Szkoła Ateńska
| |
| Autor | |
|---|---|
| Rodzaj | |
| Data powstania |
1509–1511 |
| Wymiary |
500 × 770 cm |
| Miejsce przechowywania | |
| Miejscowość | |
| Lokalizacja | |
Szkoła Ateńska – malowidło ścienne namalowane przez Rafaela w latach 1509–1511, na zlecenie papieża Juliusza II. Znajduje się w Pałacu Apostolskim, w sali Stanza della Segnatura[1]. Obraz ten uchodzi za pieśń ku czci samoświadomości człowieka i bystrości jego myśli[2], stanowi jeden z najbardziej znanych dzieł malarskich renesansu[1].
Okoliczności powstania dzieła
[edytuj | edytuj kod]Papież Juliusz II przyczynił się do odbudowy prestiżu Rzymu. Jako mecenas sztuki przekształcił Rzym w ważny ośrodek kultury renesansowej[3]. Sprowadził on do miasta wielu artystów, m.in. Michała Anioła (autora fresków na kaplicy Sykstyńskiej), Donatego Bramantego (projektanta bazyliki św. Piotra) i Rafaela Santiego[4][5]. Rafael otrzymał zlecenie na namalowanie fresku w Stanza della Segnatura, jednej z czterech sal tworzących komnaty w północnym skrzydle Pałacu Apostolskiego. Już wcześniej Rafael Santi był popularnym malarzem, a jego obrazy miały renomę. Po wyjeździe z Florencji Rafael otrzymał zlecenie namalowania fresków w Pałacu Apostolskim[3].
Stanza della Segnatura jest niewielką salą, freski w niej są nisko umieszczone. Pomimo tego dzięki odpowiedniej kompozycji bardzo oddziałują na widza. Obok Szkoły Ateńskiej innym ważnym obrazem sali jest Adoracja Eucharystii, gdzie Rafael odmalował sferę nieba chrześcijańskiego i sferę Kościoła katolickiego[6]. Według przekazu po ukończeniu Szkoły Ateńskiej Juliusz II był pod tak dużym wrażeniem talentu Rafaela, że zdecydował się zwolnić pozostałych zatrudnionych malarzy, by resztę prac dokończył sam Rafael[3]. Ponadto po śmierci Bramantego Rafael kontynuował budowę bazyliki św. Piotra. Dzięki Szkole Ateńskiej Rafael stał się sławny w całych Włoszech[5].
Opis obrazu
[edytuj | edytuj kod]Na fresku znajduje się około czterdzieści postaci, z czego dwadzieścia stanowią filozofowie starożytności[1][3][7]. Większość postaci zgromadzona jest w dolnej partii budynku, przypominającej świątynię antyczną z kasetonowo sklepionymi arkadami. Koncepcja tła została opracowana przez Rafaela, dawniej podejrzewano, że autorem owego pomysłu był Bramante[8]. Jeden z filozofów leży na schodach, kilku mężczyzn przebywa w wyższej części budynku. Postacie w centrum dzielą się na osobne grupy[1].
Filozofowie przebywają we wnętrzu, przypominającym antyczną świątynię, zwieńczoną ogromnym sklepieniem kolebkowym[1][3]. W gmachu znajdują się rzeźby boga Apolla, patrona sztuki i poezji, oraz bogini Minerwy, patronki mądrości, sztuki i rzemiosła[1][9]. Według innego źródła Rafael mógł inspirować się również ogólnie architekturą rzymską[3].
W centrum stoją Platon i Arystoteles, postacie te wyznaczają oś układu wszystkich postaci. Rafael wierząc, że platoński idealizm i materialistyczny arystotelizm wzajemnie się uzupełniają, zdecydował się ukazać te dwie postacie jako równe sobie[9]. Platon, prawdopodobnie z twarzą Leonarda da Vinci, ma na sobie różową[10] lub czerwoną togę[11]. Pokazuje palcem prawej ręki niebo, w lewej dłoni trzyma swój dialog Timajos[12][9]. Arystoteles ma na sobie niebieską szatę, wskazuje na ziemię[11], a na lewym udzie przytrzymuje tom Etyki nikomachejskiej[1]. Arystoteles prawdopodobnie ma rysy twarzy Giuliana da Sangallo[3][13]. Starzec leżący na schodach to Diogenes z Synopy[14]. Opierający się o blok kamienny zamyślony i ponury Heraklit ma podobiznę Michała Anioła[3][14].
