Trójgarb
 Trójgarb | |
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie | |
| Pasmo | |
| Wysokość |
778 m n.p.m. |
| Wybitność |
208 m |
Położenie na mapie Sudetów  | |
 50°48′46,26″N 16°09′48,00″E/50,812850 16,163333
| |
Trójgarb (krótko po 1945 Potrójna[1], niem. Sattelwald) – wzniesienie o trzech wierzchołkach o wysokości 778, 757 i 738 m n.p.m., w południowo-zachodniej Polsce, w Sudetach Środkowych, w paśmie Gór Wałbrzyskich.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Góra położona jest w województwie dolnośląskim, na terenie północno-zachodniej części Gór Wałbrzyskich, w Masywie Trójgarbu i Krąglaka, między Kamienną Górą a Szczawnem-Zdrojem.
Opis[edytuj | edytuj kod]
Wzniesienie w kształcie rozciągniętego stożka o dość stromych zboczach z charakterystycznymi trzema wierzchołkami, które mimo małej wysokości względnej w stosunku do płaszczyzny szczytowej, są rozpoznawalne z daleka i z różnych stron. Jest najwyższym szczytem w Masywie Trójgarbu, który góruje ponad 300 m nad okolicą. Szczyt wzniesienia stanowi zwornik pięciu odchodzących krótkich grzbietów. Na północno-wschodnim zboczu poniżej szczytu, występuje grupa ciekawych skałek.
Budowa geologiczna[edytuj | edytuj kod]
Góra o zróżnicowanej budowie geologicznej. Szczyt zbudowany jest ze skał wulkanicznych – czerwonych ryolitów, natomiast zbocza i najbliższe otoczenie ze skał osadowych – zlepieńców, piaskowców i łupków, w których znajdują się pokłady węgla kamiennego. Cały obszar leży na północnym skrzydle niecki śródsudeckiej – warstwy skał osadowych zapadają ku południowi.
Występuje tutaj pseudojaspis, czyli dekoracyjna odmiana ryolitów[2][3]. Pseudojaspis nie jest jednak szeroko rozpowszechniony - występuje tylko lokalnie w partii przyszczytowej Trójgarbu. Pseudojaspis charakteryzuje się obecnością przebarwionych ciemnobrązowych, czerwonych i żółtobrunatnych stref oraz czarnych plamek i żyłek na jaśniejszym żółtawym tle. Przebarwienia te związane są wytrącaniem się wodorotlenków żelaza (brązowe i czerwone) oraz tlenków manganu (czarne) z rotworów hydrotermalnych. Pseudojaspisu nie eksploatowano nigdy na większą skalę. Niewielkie jego ilości pozyskiwano przed II wojną światową do wykonywania drobnej galanterii kamiennej. Dzisiaj materiał ten ma znaczenie wyłącznie kolekcjonerskie. Sporadycznie pojawiają się także próby tworzenia z niego drobnych ozdób (kaboszony, wisiorki itp.) czy szkatułek[3].
Roślinność[edytuj | edytuj kod]
Wzniesienie w całości porośnięte lasem świerkowym regla dolnego z niewielką domieszką drzew liściastych.
Ochrona przyrody[edytuj | edytuj kod]
Trójgarb leży na terenie Obszaru Chronionego Krajobrazu Kopuły Chełmca, Trójgarbu i Krzyżowej Góry koło Strzegomia. W masywie licznie występują muflony[4].
Zagospodarowanie[edytuj | edytuj kod]
Historia turystycznego wykorzystania szczytu sięga 1882 roku, kiedy to właściciel restauracji „Złota Kotwica” w Starych Bogaczowicach Martin Engler zbudował drewnianą wieżę, a następnie taras widokowy. Wkrótce też pojawił się mały, parterowy bufet. Zarówno gospoda (Sattelwaldbaude), jak i wieża widokowa funkcjonowały również w okresie międzywojennym[5]. Po 1945 obydwa obiekty rozebrano. W późniejszym okresie wzniesiono tu wieżę triangulacyjną, która także nie przetrwała do dzisiejszych czasów.
U południowo-wschodnich podnóży Trójgarbu, we wsi Lubomin w latach 1977–1984 PTTK wybudowało schronisko „Bacówka pod Trójgarbem”, które w 2017 zostało rozebrane.
