Wyznania

Wyznania (łac. Confessiones) – książka autorstwa św. Augustyna z Hippony, należąca do światowej klasyki literatury duchowej. Składa się z 13 ksiąg napisanych pomiędzy 397 a 401 r. n.e. i zawiera wiele akcentów autobiograficznych[1].
Spis treści
Charakter i znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Augustyn napisał swe dzieło niedługo po zostaniu biskupem (396 r.) prawdopodobnie na prośbę Paulina z Noli[2]. Wyznania nie są dziełem autobiograficznym w ścisłym, współczesnym sensie tego słowa. Jak zauważył John J. O’Meara, są książką, w której Augustyn użył „swego życia i wyznania wiary w Boga dla zilustrowania swej teorii człowieka” (antropologia). Augustyn opisał więc wydarzenia ze swego życia o tyle jedynie, o ile były użyteczne do tego celu [3]. Ten teologiczny charakter dzieła skłonił niektórych uczonych do powątpiewania w jego historyczność, sugerowali np., że opisane w księdze VIII,12.29 nawrócenie Augustyna z 386 r. było również jedynie figurą teologiczną. Opinie te obalił w 1950 r. Pierre Courcelle SJ[4]. Jego stanowisko podzielili tacy uczeni, jak Aimé Solignac, John J. O’Meara, Henry Chadwick i in.[5][6].
Układ i treść utworu[edytuj | edytuj kod]
Układ książki jest bardzo trudny do odczytania. Uczeni, jak Stiglmayr, Landsberg i Le Blond próbowali odnaleźć motyw przewodni całej kompozycji dzieła, wskazując, że Augustyn opowiedział w niej o swej przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Wundt, O’Meara oraz Harmless ukazali związki z innym dziełem, które biskup Hippony pisał w tym samym czasie. Był to mały traktat o nazwie De catechizandis rudibus na temat prowadzenia katechezy dla tych, którzy zgłosili się do katechumenatu, by przygotować się do chrztu. W tym dziele katechetycznym Augustyn przekonywał, że zadanie katechisty będzie łatwiejsze, jeśli początkujący (łac. rudes) zostali przyprowadzeni do chrześcijaństwa poprzez napomnienia Boże, doświadczenie lęku pochodzącego od Boga, cuda i sny.
Rzeczywiście, wydaje się, że w dających się wyróżnić dwóch częściach Wyznań Augustyn opisał dwa główne tematy, które są pokrewne z tematyką De catechizandis. Wymienił je na początku księgi jedenastej (XI,2): interwencje Boże (księgi I-IX) oraz Słowo Boże (księgi XI-XIII) w życiu Augustyna. Księga X jest dodatkiem autobiograficznym. Układ Wyznań, jeśli się wyłączy tę dodatkową księgę X, będzie klarowny: pierwsza część (ks. I-IX) opisuje poszukiwanie Prawdy pod przewodnictwem Opatrzności, zaś druga część (ks. XI-XIII) opowiada o radości, rozkoszy obcowania z Prawdą w Piśmie świętym w jego bieżącym życiu.
Gdy chodzi o historię życia Augustyna, w Wyznaniach brakuje opowieści o blisko dziesięciu latach między jego chrztem i święceniami biskupimi. Pierwsza część dzieła kończy się na jego nawróceniu, chrzcie oraz śmierci jego matki Moniki (387 r.). Druga część dotyczy życia chrześcijańskiego Augustyna w czasie, gdy pisał Wyznania, niedługo po zostaniu biskupem Hippony (396 r.). Okres między tymi dwoma wydarzeniami nie został ujęty w Wyznaniach. Dlatego, jak podkreślił John J. O’Meara, książka ta nie może być rozumiana jako autobiografia. Jest raczej katechezą-świadectwem o działaniu Boga w życiu Augustyna – życiu rozumianym jako modelowe. Ma być bowiem zachętą, pouczeniem dla czytających o tym, jak może wyglądać ich własne życie chrześcijańskie, własna droga poszukiwania prawdy Bożej[7].
Księgi I-IX: historia interwencji Boga w życiu Augustyna[edytuj | edytuj kod]
Tematem opisanym przez Augustyna w pierwszej części Wyznań, w księgach I-IX, jest historia interwencji Boga w jego życie, przygotowujących go do służby Bożej: „abym mógł głosić Twoje słowo i udzielać ludowi Twemu sakramentu Twego”. Opowiedzenie tej historii życia miało posłużyć jako model nawrócenia dla każdego, podobnie jak miała to czynić pierwsza część omówionej w De catechizandis katechezy dla początkujących. W Wyznaniach Augustyn opisał dokładnie działanie Boga prowadzące go do przemiany życia: „wszystkie z Twojej strony zachęty, wszystkie groźby i pociechy, i wskazówki (XI,2)” (łac. omnia hortamenta tua et omnes terrores tuos et consolationes et gubernationes).