Na fresku znajdują się również rozmawiający ze sobą Sokrates i Alkibiades[3]. Na pierwszym planie po prawej znajduje się Euklides, dokonujący pomiarów cyrklem[15]. Ma on twarz Bramantego[16]. Za Euklidesem stoją Zaratusztra z globusem nieba oraz Klaudiusz Ptolemeusz, któremu towarzyszy globus Ziemi[17]. Po lewej stronie fresku, przy cokole stoi Zenon z Kition, mający rysy twarzy Tommasa Inghiramiego. Epikur ma na głowie wieniec winorośli, na prawo od niego stoi Awerroes, zaglądający przez ramię Pitagorasowi. Pitagoras jest otoczony przez swoją żonę Teano, brodatego Empedoklesa i Parmenidesa. Nie wiadomo, jaka jest tożsamość kobiety w białej szacie, znajdującej się po lewej stronie fresku. Prawdopodobnie jest to Hypatia z Aleksandrii lub Francesco Maria della Rovere, krewny papieża Juliusza II[14]. U góry po lewej stronie Sokrates toczy dyskusję z ubranym w zbroję Alkibiadesem. Ich rozmowie przysłuchują się Ksenofont i Ajschines[18].
Postać przy filarze jest utożsamiana z Protagorasem o rysach Giovanniego Antonio Bazziego zwanym Sodomą lub też z samym Bazzim. Obok niego znajduje się malarz Apelles. Rafael nadał mu swoje rysy twarzy. Przedstawiając samego siebie Rafael nawiązał do tradycji florenckiej, zgodnie z którą malarz jako łącznik pomiędzy wykreowanym przez siebie światem a widzem umieszcza się w obrazie, by zaprezentować swoje dzieło[18].
Według historyków Szkoła Ateńska przedstawia wszystkich ważniejszych filozofów antycznych. Nie wszystkie postacie zostały zidentyfikowane[3].
Szkice do kompozycji Szkoły Ateńskiej znajdują się w zbiorach Albertina Museum w Wiedniu, Städel Museum we Frankfurcie, Ashmolean Museum w Oxfordzie oraz Pinacoteca Ambrosiana w Mediolanie[3].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
-
Alkibiades (po lewej) -
Sokrates (po prawej) -
-
-
-
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g Szkoła Ateńska. isztuka.edu.pl. [dostęp 2023-12-02].
- ↑ Ałpatow 1964 ↓, s. 59.
- ↑ a b c d e f g h i j k Agata Dobosz: Rafael Santi „Szkoła ateńska”. niezlasztuka.net, 2019-02-17. [dostęp 2023-12-02].
- ↑ Stadler 1992 ↓, s. 137.
- ↑ a b Estreicher 1986 ↓, s. 421.
- ↑ Estreicher 1986 ↓, s. 419, 421.
- ↑ Isaacson 2019 ↓, s. 626.
- ↑ Ristujczina 2020 ↓, s. 205.
- ↑ a b c Ristujczina 2020 ↓, s. 208.
- ↑ Isaacson 2019 ↓, s. 626–627.
- ↑ a b Krzemiński 2019 ↓, s. 119.
- ↑ Isaacson 2019 ↓, s. 627.
- ↑ Ristujczina 2020 ↓, s. 231.
- ↑ a b c Ristujczina 2020 ↓, s. 209.
- ↑ Ristujczina 2020 ↓, s. 209–210.
- ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 332.
- ↑ Girardi 2006 ↓, s. 59.
- ↑ a b Ristujczina 2020 ↓, s. 210.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Michał W. Ałpatow, Historia sztuki., Warszawa: Arkady, 1964.
- Karol Estreicher, Historia sztuki w zarysie, Warszawa, Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, ISBN 83-01-03664-8.
- Monica Girardi, KLASYCY SZTUKI. Rafael, Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2006, ISBN 978-83-60529-00-3.
- Walter Isaacson, Leonardo da Vinci, Kraków: Insignis Media, 2019, ISBN 978-83-66071-41-4.
- Adam Krzemiński, „Ludzi myślących można podzielić na platoników i arystotelików”. Wszyscy jesteśmy dziećmi antyku, „Pomocnik Historyczny. Leonardo da Vinci 1452–1519. Człowiek renesansu i jego epoka”, 3, 2019.
- Charles Nicholl, Leonardo Da Vinci. Lot wyobraźni, Warszawa: WAB, 2006.
- Luba Ristujczina, Rafael Santi, Bielsko-Biała: Dragon, 2020, ISBN 978-83-8172-638-2.
- Hubert Stadler, Leksykon papieży i soborów, Warszawa: Oficyna Panda, 1992, ISBN 83-85465-17-0.
