Przejdź do zawartości

Słoń indyjski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Słoń indyjski
Elephas maximus
Linnaeus, 1758[1]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Infragromada

łożyskowce

Rząd

trąbowce

Rodzina

słoniowate

Rodzaj

Elephas

Gatunek

słoń indyjski

Podgatunki
  • E. m. maximus Linnaeus, 1758
  • E. m. indicus G. Cuvier, 1797
  • E. m. sumatranus Temminck, 1847
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[19]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Zasięg występowania słonia indyjskiego w czasach historycznych (kolor różowy) i na początku XXI wieku (kolor czerwony)
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Słoń indyjski[20] (Elephas maximus) – gatunek ssaka z rodziny słoniowatych (Elaphidae), jeden z trzech żyjących gatunków rodziny słoniowatych, zamieszkujący lasy i zarośla Azji Południowej i Południowo-Wschodniej.

Taksonomia

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz nadając mu nazwę Elephas maximus[1]. Miejsce typowe to Sri Lanka[21][22][23]. Okaz typowy (lektotyp) to czaszka i szkielet pozaczaszkowy (sygnatura MZUF 734) ze zbiorów Museo di Storia Naturale dell’Università di Firenze[24]. Jedyny żyjący współcześnie przedstawiciel rodzaju Elephas[21][23][25].

Ostatnie prace oparte na danych genetycznych dostarczyły dowodów na to, że słonie z Borneo mogą być odrębnym podgatunkiem – borneensis – różnice fenologiczne potwierdzają sugerowaną klasyfikację, a słonie występujące na Borneo reprezentują najmniejszą istniejącą populację regionalną[23]. Do różnic morfologicznym między poszczególnymi podgatunkami zalicza się rozmiar ciała i ucha, kształt i rozmiar ciosu oraz liczbę żeber[23]. Podgatunek ze Sri Lanki ma dużą głowę w stosunku do ciała, bardziej powszechna jest różowa pigmentacja skóry, a większość osobników jest pozbawiona ciosów, natomiast słonie z Sumatry są mniejsze niż inne podgatunki (z wyjątkiem słoni z Borneo) i mają 20 żeber (u pozostałych podgatunków jest ich 19)[23].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają trzy podgatunki[23]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:

Podgatunek Oryginalna nazwa Autor i rok opisu Miejsce typowe
E. m. indicus Elephas indicus G. Cuvier, 1797 Według oryginalnego opisu „Indie” (fr. des Indes); Deraniyagala (1955) sugeruje że był to okaz z Cejlonu, ale analiza opisu Cuviera tego nie potwierdza[26].
E. m. sumatranus Elephas sumatranus Temminck, 1847 Sumatra[27].

Etymologia

[edytuj | edytuj kod]
  • Elephas: gr. ελεφας elephas, ελεφαντος elephantos ‘słoń’[28].
  • maximus: łac. maximus ‘największy’, forma wyższa od magnus ‘wielki’[29].
  • indicus: łac. Indicus ‘indyjski’, od India ‘Indie’[30].
  • sumatranus: Sumatra[31].

Zasięg występowania

[edytuj | edytuj kod]

Słoń indyjski występuje na obszarze południowej i południowo-wschodniej Azji zamieszkując w zależności od podgatunku[23][20]:

Charakterystyka

[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (włącznie z trąbą) 550–640 cm, długość ogona 120–150 cm, wysokość w kłębie samic 240–250 cm, samców 270–340 cm; masa ciała samic około 2720 kg (maksymalnie do 4160 kg), samców około 3600 kg (maksymalnie do 6000 kg)[32][25]. Głowa duża, czoło płaskie, nad oczami po obydwu stronach dwa półokrągłe guzy kostne, uszy znacznie mniejsze niż u słonia afrykańskiego, ciosy niewielkich stosunkowo rozmiarów występują u większości samców, natomiast u samic są one rzadko spotykane (największe ciosy słoni indyjskich miały długość 3,02 m i masę 39 kg). Trąba zakończona jest jednym wyrostkiem chwytnym. Posiadają krótką szyję oraz krępy tułów. Słonie mają słupowate kończyny zakończone szeroką okrągłą stopą zawierającą warstwę amortyzacyjną zbudowaną z tkanki chrzęstnej i tłuszczowej. Słonie chodzą na czubkach palców zakończonych pięcioma paznokciami w kończynach przednich, trzema lub czterema w tylnych. Ciało pokrywa gruba, marszczona skóra o grubości 2–4 cm, prawie bezwłosa, rzadkie włosy występują na grzbiecie i karku, dłuższe stanowią zakończenie ogona. Słonie porozumiewają się ze sobą dźwiękami o bardzo niskiej częstotliwości, niesłyszalnymi dla ucha ludzkiego, które są odbierane przez te zwierzęta na duże odległości (ponad 2 km).

