Władysław Nekrasz

Władysław Janusz Nekrasz

kapitan piechoty
Data i miejsce urodzenia	7 października 1893 Krasnolisy, gubernia kijowska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	1940 Charków, USRR, ZSRR
Przebieg służby
Lata służby	1914–1940
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka III powstanie śląskie II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia

Grób Władysława i Natalii Nekraszów.

Władysław Janusz Nekrasz (ur. 7 października 1893 w Krasnolisach, zm. 1940 w Charkowie) – kapitan piechoty Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, harcmistrz, inżynier rolnik, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej.

Życiorys

Urodził się 7 października 1893 w majątku Krasnolisy, w rodzinie Jakuba, dzierżawcy majątku, i Albiny z Dawidowskich. Był bratem Mariana (ur. 1895) i Jadwigi (1904). Uczęszczał do gimnazjum realnego w Kamieńcu Podolskim, które ukończył w 1910 roku. Dwa lata później rozpoczął studia rolnicze na Politechnice Kijowskiej. Działał w ruchu akademickim, był m.in. członkiem organizacji „Polonia”. a wraz z Józefem Dybowskim powołał do życia zastęp skautowy „Kruki” (1912) oraz skautowy zastęp żeński (1913). Należał także do Związku Walki Czynnej.

W 1914, kiedy z poparciem kijowskiego koła Związku Młodzieży Polskiej „Zet” powstała w Kijowie Miejscowa Komenda Skautowa, Nekrasz został zastępcą komendanta (Stefana Radomskiego). Latem 1914 brał udział w kursie instruktorskim w Skolem. Po zmianach strukturalnych w listopadzie 1914 został zastępcą naczelnika Związkowej Komendy Skautowej na Rusi, następnie naczelnikiem. Od 1916 był komendantem hufca kijowskiego Naczelnictwa Harcerstwa na Rusi i w Rosji. W 1917 i 1918 organizował kursy instruktorskie pod Kijowem, na których uczył przede wszystkim pionierki.

W 1917 wstąpił do wojskowej szkoły artylerii w Kijowie, gdzie założył i przewodniczył organizacji „Junkrów Polaków”. Na początku 1918 razem z innymi członkami tej organizacji zgłosił się do I Polskiego Korpusu w Bobrujsku. Po rozwiązaniu korpusu w maju 1918 rozpoczął przerwane studia na Akademii Rolniczej w Dublanach.

Ponownie przerwał naukę w związku z działaniami wojennymi. Uczestniczył w walkach o Lwów, był dwukrotnie ranny. Uznany w 1919 za niezdolnego do służby liniowej, został przydzielony do prac kulturalno-oświatowych w Sztabie Generalnym. Umożliwiło mu to studia w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Niezależnie od studiów i służby wojskowej nadal działał w harcerstwie. W lipcu 1919 organizował I Harcerski Związkowy Kurs Instruktorski w Zwierzyńcu Zamojskim, gdzie prowadził zajęcia z pionierki obozowej. W grudniu 1919 został kierownikiem Wydziału Technicznego Głównej Kwatery Związku Harcerstwa Polskiego. Uczestniczył m.in. w opracowaniu programów sprawności harcerskich. Publikował artykuły na łamach czasopism „Młodzież”. „Harce”. „Harcmistrz”. „Harcerz”. „Polska Zbrojna”. „Osadnik” oraz w „Kalendarzu Harcerskim” (1921).

W grudniu 1920 na I Ogólnopolskim Zjeździe Walnym ZHP został wybrany do Naczelnej Rady Harcerskiej oraz do Wydziału Wykonawczego tej rady oraz objął funkcję sekretarza generalnego Naczelnictwa ZHP. W czasie wojny polsko-bolszewickiej był inspektorem oddziałów harcerskich przy dowództwie Frontu Północnego. W lipcu 1921 pełnił funkcję zastępcy komendanta kursu instruktorskiego w Piwnicznej. Brał udział w akcji plebiscytowej na Górnym Śląsku oraz III powstaniu śląskim. Organizował ruch harcerski na Litwie Środkowej.

