Przejdź do zawartości

Wojna duńska (1864)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Wojna niemiecko-duńska)
Wojna duńska 1864 roku
Ilustracja
Bitwa pod Dybbøl
Czas

1 lutego – 30 października 1864

Miejsce

Szlezwik, Jutlandia

Terytorium

Związku Niemieckiego

Przyczyna

dążenie Prus do przyłączenia księstw: Szlezwiku, Holsztynu i Lauenburg/Elbe

Wynik

zwycięstwo Związku Niemieckiego, traktat wiedeński

Strony konfliktu
Związek Niemiecki:
Prusy
Austria
Dania
Dowódcy
Prusy:
Wilhelm I Hohenzollern,
Otto von Bismarck,
Friedrich Graf von Wrangel
Austria:
Franciszek Józef I,
Wilhelm von Tegetthoff
Chrystian IX,
Christian Julius de Meza,
George Daniel Gerlach (od 29 lutego 1864)
Siły
na początku wojny:
61 000
154 działa
późniejsze posiłki:
20 000
64 działa
38 000
ok. 100 dział
Straty
ok. 1700 zabitych, rannych i wziętych do niewoli ok. 1570 zabitych, ok. 700 rannych i ok. 3550 wziętych do niewoli
brak współrzędnych

Wojna duńska 1864 roku, znana także (głównie w historiografii anglosaskiej) jako II wojna o Szlezwik lub wojna duńsko-pruska – konflikt między koalicją Austrii i Prus oraz Danią, mający miejsce w 1864 roku.

Geneza konfliktu

[edytuj | edytuj kod]

W połowie XIX wieku monarcha duński władał również trzema położonymi na pograniczu księstwami: Szlezwiku, Holsztynu i Saksonią-Lauenburg, połączonymi z Danią unią personalną. Księstwa te (oprócz Szlezwiku) należały do Związku Niemieckiego. W roku 1863 król duński Fryderyk VII rozpoczął starania o ich przyłączenie do Danii.

16 listopada 1863 r. na tronie zastąpił go Chrystian IX, który już na wstępie stanął wobec niezwykle trudnej sytuacji, bowiem działania królów duńskich w oczach pruskiej opinii publicznej stanowiły naruszenie praw narodu niemieckiego. Już pod koniec listopada 1863 roku Królestwo Saksonii i Królestwo Hanoweru podjęły działania przeciw Danii, zajmując w grudniu bez walk Holsztyn i Lauenburg[1]. Otto von Bismarck zdecydował się na wystąpienie zbrojne, ale jedynie z Austrią, nie zaś siłami całego Związku Niemieckiego. Wskutek krótkowzroczności cesarza Franciszka Józefa Austria zmarnowała okazję na odtworzenie swojej pozycji w Związku Niemieckim poprzez samodzielne wystąpienie.

Przebieg wojny

[edytuj | edytuj kod]

1 lutego 1864 roku wojska koalicyjne austriacko-pruskie przekroczyły graniczną rzekę Eider, rozpoczynając wojnę. Siły generała Friedricha von Wrangla wkroczyły do Szlezwiku i posuwały się na północ wzdłuż Półwyspu Jutlandzkiego[1]. W marcu opanowały większość Szlezwiku[1]. 18 kwietnia wojska pruskie przełamały duńskie pozycje w bitwie pod Dybbøl[2].

Na morzu Dania miała przewagę nad marynarką pruską i od 15 marca 1864 roku zastosowała blokadę morską pruskich portów, przede wszystkim na wybrzeżu Bałtyku, lecz była ona mało skuteczna wobec konieczności przerzucenia części duńskich okrętów na Morze Północne[1]. 17 marca doszło do nierozstrzygniętej bitwy u przylądka Jasmund, w której słabszy zespół pruski uniknął zniszczenia, wykazując wartość marynarki pruskiej i konieczność utrzymywania silnej eskadry duńskiej na Bałtyku[3]. Daleka blokada na Bałtyku utrzymywana była do końca wojny[2]. Na Morzu Północnym Dania podjęła blokadę portów hanowerskich, a siły morskie Prus były tam słabe[2]. W kwietniu swoją eskadrę okrętów pod dowództwem komandora von Tegetthoffa wysłała tam z Morza Śródziemnego Austria[4]. 9 maja 1864 roku doszło do nierozstrzygniętej bitwy morskiej pod Helgolandem z eskadrą austriacko-pruską, w której taktyczne zwycięstwo odnieśli Duńczycy, ale blokada wybrzeża Morza Północnego została zniesiona[4].

12 maja nastąpiło zawieszenie broni, trwające do połowy czerwca[5]. W tym czasie Austriacy wzmocnili swoją eskadrę na Morzu Północnym, uzyskując tam przewagę nad flotą duńską[5]. Po upływie terminu zawieszenia broni państwa koalicji podjęły działania zaczepne. 29 czerwca wojska pruskie zdobyły wyspę Als na wschodzie półwyspu i w lipcu podjęły przygotowania do ataku na Fionię[5]. Przy pomocy floty został wysadzony desant austriacko-pruski na zachodzie półwyspu, który zajął 13 czerwca wyspę Sylt, a 17-18 lipca wyspę Föhr[5]. Walki na lądzie trwały do 30 września 1864 roku i zakończyły się klęską Danii.

30 października 1864 roku został podpisany w Wiedniu traktat pokojowy[5].

Konsekwencje

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Traktat wiedeński (1864).

Bismarck doskonale zdawał sobie sprawę z możliwości, jakie jego polityce stwarza zakończony właśnie konflikt. Doprowadził do (teoretycznie uczciwego) podziału zajętych księstw, które poddano pod administrację obydwu biorących udział w konflikcie państw. W rezultacie Holsztyn uzyskała Austria, natomiast Szlezwik – Prusy. Do Prus włączono także Lauenburg. Bismarck wymusił też na Austrii zgodę na przeniesienie bazy pruskiej marynarki wojennej z Gdańska do Kilonii w Holsztynie, wybudowanie dwóch traktów strategicznych łączących Szlezwik z Lauenburg wraz z otrzymaniem zgody na budowę umocnień w Holsztynie. Układ taki dawał Prusom odpowiednie zaplecze i zarazem doskonały pretekst do następnej wojny – z Austrią, która miała wybuchnąć w niecałe dwa lata później.

W wyniku podziału Szlezwiku i Holsztynu niemiecka opinia publiczna odwróciła się od Austrii, gdyż w powszechnym mniemaniu obowiązkiem cesarza (jako głowy najważniejszego z państw Związku Niemieckiego) była obrona niezawisłości księstw. Niechętnie przyjęto więc potraktowanie przez Franciszka Józefa tego konfliktu jako okazji do powiększenia obszaru własnego państwa, tym bardziej że zdawano sobie sprawę z braku związków łączących Holsztyn z odległą Austrią[6].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d Gozdawa-Gołębiowski 1985 ↓, s. 202-203.
  2. a b c Gozdawa-Gołębiowski 1985 ↓, s. 206.
  3. Gozdawa-Gołębiowski 1985 ↓, s. 203-205.
  4. a b Gozdawa-Gołębiowski 1985 ↓, s. 206-208.
  5. a b c d e Gozdawa-Gołębiowski 1985 ↓, s. 209.
  6. Grodziski Stanisław, Franciszek Józef I, Ossolineum, Wrocław 1990.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]