Wysocice

Wysocice

wieś
Kościół św. Mikołaja
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	miechowski
Gmina	Gołcza
Liczba ludności (2006)	437
Strefa numeracyjna	12
Kod pocztowy	32-075
Tablice rejestracyjne	KMI
SIMC	0319629
Położenie na mapie gminy Gołcza Wysocice
Położenie na mapie Polski Wysocice
Położenie na mapie województwa małopolskiego Wysocice
Położenie na mapie powiatu miechowskiego Wysocice
50°17′01″N 19°55′09″E

Szkoła

Dom Strażaka

Wysocice – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie miechowskim, w gminie Gołcza.

Przez wieś przepływa rzeka Dłubnia. Po raz pierwszy nazwa Wysocice jest wymieniana w dokumencie Bolesława Wstydliwego z roku 1262 jako „Wissenesice”.

Części wsi

Integralne części wsi Wysocice

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0319635	Bocieniec	część wsi
0319641	Wesółka	część wsi
0319664	Wiktorka	przysiółek
0319658	Wysyłek	część wsi

Historia

Od I połowy XII w. ziemie te zostały nadane przez Księcia Polski z dynastii Piastów Bolesława III Krzywoustego na własność możnemu rodowi rycerskiemu Odrowążów.

• Dziedzicami Wysocic i kolatorami kościoła św. Mikołaja w Wysocicach byli:
  • ród Odrowążów herbu Odrowąż XII wiek – XV wieku,
  • Jan Pieniążek Iwanowski z rodu Odrowążów herbu Odrowąż 1474–1480,
  • Jan Płaza z Mstyczowa herbu Topór ok. 1565 roku,
  • Elżbieta Wołłowiczowa podskarbina litewska 1613 roku,
  • Władysław Woyna syn Elżbiety Wołłowiczowej z pierwszego małżeństwa,
  • Ludwik Dębiński kasztelan wojnicki ok. 1727 roku,
  • Krystyna Łętowska córka Ludwika Dębińskiego podkomorzyna krakowska,
  • rodzina Bierzyńskich 1786 roku – (Tomasz Bierzyński starosta tuczępski – † 1820),
  • Jan Lenczowski mąż Wiktorii z Bierzyńskich 1817 roku,
  • Szymon Milieski herbu własnego – † 1858 roku i jego żona Apolonia ok. 1840 roku,
  • Franciszek Ksawery Milieski syn Szymona herbu własnego – † 1878 roku,
  • Adolf Milieski syn Franciszka Ksawerego herbu własnego, poseł na sejm galicyjski – † 1931 roku,
  • Ksawery Milieski syn Adolfa herbu własnego, † 1941 roku, odsprzedał „Dobra ziemskie Wysocice” swojej kuzynce I stopnia w 1932 roku,
  • Apolonia hr. Romer herbu Jelita córka Eustachego i Joanna Milieska herbu własnego córka Franciszka Ksawerego; 1932–1946. Nie podpadające pod działania dekretu „Dobra ziemskie Wysocice” zostały przejęte na cele reformy rolnej.

Apolonia hr. Romer herbu Jelita przekazała testamentem „Dobra Ziemskie Wysocice” swojej siostrze Marii z hr. Romerów herbu Jelita zamężnej Tytusowej Dunin herbu Łabędź.

(Wojewoda Małopolski Decyzją RR.X.EZ 7716-1-28-06 Kraków, dnia 30 sierpnia 2006 roku stwierdza, że przedmiotowa nieruchomość nie podpada pod działanie przepisu art. 2 ust. 1 lit e) dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej. Postępowanie administracyjne o przejęcie DZ Wysocice wbrew prawu na cele reformy rolnej toczyło się przed Wojewodą Małopolskim. Wniosek złożyła w 1989 roku Maria Elżbieta z Duninów zamężna Adamowa Bisping córka Tytusa i Marii z hr. Romerów, wraz z Tytusem Bisping synem Adama i Marii Elżbiety z Duninów.

W Królestwie Polskim istniała gmina Wysocice. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

We wsi znajduje się zabytkowy kościół romański o charakterze obronnym (z końca XII, lub I ćw. XIII w.) pw. św. Mikołaja. Prawdopodobnie była to fundacja Iwona Odrowąża. W poł. XVI w. kościół stał się zborem protestanckim. W 1610 roku ponownie został świątynią katolicką.

