Tetum (lud)
| |
| Populacja |
650 tys. |
|---|---|
| Miejsce zamieszkania |
wyspa Timor (Timor Wschodni, Indonezja) |
| Język | |
| Religia |
islam, chrześcijaństwo (katolicyzm), wierzenia tradycyjne |
| Grupa | |
Tetum (Tetun, Tettun, Tetu, Teto), także Belu (Belo)[1] – grupa etniczna z centralnej części wyspy Timor, rozdzielonej na dwa kraje: Timor Wschodni i Indonezję. Populacja Tetum wynosi ok. 650 tys. osób[2]. W Timorze Zachodnim zamieszkują przede wszystkim kabupaten Belu[1]. Ich mową ojczystą jest język tetum (tetun) z rodziny austronezyjskiej[1][3].
Część z nich wyznaje islam sunnicki, inni to zaś chrześcijanie (najczęściej katolicy); pewną rolę odgrywają też wierzenia tradycyjne[2]. Są zróżnicowani pod względem kulturowym, dzielą się na szereg podgrup (według różnych klasyfikacji: wschodnia, południowa i północna albo wschodnia i zachodnia)[4]. „Tetum” to właściwie nazwa miejscowego języka. W zależności od regionu podgrupy Tetum określają się różnymi nazwami, w tym Tetum i Fehan; przez ludność Atoni są nazywani Belu (z jęz. tetum „przyjaciel”)[1].
Przodkowie ludności Tetum osiedlili się na wyspie w XIV–XV w. Wymieszali się z miejscową ludnością, po części ją wypierając. Tworzyli wczesne państwa z zaczątkami systemu klasowego[2].
Do ich zajęć należą: rolnictwo ręczne (ryż, kukurydza, sorgo, pszenica, rośliny strączkowe, różne warzywa i owoce), hodowla zwierząt, zbieractwo, eksploatacja lasów, rybołówstwo, rzemiosło (kowalstwo, tkactwo, plecionkarstwo, wytwarzanie ręcznej ceramiki). Mają rozwinięty folklor muzyczny i taneczny[2].
Utrzymuje się społeczność wiejska i podział na niewielkie rodziny[2]. Struktura społeczna u grup zachodnich opiera się na matrylinearnym systemie pokrewieństwa, u grup wschodnich dominuje zaś system patrylinearny[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d David Hicks, Tetum, [w:] Melvin Ember, Carol R. Ember, Ian Skoggard (red.), Encyclopedia of World Cultures: Supplement, New York–Farmington Hills: Macmillan Reference USA, 2002, s. 336–339, ISBN 0-02-865671-7, OCLC 49944763 [dostęp 2020-03-10] [zarchiwizowane z adresu 2020-03-10] (ang.).
- ↑ a b c d e A. A. Biernowa: Tietumy. W: Walerij Aleksandrowicz Tiszkow (red.): Narody i rieligii mira: encykłopiedija. Moskwa: Bolszaja rossijskaja encykłopiedija, 1998, s. 527. ISBN 978-5-85270-155-8. OCLC 40821169. [dostęp 2024-07-28]. (ros.).
- ↑ David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Tetun, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-06-06] (ang.).
- ↑ a b Tetum, [w:] David Levinson (red.), Encyclopedia of World Cultures, t. 5: East and Southeast Asia, Boston: G.K. Hall, 1993, s. 276, ISBN 0-8168-8840-X, OCLC 22492614 [dostęp 2020-03-10] [zarchiwizowane z adresu 2020-03-10] (ang.).