Przejdź do zawartości

Tyrone Power

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tyrone Power
Ilustracja
Tyrone Power (lata 40.)
Imię i nazwisko

Tyrone Edmund Power III

Data i miejsce urodzenia

5 maja 1914
Cincinnati

Data i miejsce śmierci

15 listopada 1958
Madryt

Zawód

aktor

Współmałżonek

Annabella
(1939–1948; rozwód)
Linda Christian
(1949–1956; rozwód)
Deborah Minardos
(1958; jego śmierć)

Lata aktywności

1932–1958

Tyrone Edmund Power III (ur. 5 maja 1914 w Cincinnati, zm. 15 listopada 1958 w Madrycie) – amerykański aktor. Był uważany za jednego z największych hollywoodzkich gwiazdorów lat 40. i 50. XX wieku[1].

8 lutego 1960 otrzymał własną gwiazdę w Alei Gwiazd w Los Angeles znajdującą się przy 6747 Hollywood Boulevard[2][3].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Cincinnati w Ohio z aktorskimi tradycjami jako syn Helen Emmy „Patia” (z domu Reaume) i Tyrone’a Powera Sr., urodzonego w Anglii amerykańskiego aktora[4][5]. Jego pradziadek, William Grattan Tyrone Power, był irlandzkim aktorem teatralnym[6][7]. Jego matka była aktorką szekspirowską i trenerką teatralną, co bardzo pomogło mu na początku jego kariery[8]. Miał młodszą siostrę Anne Lavenue (ur. 26 sierpnia 1915, zm. 27 stycznia 1999)[9]. W 1915 jego rodzina przeniosła się do Nowego Jorku, a potem do Los Angeles w południowej Kalifornii. Kiedy miał 9 lat jego rozwiedziona matka wraz z nim powróciła do Ohio. Power uczęszczał do szkół katolickich, a w 1931 ukończył publiczną Purcell High School w Cincinnati.

Po raz pierwszy pojawił się na ekranie u boku ojca jako 11–letni chłopiec w niemym filmie Szkoła dla żon (School for Wives, 1925). W 1931 przeniósł się do Chicago, by wystąpić jako statysta z ojcem w przedstawieniu Kupiec wenecki Williama Shakespeare’a przed jego nagłą śmiercią. Zadebiutował w kinowej roli kadeta Donalda MacKenziego z Akademii Wojskowej w dramacie Tom Brown z Culver (Tom Brown of Culver, 1932). Pracował jako spiker radiowy w Chicago. Pojawił się jako kadet z West Point w musicalu Franka Borzage’a Promenada miłości (Flirtation Walk, 1934) u boku Dicka Powella. W 1935 podpisał siedmioletni kontrakt z 20th Century Studios. Znalazł się w obsadzie westernu przygodowego Northern Frontier (1935) w roli Mountiego, melodramatu Irvinga Cummingsa Matura (Girls’ Dormitory, 1936) jako hrabia Vallais i komedii romantycznej Zakochane kobiety (Ladies in Love, 1936) jako Karl Lanyi z Lorettą Young.

W 1935 trafił na Broadway w roli Leonarda Dobiego w spektaklu Kwiaty lasu[10]. Został dostrzeżony w produkcjach broadwayowskich: Romeo i Julia (1935) jako Benvolio, Świętej Joannie George’a Bernarda Shawa (1936) w roli Bertranda de Poulengeya, John Brown’s Body Stephena Vincenta Benéta (1953) jako kierownik chóru, Ciemność jest wystarczająco jasna Christophera Fry’a (1955) w roli Richarda Gettnera i Powrót do Matuzalema George’a Bernarda Shawa (1958) jako Adam, arcybiskup Yorku, Zozim, Starożytny i wielebny William Haslam[10].

Był ulubionym aktorem Henry’ego Kinga, który obsadził go w głównych rolach w dwunastu filmach: Trafalgar (Lloyds of London, 1936) w roli Jonathana Blake’a, Szalony chłopak (Alexander’s Ragtime Band, 1938) w roli Alexandra (Rogera Granta), W starym Chicago (In Old Chicago, 1938) w roli szelmowskiego Diona O’Leary’ego, Jesse James (1939) w roli tytułowego bandyty, Jankes w RAF-ie (A Yank in the R.A.F., 1941) jako pilota Tima Bakera, Czarny łabędź (The Black Swan, 1942) w roli kapitana Jamiego Waringa, Szpada Kastylii (Captain from Castile, 1947) jako Pedro De Vargasa, Książę lisów (Prince of Foxes, 1949) w roli Andrei Orsiniego, artystycznego szlachcica, który służy jako żołnierz makiawelicznemu księciu Cezarowi Borgii, Czarna róża (The Black Rose, 1950) w roli Waltera z Gurnie, wydziedziczonego saksońskiego młodzieńca, który zostaje zmuszony do ucieczki z Anglii, Król strzelców z Khyberu (King of the Khyber Rifles, 1953) w roli kapitana Alana Kinga, Siła uczuć (Untamed, 1955) jako Paula Van Riebecka i Słońce też wschodzi (The Sun Also Rises, 1957) na podstawie powieści Ernesta Hemingwaya w roli Jake’a Barnesa z Avą Gardner.