Na wierzchołku w 2018 kosztem 1,79 mln zł postawiono wieżę widokową o wysokości 27,5 m[6]. Na wieży znajduje się pięć tarasów widokowych rozmieszczonych na wysokościach od 17 do 23 metrów nad fundamentem. Inwestycję sfinansowały gminy Czarny Bór, Stare Bogaczowice i Szczawno-Zdrój (co symbolicznie oddano trójkątnymi kształtami tarasów widokowych) oraz Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego. Oficjalne otwarcie wieży nastąpiło 29 grudnia 2018[7].
Na zboczach Trójgarbu, na skrzyżowaniu dróg, jednej z zachodu - z Gostkowa - i jednej z kierunku północ-południe, biegnącej ze Starych Bogaczowic do Witkowa, stoi kapliczka poświęcona Matce Bożej. Fundatorem kapliczki był proboszcz parafii w Starych Bogaczowicach Innocenty Fritsch (późniejszy opat krzeszowski), a samą rzeźbę, wykonaną w piaskowcu, stworzono w warsztatach krzeszowskich. Figura Maryi z dzieciątkiem na kolanach - Matka Boża Tronująca, Królowa Sudetów - umieszczona została na dużym postumencie, na którym wykuto napis w języku łacińskim (w tłumaczeniu; "Witaj nadziejo nasza, życie i drogo, o słodka Panno Maryjo"). W 2020 r. dzięki Stowarzyszeniu Matki Bożej Tronującej - na czele którego stanął Ryszard Kudryński, odrestaurowano figurę, przywrócono znaleziony w lesie tron, uprzątnięto przyległy teren, postawiono nowe ogrodzenie. Dokonywało się to wszystko za zgodą konserwatora zabytków, chociaż sama kapliczka nie figuruje w jego rejestrze.[8]
Tunel[edytuj | edytuj kod]
W masywie Trójgarbu – w miejscowości Gostków budowany będzie tunel w ciągu drogi S3. Tunel będzie miał długość 2273 m i będzie najdłuższym tunelem w Polsce[9], drugi krótszy tunel będzie mieć długość około 300 m. Tunele nie będą przechodzić pod Trójgarbem, tylko w jego masywie (sąsiedztwie).
Szlaki turystyczne piesze[edytuj | edytuj kod]
Gostków – Trójgarb – Chełmiec
Szczawno-Zdrój – Trójgarb – Bolków
Zamek Cisy – Trójgarb – Witków
Stare Bogaczowice – 
Trójgarb
Stare Bogaczowice – Trójgarb – Boguszów Gorce[10]
Trasy rowerowe[edytuj | edytuj kod]
- trasa ze Starych Bogaczowic[11]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Mapa WIG z 1947.
- ↑ Tomasz Pawlik, Agata Pacławska-Pawlik, Pseudojaspisy z Trójgarbu w Górach Wałbrzyskich, SUDETY nr 2/2011.
- ↑ a b https://agatowcy.com.pl/2018/02/25/pseudojaspis-z-trojgarbu-czyli-subtelne-piekno-dla-koneserow/
- ↑ Tomasz Larczyński, Od muflona do gęsiraptora, Izabela Dachtera-Walędziak (red.), „Rowertour” (9), 2017, s. 27.
- ↑ Wycieczka na Trójgarb.
- ↑ Paweł Gołębiowski: Wieża widokowa na Trójgarbie oficjalnie otwarta. Polska Press Sp. z o.o., 2018-12-29. [dostęp 2018-12-29]. (pol.).
- ↑ Otwarcie wieży widokowej na Trójgarbie
- ↑ Jędrzej Rams, Królewski skarb Trójgarbu, „Gość Legnicki” (49(78)), 6 grudnia 2020, VI - VII.
- ↑ Do drogi ekspresowej S3 pojedziemy przez Sady? – Walbrzych.dlawas.info, walbrzych.dlawas.info [dostęp 2017-11-27] (pol.).
- ↑ Mapa szlaków turystycznych. [dostęp 2020-10-18].
- ↑ Trójgarb, Góry Wałbrzyskie – Trasy rowerowe. [w:] Czas na rower [on-line]. 2009-01-05. [dostęp 2009-10-20].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Pawlik T., Pacławska-Pawlik A. - Pseudojaspisy z Trójgarbu w Górach Wałbrzyskich, Sudety nr 2/2011
- Słownik geografii turystycznej Sudetów, tom 10 Góry Wałbrzyskie, red. Marek Staffa, Wydawnictwo I-BiS, Wrocław 2005, ISBN 83-85773-85-1.
- Sudety Środkowe. Skala 1:40 000. Jelenia Góra: Wydawnictwo Turystyczne Plan, 2005. ISBN 83-60044-44-9.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Trójgarb (778 m n.p.m.) -Sattelwald, Potrójna na str. polska-org.pl