Tryb życia

[edytuj | edytuj kod]

Słoń indyjski żyje w stadach złożonych przeważnie z 8-10 samic z młodymi, w obrębie stada panuje ścisła hierarchia. W terenie górzystym porusza się nadzwyczaj sprawnie (w marszu osiąga 7-15 km/h), niemal bezgłośnie i prawie nie pozostawiając śladów (nacisk na 1 cm² powierzchni stopy wynosi tylko 400-600 g). Doskonale pływa i chętnie kąpie się w błotnistych sadzawkach. Pożywienie słoni indyjskich stanowią trawy, liście, kora, miękkie drewno, pędy bambusa i owoce, szczególnie dzikie figi. Występuje musth. Ciąża trwa 614-688 dni (ok. 21 m-cy), samica rodzi jedno młode o masie ok. 100 kg, które karmi przez 8-10 miesięcy, czasem nawet ponad rok. Słoń indyjski osiąga dojrzałość płciową w wieku ok. 12 lat. W warunkach hodowlanych żyje przeciętnie 40-60 lat.

Status zagrożenia i ochrona

[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii EN (ang. endangered ‘zagrożony’)[19]. W Indiach kurczenie się biotopu prowadzi do licznych konfliktów między ludźmi a słoniami, w skali roku zabija się około 150 słoni dzikich, a ich ofiarą pada około 200 ludzi. Słoń indyjski jest zwierzęciem o łagodnym usposobieniu, daje się łatwo oswajać i tresować, używany jest jako zwierzę robocze, istnieją nawet fermy hodowlane, prowadzone w celu oswajania słoni indyjskich, jak i sztucznego ich rozrodu. W ogrodach zoologicznych hodowany od XIX w., pierwszy udany poród w takich warunkach odbył się w 1905 roku.

Gatunek ten jest chroniony przepisami konwencji waszyngtońskiej (CITES).