W 1922 został zdemobilizowany w stopniu kapitana. Otrzymał działkę wojskową w Starym Stawie na Wołyniu i zajął się gospodarstwem, pełniąc jednocześnie funkcję przedstawicielstwa Ministerstwa Spraw Wojskowych ds. osadnictwa wojskowego w powiecie Horochów. W kwietniu 1926 uzyskał dyplom inżyniera rolnika w SGGW. Pracował następnie w instytucjach rolniczych – był kierownikiem gospodarstw okręgowych Towarzystwa Rolniczego w Kowlu i Łucku, kierownikiem wystawy rolniczo-przemysłowej w Łucku, sekretarzem Wołyńskiego Komitetu ds. Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu. Od 1929 był związany z Bankiem Rolnym w Łucku, początkowo jako sekretarz, a od 1930 naczelnik wydziału.

Na Wołyniu kontynuował również działalność harcerską. W latach 1926 – 1930 był komendantem Chorągwi Wołyńskiej, organizował zloty i kursy instruktorskie. W 1935 został przeniesiony do centrali Banku Rolnego w Warszawie, gdzie kierował kancelarią. Uczestniczył w 1936 w jubileuszowym zjeździe 50-lecia organizacji „Zet”.

Krótko przed wybuchem II wojny światowej powierzono mu funkcję referenta mobilizacyjnego Banku Rolnego, co zwalniało go ze służby wojskowej. Mimo to zgłosił się na ochotnika i walczył w kampanii wrześniowej. Po agresji ZSRR na Polskę wzięty do niewoli sowieckiej i przewieziony do obozu w Starobielsku. Wiosną 1940 został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Charkowie i pogrzebany w bezimiennej zbiorowej mogile w Piatichatkach, gdzie od 17 czerwca 2000 mieści się oficjalnie Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie. Jego grób symboliczny znajduje się na cmentarzu bródnowskim w Warszawie (kw. 31D-2-16).

W 1922 poślubił Natalię z Majewskich (również aktywną w harcerstwie), miał dwie córki (Krystynę, historyka sztuki i Wandę, chemiczkę).

5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło – decyzją nr 439/MON – mianował go pośmiertnie na stopień majora. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

Dorobek książkowy

Nekrasz opublikował dwie książki o tematyce harcerskiej:

• Pionierka harcerska (1921, kolejne wydania 1939, 1947, 2018)
• Harcerze w bojach. Przyczynek do udziału młodzieży polskiej w walkach o niepodległość ojczyzny w latach 1914-1921 (w dwóch częściach, wydana nakładem Głównej Księgarni Wojskowej w Warszawie w latach 1930 – 1931; wznowiona nakładem Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej 2011).

oraz 5-stronicową broszurkę:

Konkurs pisania i rachowania na maszynach biurowych = Concours d'exécution des travaux de bureau sur les machines à ecrire et à calcule, Warszawa 1933

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 3065
• Krzyż Niepodległości – 19 grudnia 1933 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”
• Krzyż Walecznych
• Odznaka za Rany i Kontuzje z dwiema gwiazdkami
• Odznaka harcerska „Za Zasługę”

Zobacz też

• jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
• obozy NKWD dla jeńców polskich
• ofiary zbrodni katyńskiej – zamordowani w Charkowie
• Porozumienie Organizacji Współdziałających w Zwalczaniu Komunizmu

Bibliografia

• Nekrasz Władysław. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.20-1424 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-04-12].
• Wacław Błażejewski, Władysław Nekrasz, w: Polski Słownik Biograficzny, tom XXII, 1977 (oraz zeszyt Uzupełnienia i sprostowania do tomów I-XL, 2002)
• Marian Miszczuk: Władysław Nekrasz. Instytut Pamięci Narodowej, 2020, seria: Bohaterowie Niepodległej. ISBN 978-83-8098-954-2.
• Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.

Linki zewnętrzne

• Dzieła Władysława Nekrasza w bibliotece Polona