Światowy sukces zapewniła mu rola Ferdinanda de Lessepsa, twórcy Kanału Panamskiego w melodramacie Allana Dwana Suez (1938). Był brany pod uwagę do roli Ashleya Wilkesa w Przeminęło z wiatrem (1939). Pozycję gwiazdora ugruntowała tytułowa rola w megahicie Roubena Mamouliana Znak Zorro (The Mark of Zorro, 1940)[11]. Po tym sukcesie był gwiazdą tzw. „kina rozrywkowego”, grając główną role w melodramacie Roubena Mamouliana Krew na piasku (Blood and Sand, 1941).

W sierpniu 1942, podczas II wojny światowej został pilotem transportowym United States Marine Corps i brał udział w działaniach na południowym Pacyfiku.

Po wojnie powrócił na ekran w roli porucznika Warda Stewarta w melodramacie wojennym Archiego Mayo Zanurzenie alarmowe (Crash Dive, 1943). Najlepsze recenzje zebrał za nietypową rolę wędrownego oszusta Stantona „Stana” Carlisle’a w dreszczowcu noir Edmunda Gouldinga Aleja koszmarów nocnych (Nightmare Alley, 1947)[12]. Chociaż pozostał wielką gwiazdą, większość jego powojennej twórczości nie wyróżniała się niczym niezwykłym. Kontynuował znaczącą pracę sceniczną, a także zaczął produkować filmy. Zagrał Larry’ego Darrella, amerykańskiego pilota, który przeżył traumę po doświadczeniach z I wojny światowej i wyrusza w poszukiwaniu transcendentnego sensu swojego życia w dramacie Edmunda Gouldinga Ostrze brzytwy (The Razor’s Edge, 1946), amerykańskiego oficera marynarki Ensigna Chucka Palmera, który utknął na kontrolowanych przez Japonię Filipinach po storpedowaniu jego statku w dramacie wojennym Fritza Langa Amerykańska partyzantka na Filipinach (American Guerrilla in the Philippines, 1950). Wcielił się w postać senatora Deana Edwardsa w konsorcjalnym słuchowisku radiowym Freedom USA (1951–1952). Reżyser Henry Hathaway obsadził go w roli Toma Owensa w westernie Napad w Rawhide (Rawhide, 1951) i tytułowej roli Mike’a Kellsa w filmie szpiegowskim noir Kurier dyplomatyczny (Diplomatic Courier, 1952). Był kandydatem do głównej roli sierżanta Miltona Wardena w Stąd do wieczności i trybuna Marcellusa Gallio w Szacie. Dużą popularnością cieszył się western Rudolpha Maté Karciarz z Missisipi (The Mississippi Gambler, 1953), gdzie wystąpił w roli uczciwego gracza w karty rzeczne Marka Fallona, który wygrywa diamentowy naszyjnik, pamiątkę rodzinną, która ostatecznie przyniesie mu szczęście i tragedię.

W 1956 wystąpił z dużym powodzeniem w roli Dicka Dudgeona w przedstawieniu Uczeń diabła George’a Bernarda Shawa w Opera House w Manchesterie i Winter Garden w Londynie[13]. Sporym uznaniem spotkała się jego rola Leonarda Vole, posadzonego na ławie oskarżonych mordercy w kryminalnym dramacie sądowym Billy’ego Wildera Świadek oskarżenia (Witness for the Prosecution, 1957)[13].

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Był biseksualistą[14][15]. W 1934 relacja uczuciowa łączyła go z aktorem i piosenkarzem Cesarem Romero[16][17]. W latach 1939–1948 był mężem aktorki Annabelli, a w trakcie małżeństwa miał romans z aktorem Errolem Flynnem[18]. W latach 1949–1956 był mężem aktorki Lindy Christian, z którą miał dwie cóki: Rominę (ur. 1951) i Taryn (ur. 1953). W maju 1958 ożenił się z Debbie Ann Minardos, z którą miał syna Tyrone’a juniora (ur. 1959).