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Nomen nudum.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 33. (łac.).
  2. ↑ G. Cuvier: Tableau élémentaire de l’histoire naturelle des animaux. Paris: Baudouin, 1798, s. 148. (fr.).
  3. ↑ J.F. Blumenbach: Handbuch der Naturgeschichte. Wyd. 5. Göttingen: Johann Christian Dieterich, 1797, s. 124. (niem.).
  4. ↑ a b G. Perry: Arcana, or, The museum of natural history: containing the most recent discovered objects. Embellished with coloured plates, and corresponding descriptions. With extracts relating to animals, and remarks of celebrated travellers; combining a general survey of nature. London: Printed by George Smeeton for James Stratford, 1811, s. sygn. Ii1. (ang.).
  5. ↑ a b B.H. Hodgson. Classified Catalogue of Mammals of Nepal, corrected to end of 1840, first printed in 1832. „Calcutta journal of natural history, and miscellany of the arts and sciences in India”. 2, s. 215, 1841. (ang.). 
  6. ↑ a b H.M.D. de Blainville: Ostéographie, ou, Description iconographique comparée du squelette et du système dentaire des Mammifères récents et fossiles: pour servir de base à la zoologie et à la géologie. T. 3. Paris: J.B. Baillière et fils, 1839–1864, s. 353 (tekst), ryc. iii (atlas). (fr.).
  7. ↑ C.J. Temminck: Coup-d’oeil général sur les possessions néerlandaises dans l’Inde archipelagique. T. 2. Leide: A. Arnz & Comp., 1847, s. 15. (fr.).
  8. ↑ Falconer i Cautley 1845 ↓, s. 57–58, ryc. xlii, rys. xiiib.
  9. ↑ Falconer i Cautley 1845 ↓, s. 57–58, ryc. xlii, rys. xiiia.
  10. ↑ R. Lydekker: The game animals of India, Burma, Malaya, and Tibet; being a new and revised edition of ‘The great and small game of India, Burma, and Tibet,’. London: R. Ward, limited, 1907, s. 334. (ang.).
  11. ↑ R. Lydekker. [The young Negri Sembilan Elephant, formerly living in the Society’s Gardens, the type of a new race, Elephas maximus hirsutus, subsp. n.]. „Abstracts of Proceedings of the Zoological Society of London”. 130, s. 20, 1914. (ang.). 
  12. ↑ H. Matsumoto. On a new fossil race of the Asiatic elephant in Japan. „Science Reports of the Tohoku Imperial University”. Second series. 10, s. 57, 1927. (ang.). 
  13. ↑ a b P.E.P. Deraniyagala. Some aspects of the Asiatic elephant in zoology and ethnography. „Journal of the Ceylon Branch of the Royal Asiatic Society”. 34 (91), s. 130, 1939. JSTOR: 45385405. (ang.). 
  14. ↑ a b c d e Deraniyagala 1950 ↓, s. 10.
  15. ↑ Deraniyagala 1950 ↓, s. 11.
  16. ↑ Deraniyagala 1951 ↓, s. 49.
  17. ↑ Deraniyagala 1951 ↓, s. 51.
  18. ↑ 王将克 / J. Wang. 广东西樵山亚洲象一新亚种头骨的记述 / A description of Sichiaoshan fossil elephant’s skull in Kwantung Province. „古脊椎动物学报 / Vertebrata PalAsiatica”. 16 (2), s. 123, 1978. (chiń. • ang.). 
  19. ↑ a b C. Williams, S.K. Tiwari, V.R. Goswami, S. de Silva, A. Kumar, N. Baskaran, K. Yoganand & V. Menon, Elephas maximus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2022-2 [dostęp 2023-08-24] (ang.).
  20. ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 24. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  21. ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Elephas maximus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-08-24].
  22. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Elephas maximus Linnaeus, 1758. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-22]. (ang.).
  23. ↑ a b c d e f g C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 118. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  24. ↑ E. Cappellini, A. Gentry, E. Palkopoulou, Y. Ishida, D. Cram, A. Roos, M. Watson, U.S. Johansson, B. Fernholm, P. Agnelli, F. Barbagli, D.T.J. Littlewood, C.D. Kelstrup, J.V. Olsen, A.M. Lister, A.L. Roca, L. Dalén & M.T.P. Gilbert. Resolution of the type material of the Asian elephant, Elephas maximus Linnaeus, 1758 (Proboscidea, El ephantidae). „Zoological Journal of the Linnean Society”. 170 (1), s. 222–232, 2014. DOI: 10.1111/zoj.12084. (ang.). 
  25. ↑ a b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 77. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  26. ↑ C.P. Groves. Taxonomy of ungulates of the Indian subcontinent. „Journal of the Bombay Natural History Society”. 100 (2-3), s. 343, 2003. (ang.). 
  27. ↑ J. Shoshani & J.F. Eisenberg. Elephas maximus. „Mammalian Species”. 182, s. 1, 1982. DOI: 10.2307/3504045. (ang.). 
  28. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 225, 1904. (ang.). 
  29. ↑ The Key to Scientific Names ↓, maximus [dostęp 2023-08-24].
  30. ↑ The Key to Scientific Names ↓, indicus [dostęp 2023-08-24].
  31. ↑ The Key to Scientific Names ↓, sumatranus [dostęp 2023-08-24].
  32. ↑ G. Wittemyer: Family Elephantidae (Elephants). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 79. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • H. Falconer & P. Cautley: Fauna antiqua sivalensis, being the fossil zoology of the Sewalik Hills, in the north of India. London: Smith, Elder and Co, 1846, s. 1–64, 1–136, ryc. 1–92. (ang.).
  • P.E.P. Deraniyagala. The elephant of Asia. „Proceedings of the Ceylon Association of Sciences”. 3, s. 1–18, 1950. (ang.). 
  • P.E.P. Deraniyagala. Elephas maximus, the Elephant of Ceylon. (Part I). „Spolia Zeylanica”. 26, s. 2l-68, 1951. (ang.). 
  • L. Solski, 2008: Przewodnik Zoo Wrocław. (dane o konfliktach z ludźmi, liczebność słoni, zoo)
  • Polskie nazewnictwo ssaków świata, Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015
  • The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Słoń_indyjski&oldid=74920772”