Wyżyna Gujańska
5°08′36″N 60°45′45″W/5,143333 -60,762500 Widok na górę Kukenan-tepui na Wyżynie Gujańskiej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Powierzchnia |
1,2 mln km² |
Położenie na mapie Ameryki Południowej  | |
| 5°08′36″N 60°45′45″W/5,143333 -60,762500
| |
 Położenie Wyżyny Gujańskiej w Ameryce Południowej | |
Wyżyna Gujańska – wyżyna w północnej części Ameryki Południowej, między Niziną Orinoko a Niziną Amazonki[1].
Opis
[edytuj | edytuj kod]Wyżyna Gujańska leży w północnej części Ameryki Południowej, między Niziną Orinoko a Niziną Amazonki i zajmuje powierzchnię ok. 1,2 mln km²[2]. Znajduje się na terytorium południowej Wenezueli, Gujany, Gujany Francuskiej i Surinamu, północnej Brazylii i południowo-wschodniej Kolumbii[3].
Zbudowana jest ze skał krystalicznych z licznymi intruzjami skał wylewnych[2]. Miejscami pokrywają je mezozoiczne, kontynentalne piaskowce[2]. Wyżyna Gujańska stanowi wypiętrzony, niemal równy teren z licznymi stoliwami: Roraima (2772 m) w górach Serra Pacaraima i Auyán Tepuí (2950 m) oraz pasmami górskimi: Serra do Imeri (2995 m), Serra Parima i Serra Tumucumaque[2].
Klimat wilgotny podrównikowy, w zachodniej części suchy[2]. Przez Wyżynę Gujańską przepływają liczne rzeki, m.in. Maroni, Corantijn, Essequibo i Caroní[2]. Na rzekach występuje wiele progów z licznymi wodospadami, m.in. najwyższym na świecie, Salto Angel (1054 m)[2][a].
Góry porastają wilgotne lasy równikowe, a część zachodnią sawanna[2]. W dolinach rzek występują lasy galeriowe[2]. W lasach pozyskiwane są cenne gatunki drzew takich jak Manilkara bidentata, guma z drzew Manilkara chicle, wanilia i rośliny lecznicze[3].
Na wyżynie występują złoża surowców mineralnych: rudy żelaza i manganu, diamentów, złota i boksytu[2].
Znajdują się tu Park Narodowy Canaima, Park Narodowy Caura, Park Narodowy Duida Marahuaca, Park Narodowy Jaua - Sarisariñama, Park Narodowy Serranía La Neblina, Park Narodowy Parima-Tapirapecó i Park Narodowy Cerro Yapacana[4][5][6][7][8][9][10].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Hammond, David S. (ed.) (2005) Tropical Forests of the Guiana Shield CABI Publishing, Wallingford, UK, ISBN
- ↑ a b c d e f g h i j Gujańska, Wyżyna, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-07-30].
- ↑ a b c Guiana Highlands, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2019-07-30] (ang.).
- ↑ Canaima [online], www.inparques.gob.ve [dostęp 2023-11-26].
- ↑ Caura [online], www.inparques.gob.ve [dostęp 2023-12-09].
- ↑ Cerro Yapacana [online], www.inparques.gob.ve [dostęp 2023-12-24].
- ↑ Duida Marahuaca [online], www.inparques.gob.ve [dostęp 2024-01-30].
- ↑ Parque Nacional Jaua - Sarisariñama | Inparques [online], web.archive.org, 9 stycznia 2019 [dostęp 2024-03-29] [zarchiwizowane z adresu 2019-01-09].
- ↑ Parque Nacional Parima – Tapirapecó [online], www.inparques.gob.ve [dostęp 2024-05-31].
- ↑ Serranía La Neblina [online], www.inparques.gob.ve [dostęp 2024-06-17].