Śmierć

[edytuj | edytuj kod]

Zmarł nagle 15 listopada 1958 na zawał serca w wieku 44 lat w mercedesie Giny Lollobrigida, w którym przewożono go do szpitala z planu filmowego w Madrycie w Hiszpanii, gdzie realizował swój najnowszy film Salomon i Królowa Saby w reżyserii Kinga Vidora[19]. Podczas kręcenia sceny pojedynku z George’em Sandersem Power zasłabł doznając zawału i zmarł. Rolę Salomona przejął po nim Yul Brynner. Z udziałem Powera zdążono już wówczas zrealizować połowę filmu, jednak zdecydowano się nakręcić wszystkie sceny od początku z Brynnerem, choć w ujęciach z daleka wciąż widoczny jest Power. Aktora pochowano na Hollywood Forever Cemetery w Los Angeles. Na jego grobie widnieje napis „Good night, sweet prince...” („Dobranoc, słodki książę...”).

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Był jedną z osób, których podobizny widnieją na okładce płyty Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band zespołu The Beatles, wydanej w 1967. Jego karykatura występuje również w kreskówce z 1941 roku pt. Hollywood Steps Out z serii Zwariowane melodie.

Filmografia

[edytuj | edytuj kod]

Nagrody

[edytuj | edytuj kod]
Rok Nagroda Kategoria Film
1951 Bambi Najlepszy aktor – międzynarodowy Ta cudowna potrzeba (1948)
Książę lisów (1949)
1952 Czarna róża (1950)
Napad w Rawhide (1951)

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Charles River: Tyrone Power: The Life and Legacy of One of Hollywood’s Most Famous Swashbucklers. Nowy Jork: Charles River Editors, 11 listopada, s. 49. ISBN 979-8363244537.
  2. Tyrone Power. Walk of Fame. [dostęp 2025-01-12]. (ang.).
  3. Susan King, Hollywood Star Walk: Tyrone Power, „Los Angeles Times”, 14 listopada 2008 [dostęp 2025-01-12] (ang.).
  4. Amnon Kabatchnik: Blood on the Stage, 480 B.C. to 1600 A.D.. Rowman & Littlefield, 20 czerwca, s. 271. ISBN 978-1-4422-3548-9.
  5. Michael Ferguson: Idol Worship: A Shameless Celebration of Male Beauty in the Movies. StarBooks Press, 2003, s. 55. ISBN 978-1-8918-5548-1.
  6. Dennis Belafonte, Alvin H. Marill: The Films of Tyrone Power. Secaucus: Citadel Press, 1979, s. 9. ISBN 978-0806504773.
  7. Jessica Traynor, Tyrone Power, the actor who humanised the ‘stage Irishman’ stereotype, „The Irish Times”, 22 stycznia 2019 [dostęp 2025-01-10] (ang.).
  8. Memorials: Tyrone Power (1914–1958). Find a Grave. [dostęp 2025-01-12]. (ang.).
  9. Memorials: Anne Lavenue Power Hardenbergh (1915–1999). tyrone-power.com. [dostęp 2025-01-12]. (ang.).
  10. a b Tyrone Power. Internet Broadway Database. [dostęp 2025-01-12]. (ang.).
  11. Tyrone Power. Rotten Tomatoes. [dostęp 2025-01-12]. (ang.).
  12. Thomas M. Pryor, Nightmare Alley, „The New York Times”, 10 października 1947 [dostęp 2025-01-12] (ang.).
  13. a b Jerzy Toeplitz. 15 listopada 1958: Trzecie pokolenie. „Film”. nr 47 (1794/XXXVIII), s. 20, 20 listopada 1983. Warszawa: RSW „Prasa-Książka- Ruch”. ISSN 0137-463X. 
  14. Hector Arce: The Secret Life of Tyrone Power. Nowy Jork: William Morrow, 1 stycznia, s. 317. ISBN 978-0688034849.
  15. Gillian Kelly: Tyrone Power: Gender, Genre and Image in Classical Hollywood Cinema (International Film Stars). Nowy Jork: Edinburgh University Press, 6 grudnia, s. 248. ISBN 978-1474452953.
  16. David Shipman, Obituary: Cesar Romero, „The Independent”, 4 stycznia 1994 [dostęp 2025-01-12] (ang.).
  17. Cesar Romero w bazie Notable Names Database (ang.)
  18. Nigel Cawthorne: Życie erotyczne gwiazd Hollywood. Oficyna Wydawnicza Mireki, 2005, s. 171, 184. ISBN 83-89533-37-5.
  19. Associated Press, Tyrone Power, 44, Dies in Spain; Stricken After Duel on Film Set; Tyrone Power, 44, Dies in Spain;] Stricken After Duel on Film'SetI, „The New York Times”, 16 listopada 1958 [dostęp 2025-01-12] (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Tyrone Power: amant, bohater, rycerz i cowboy. „Film”. nr 3 (528/XIV), s. 12–13, 18 stycznia 1959. Warszawa: RSW „Prasa-Książka- Ruch”. ISSN 0137-463X. 
  • Jacek Safuta. Najpiękniejszy. „Film”. nr 21 (1925/XLI), s. 14–16, 25 maja 1986. Warszawa: RSW „Prasa-Książka- Ruch”. ISSN 0137-463X. 

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]