Zbudowany jest on z dużych ciosów wapiennych, o różnej wielkości (najwięcej z nich zbliża się do wymiarów 30x60 cm). Usytuowany jest na wzniesieniu i orientowany. Pierwotna bryła kościoła zachowała się praktycznie w niezmienionym stanie (dobudowano jedynie kruchtę od południa i zakrystię po przeciwnej stronie). Składa się on z zachodniej wieży z biforiami skierowanymi na cztery strony świata, pojedynczej nawy na rzucie kwadratu, chóru oraz łukiem zakreślonej absydy od wschodu. W wieży kościoła znajduje się empora zachodnia, sprawiająca wrażenie bunkra, a na górze dzwon z 1525 roku. Nad wejściem, w południowej ścianie kościoła, znajduje się „grubo” rzeźbiony tympanon z przedstawieniem tronującego Chrystusa, depczącego schematycznie potraktowane bestie. Po lewej stronie widnieją sylwetki dwóch świętych: św. Norberta w biskupich szatach, oraz świętego bez atrybutów pozwalających na jego identyfikację. Po prawej natomiast wyobrażona została scena Narodzin Chrystusa. Najprawdopodobniej tympanon wysocicki przeznaczony był pierwotnie dla opactwa norbertanek w pobliskich Imbramowicach. Wewnątrz kościoła na szczególną uwagę zasługuje gotycka ambona drewniana, prawdopodobnie z początku XVI wieku. W barokowym ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Bożej Wysocickiej. Natomiast na wschodnim frontonie prezbiterium, w kwadratowej ramie kamiennej ustawionej na kant – monumentalny posąg Matki Bożej z Dzieciątkiem z XIII wieku – tzw. „Madonna z Wysocic”. W roku 1956, w absydzie kościoła odkryto niewyraźną romańską lub gotycką polichromię, a we framudze okna – palmetę romańską.

W odległości ok. 1 km za kościołem znajduje się cmentarz parafialny.

Zabytki

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego.

• Kościół parafialny pw. św. Mikołaja, otoczenie, starodrzew.

Galeria

• 
  Kościół św. Mikołaja
• 
  Madonna z Wysocic
• 
  Tympanon z Wysocic
• 
  Rynek w Wysocicach
• 
  Remiza strażacka
• 
  Rzeka Dłubnia, w tle szkoła

Bibliografia

• Sztuka polska przedromańska i romańska do schyłku XIII wieku, Praca zbiorowa pod red. M. Walickiego, Warszawa 1971.
• A. Tomaszewski: Romańskie kościoły z emporami zachodnimi na obszarze Polski, Czech i Węgier, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław – Warszawa – Gdańsk 1974.
• T. Chrzanowski: Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów, wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1993.
• T. Mroczko: Polska sztuka przedromańska i romańska, Warszawa 1978.
• Z. Świechowski: Sztuka romańska w Polsce, Warszawa 1982.
• W. Krassowski: Dzieje budownictwa i architektury na ziemiach Polski, t. 1, Warszawa 1989.
• Płatek, Aleksander: Opowieści o dziejach kościoła i parafii Wysocickiej / Aleksander Płatek, oprac. Ryszard Płatek.
• Niesiecki Kasper: Herbarz Polski, Lipsk, 1841. T VII, s. 327–328.
• Adam Bisping: Nasze Massalany. Wspomnienia – wydały z rękopisu Dzieci Adama Bispinga z Massalan. Druk Oficyna Wydawnicza „Adiutor”. Warszawa, 1993.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego
• Jan Długosz: Liber Beneficiorum, 1470.
• Decyzja Wojewody Małopolskiego RR.X.EZ 7716-1-28-06 Kraków, dnia 30 sierpnia 2006 roku wraz z aktami przedmiotowego postępowania administracyjnego.
• M. Kornecki: Sztuka sakralna. Natura i kultura w krajobrazie Jury, Wydawnictwo Zarządu Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych, 1993.

Linki zewnętrzne

• Strona parafii wysocickiej
• Wysocice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 110 .
• Wysocice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 705 .