Księgi XI-XIII: Słowo Boże w życiu Augustyna[edytuj | edytuj kod]
Drugim tematem Wyznań, zawartym w księgach XI-XIII, było to, w jaki sposób Augustyn teraz rozumie Słowo Boże i jak ono kieruje jego życiem:
![]() |
Ta druga część jest głównie komentarzem do początku Księgi Rodzaju. Augustyn wszedł w ten temat tak szczegółowo, że zdołał skomentować jedynie pierwszych trzydzieści wersów biblijnej księgi, mówiącej o stworzeniu świata. Sam w księdze XII wyraził zaniepokojenie, że będzie to trudne dla czytelników[7]:
![]() |
Księga X jako dodatek autobiograficzny[edytuj | edytuj kod]
Uczeni, np. Courcelle, Williger, O’Meara, zgodnie uznali, że księga X jest późniejszym dodatkiem. Została umieszczona w Wyznaniach już po pierwszej publikacji dzieła – jako odpowiedź na życzenie czytelników, by Augustyn napisał więcej o swym bieżącym życiu wiary. Spełniając prośbę, biskup opisał swe życie jako wznoszenie się ku duchowej więzi miłości z Bogiem oraz zmaganie się z potrójną pożądliwością, o której pisał w swym liście Jan Ewangelista: „pożądliwość ciała, pożądliwość oczu i pycha tego żywota” (1 J 2,16). Refleksje te stały się księgą X Wyznań. Znajduje się w niej słynne zdanie o umiłowaniu Boga, który jest Pięknem:
![]() |
W księdze tej znajduje się też zdanie, które wzbudziło sprzeciw Pelagiusza i faktycznie dało początek kontrowersji pelagiańskiej: „Udziel tego, co nakazujesz – i co chcesz, nakazuj”. Zdanie to Augustyn wypowiedział w kontekście przezwyciężania trojakiej Janowej pożądliwości[7]:
![]() |
Wydania krytyczne oryginału[edytuj | edytuj kod]
- Patrologia Latina (PL) 32,659-868.
- Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum (CSEL) 33.
- Corpus Christianorum Series Latina (CCL) 27, wyd. Lucas Verheijen OSA /1981/.
Polskie przekłady „Wyznań”[edytuj | edytuj kod]
- Augustyn z Hippony: Wyznania świętego Augustyna. Piotr Franciszek Pękalski (tłum.). Kraków: 1847.
- w przekładzie Michała Bohusza Szyszki (1811-1877). Wydania: Wilno 1882, Warszawa 1892, drugie: 1912, wydanie współczesne: Warszawa : Hachette Livre Polska, 2008, s. 598, seria: Biblioteka Filozofów 5, ISBN 978-83-7575-177-2
- w przekładzie Jana Czuja. Warszawa: Wydawnictwo PAX, 1955.
- Wyznania. opracowanie zbiorowe. Kraków-Dębogóra: Wydawnictwo AA, 2008, s. 436. ISBN 978-83-61060-71-0.
- W przekładzie Zygmunta Kubiaka, pierwsze wydanie w 1978 r. Wielokrotnie wznawiane w Instytucie Wyd. „Pax”, następnie od 1994 r. w krakowskim „Znaku”. Ostatnie wydanie wyszło w 2018 r. We wstępie Tłumacz tak wyjaśnił swoją wieloletnią pracę nad ulepszanym, wraz z każdym wydaniem, przekładem:
![]() |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Datowanie za Augustine's Works: Dates/Editions, oryginalne tabele oprac. William Harmless, S.J. Adaptacja i oprac. dla internetu Allan Fitzgerald, O.S.A.
- ↑ O’Meara 2001 ↓, s. XVIII.
- ↑ O’Meara 2001 ↓, s. XX oraz XXXIII.
- ↑ P. Courcelle: Recherches sur les Confessions de Saint Augustin. Wyd. 2. Paryż: De Bocard, 1968.
- ↑ G. Madec. Une Lecture de Confessions VII, ix,13-xxi27 (Notes critiques à proposd'une thèse de R. J. O’Connell). „Revue d'Etudes Augustiniennes”. 16 (1970). s. 79.
- ↑ Harmless 2010 ↓, s. 24.
- ↑ a b c O’Meara 2001 ↓, s. XXVII-XXXIII.
- ↑ pol. Zrobiłem, co mogłem. Zob. Zygmunt Kubiak: Od Tagasty do Ostii. W: Wyznania. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2018, s. 23. ISBN 978-83-240-5340-7.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- William Harmless: Confessions. W: Tenże: Augustine in his own words. Waszyngton (D.C.): The Catholic University of America Press, 2010, s. 1-38.
- John J. O’Meara: Introductory Note. The Confessions. W: Tenże: The Young Augustine. Wyd. 2 (przejrzane i uzupełnione). Nowy Jork: Alba House, 2001, s. XV-XXXIV. ISBN 0-8189-0833-5.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Z. Kubiak: Księga VI, rozdziały 11-16. W: Fragment polskiego tłumaczenia „Wyznań” [on-line]. [dostęp 2012-08-23].
- CONFESSIONUM LIBRI XIII (łac.). [dostęp 2012-08-23].