosyjskiego. W czasie swej drugiej ekspedycji w góry Azji Środkowej, zorganizowanej przez Rosyjskie Towarzystwo Geograficzne, opisał on „majestatyczny szczyt Kaufmana” widziany z Doliny Ałajskiej.
Pierwsze wejście na szczyt miało miejsce w 1928 r. Dokonali tego dwaj Niemcy - Karl Wien, Eugene Allwein i Austriak, wybitny kartograf Erwin Schneider[2] w ramach wyprawy niemieckiej. Pierwszego wejścia radzieckiego dokonali 8 września 1934 r. Witalij Abałakow, N. Czernucha i I. Łukin (wiodło ono granią wschodnią).
Latem 1967 roku, dla uczczenia 50. rocznicy rewolucji październikowej, Federacja Alpinizmu ZSRR zorganizowała międzynarodową alpiniadę w Pamirze, której celem było wejście na ówczesny Pik Lenina. Podczas jej trwania szczyt zdobyło 321 alpinistów, w tym (14 sierpnia) grupa wspinaczy polskich: Stanisław Biel, Eugeniusz Chrobak, Piotr Młotecki, Andrzej Sobolewski, Zbigniew Staszyszyn, Ryszard Szafirski i Adam Zyzak[3].
W 1974 r. wszystkie członkinie radzieckiej wyprawy kobiecej (osiem osób) zmarły w obozie na wysokości 7000 m n.p.m. z powodu nagłego pogorszenia pogody (niż atmosferyczny). O tym wydarzeniu opowiada film fabularny Storm and Sorrow.
13 lipca 1990 r. 43 wspinaczy zginęło w lawinie spowodowanej trzęsieniem ziemi, która zeszła na obóz na tzw. Patelni na wysokości 5300 m n.p.m.[4]
Zdobycie szczytu jest wymagane dla uzyskania, rosyjskiego (wcześniej radzieckiego) wyróżnienia alpinistycznego – Śnieżna Pantera.
W czerwcu 2006 r. rząd Tadżykistanu zmienił dotychczasową tadżycką nazwę szczytu қуллаи Ленин (kullai Lenin) na nazwę қуллаи Абӯалӣ ибни Сино (kullai Abuali ibni Sino) nadaną na cześć perskiego naukowca Awicenny[5]. Nazwy rosyjska i kirgiska, tego leżącego na tadżycko-kirgiskiej granicy szczytu, obowiązujące w Kirgistanie nie zostały jednak zmienione.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Czasami błędnie podawana jest jako kirgiska nazwa Ачикташ (Acziktasz), jest to jednak nazwa niewielkiego płaskowyżu znajdującego się obok szczytu.
- ↑ GŁOS SENIORA, www.nyka.home.pl [dostęp 2022-03-15].
- ↑ Biel Stanisław: Pik Lenina, w: „Poznaj Świat” nr 1/1968, s. 3–8.
- ↑ Francis X Clines (NY Times): Avalanche Kills 40 Climbers in Soviet Central Asia. [dostęp 2008-09-25]. (ang.).
- ↑ Karori Hukumati Dżumhurii Todżikiston az 4 ijuli soli 2006 szahri Duszanbe № 297. president.tj. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-04)]. (tadż.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Biel Stanisław: Pik Lenina, w: „Poznaj Świat” nr 1/1968, s. 3–8.