Wtyk równotarczyk
| Enoplops scapha | |||
| (Fabricius, 1794) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
wtyk równotarczyk | ||
| Synonimy | |||
| |||
Wtyk równotarczyk[1] (Enoplops scapha) – gatunek pluskwiaka z podrzędu różnoskrzydłych i rodziny wtykowatych. Zamieszkuje zachodnią i środkową część krainy palearktycznej.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1794 roku przez Johana Christiana Fabriciusa pod nazwą Coreus scapha. Jako lokalizację typową wskazano Niemcy[2]. W 1843 roku Charles Jean-Baptiste Amyot i Jean Guillaume Audinet-Serville umieścili go w rodzaju Enoplops[3], a w 1844 roku Eugène Desmarest wyznaczył go gatunkiem typowym tegoż rodzaju[4].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Pluskwiak o masywnym ciele długości od 10 do 13 mm. Wierzch ciała jest jasno- do ciemnoszarobrązowego z czarnymi elementami i jasnym gruzełkowaniem. Spód ciała jest szarożółty z czarnym plamkowaniem. Głowa jest kwadratowa, zaopatrzona w ostre i skierowane ku przodowi kolce wyrastające zewnętrznie przy nasadzie czułków. Kolcowaty nadustek wyciągnięty jest przed nasadę czułków i zaopatrzony w trzy małe ząbki. Czułki budują cztery człony, z których pierwszy jest trójgraniasty i brązowy, drugi równowąski i czerwony, a trzeci stopniowo się rozszerzający i w wierzchołkowej połowie czarny. Przedplecze jest trapezowate z przednimi kątami wyostrzonymi i skierowanymi ku przodowi, a tylno-bocznymi kątami ściętymi i wyposażonymi w kolce. Boczne krawędzie głowy i ¾ bocznych krawędzi przedplecza obrzeżonych jest wąskim, jasnym paskiem. Trójkątnego kształtu tarczka ma gładką powierzchnię. Odnóża mają brązowe z czarnym plamkowaniem uda oraz ciemnożółte golenie i stopy. Listewka brzeżna odwłoka ma barwę brązową z jasnymi plamkami przy środkowych odcinkach zewnętrznych brzegów poszczególnych segmentów[5].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Owad ten zasiedla stanowiska suche do lekko wilgotnych, ciepłe i otwarte[6][5], zwłaszcza murawy kserotermiczne, murawy napiaskowe i wydmy nadmorskie[5][1]. Zasięgiem pionowym dochodzi do 1300 m n.p.m. w Alpach[6].
Zarówno larwy jak i postacie dorosłe są fitofagami ssącymi soki z liści i owoców roślin. Młodsze larwy związane są pokarmowo z pojedynczą rośliną z rodziny ogórecznikowatych, zwykle z rodzaju ostrzeń, rumianica, żmijowiec lub żywokost. Starsze larwy i osobniki dorosłe przemieszczają się i żerują na szerszym spektrum roślin, obok wcześniej wymienionych także na bylicach, chabrach, dziewannach, dziurawcach, jeżynach, krwawnikach, macierzankach, marchwiach, ostrożeniach, przetacznikach, rumiankach, starcach, szałwiach, szczawiach, wilczomleczach[6][5][7].
Aktywne osobniki spotyka się od wiosny do jesieni[1]. Kopulacje i składanie jaj odbywają się w maju i czerwcu. Larwy obserwuje się od czerwca do sierpnia lub września. Postacie dorosłe nowego pokolenia pojawiają się od końca lipca i są stadium zimującym[6].
Rozprzestrzenienie[edytuj | edytuj kod]
Gatunek palearktyczny. W Europie znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Holandii, Luksemburga, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Serbii, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskiej części Rosji[8][9]. W Afryce podawany jest z Maroka i Algierii. W Azji znany jest z anatolijskiej części Turcji, Gruzji, Armenii, Azerbejdżanu, Izraela, zachodniej Syberii, Kazachstanu oraz Iranu[8].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Enoplops scapha – Wtyk równotarczyk. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2022-07-19].
- ↑ J.C. Fabricius: Entomologia systematica emendata et aucta, secundum classes, ordines, genera, species adiectis synonimis, locis, observationibus, descriptionibus 4. Hafniae: Proft, 1794, s. 127.
- ↑ C.J.B. Amyot, J.G.A. Serville: Histoire naturelle des Insectes. Hémiptères. Paris: Roret, 1843, s. 208.
- ↑ Enoplops. W: E. Desmarest: Dictionnaire universel d'histoire naturelle (C. d'Orbigny, ed.) 5. Paris: Renard, 1844, s. 328-329.
- ↑ a b c d Barbara Lis, Adam Stroiński, Jerzy A. Lis: Heteroptera Poloniae 1: Coreoidea. Bytom: Zakład Poligraficzno-Wydawniczy "Plik", 2008. ISBN 978-83-7164-568-6.
- ↑ a b c d Ekkehard Wachmann, Albert Melber, Jürgen Deckert: Wanzen. Band 3: Pentatomomorpha I: Aradoidea (Rindenwanzen), Lygaeoidea (Bodenwanzen u. a.), Pyrrhocoroidea (Feuerwanzen) und Coreoidea (Randwanzen u. a.). (= Die Tierwelt Deutschlands und der angrenzenden Meeresteile nach ihren Merkmalen und nach ihrer Lebensweise. 78. Teil). Goecke & Evers, Keltern, 2007. ISBN 978-3-937783-29-1.
- ↑ Pierre Moulet: Faune de France 81. Hémiptères Coreoidea, Pyrrhocoridae et Stenocephalidae Euro-Méditerranéens. Paris: Fédération française des Sociétés de Sciences Naturelles, 1995, s. 68-72. ISBN 2-903052-15-8.
- ↑ a b Berend Aukema (red.): Enoplops scapha (Fabricius, 1794). [w:] Catalogue of Palearctic Heteroptera [on-line]. Naturalis Biodiversity Center. [dostęp 2022-07-19].
- ↑ Enoplops scapha (Fabricius, 1794). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2022-07-19].