Zębiełek kenijski
| Crocidura ultima | |
| Dollman, 1915[1] | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
zębiełek kenijski |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 brak danych
| |
| Zasięg występowania | |
| |
Zębiełek kenijski[3] (Crocidura ultima) – gatunek drapieżnego ssaka z podrodziny zębiełków (Crocidurinae) w obrębie rodziny ryjówkowatych (Soricidae). Słabo poznany ssak, występujący w Afryce Wschodniej; według Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody nie jest znany status zagrożenia.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1915 roku brytyjski zoolog Guy Dollman w artykule poświęconym afrykańskim ryjówkowatym należącym do rodzaju Crocidura, opublikowanym w czasopiśmie The Annals and magazine of natural history; Dollman umieścił nowo opisany gatunek w rodzaju Crocidura i nadał mu epitet gatunkowy ultima[1]. Miejsce typowe to Jombeni Range, na wysokości 5000 ft (1524 m), dystrykt Nyeri, Kenia[4][5][6][7][8]. Holotyp to dorosły osobnik (sygnatura BMNH Mammals 1912.7.1.60) zebrany 16 października 1911 roku przez angielskiego myśliwego Arthura Blayneya Percivala[9][10].
W 1977 roku Crocidura ultima został umieszczony w obrębie Crocidura monax jako jego młodszy synonim[11], jednak późniejszy autorzy uznali go za odrębny gatunek[12][13]. Potrzebne są dalsze badania oparte o analizy filogenetyczne, aby określić jego pokrewieństwo z innymi gatunkami z obrębu Crocidura[7]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy[7].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Crocidura: gr. κροκις krokis lub κροκός krokos ‘kosmyk wełny, przędza’; ουρα oura ‘ogon’[14].
- ultima: łac. ultimus ‘najdalszy, krańcowy, ostatni’, forma wyższa od ultra ‘za, poza’[15].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Zębiełek kenijski znany jest tylko z miejsca typowego w zachodnio-środkowej Kenii w Jombeni Range w pobliżu Nyeri; może występować również w górach Aberdare[2][6][7][13].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała (bez ogona) 90 mm, długość ogona 62 mm, długość ucha 13 mm, długość tylnej stopy 16 mm; brak szczegółowych danych dotyczących masy ciała[9][12][6][16]. Zębiełek kenijski to duży zębiełek. Futro na grzbiecie koloru czerwonawo-brązowego z szarymi cętkami, natomiast na brzuchu jest bardziej szare[17][6]. Górna część stóp jest jasnobrązowa, a pazury na tylnych stopach są nieco dłuższe niż na przednich[17][6]. Ogon jest stosunkowo długi (stanowi około 70% długości głowy i ciała), jednobarwny, żółtawobrązowy i pokryty bardzo krótkimi brązowawymi włoskami i przeplatanymi szczeciniastymi włoskami[6]. Czaszka jest szeroka, z tępo zakończonym rostrum[9][6]. Wymiary czaszki holotypu podane przez Dollmana (w mm): długość od kłykcia potylicznego do siekacza 22,9; największa szerokość 10,2; najmniejsza szerokość międzyoczodołowa 5,3; długość podniebienia 9,3; długość postpalatalna 10; największa szerokość szczęki 6,8; długość górnego rzędu zębów 10,2[9]. Zęby są małe – M3 jest szeroki, natomiast M3 ma entokonid na talonidzie[6]. Wzór zębowy: I C P M (x2) = 28[6] z trzema zębami jednoguzkowymi, z których drugi jest mniejszy od trzeciego i zachodzi na niego[6].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Ekologia i biologia bardzo słabo poznane. Obserwowany w górskim, wilgotnym lesie tropikalnym na wysokości około 1524 m n.p.m.[6][2] Prowadzi ziemny tryb życia[6]. Brak informacji na temat rozrodu, wychowu młodych, składu pożywienia, areałów osobniczych czy organizacji społecznych[6].
Status zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii DD (ang. data deficient ‘brak danych’)[2]. Jako że zębiełek kenijski znany jest jedynie z holotypu odłowionego ponad 100 lat temu, nieznany jest stan jego populacji[2]. Prawdopodobnie głównymi zagrożeniami dla tego gatunku są działania człowieka, w tym wkraczanie do lasów, osadnictwo i wylesianie[2]. Konieczne są dalsze badania dotyczące rozmieszczenia geograficznego, historii naturalnej i zagrożeń dla tego mało znanego gatunku[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b G. Dollman. On the African shrews belonging to the genus Crocidura. „The Annals and magazine of natural history”. Eighth series. 15 (89), s. 517, 1915. (ang.).
- ↑ a b c d e f g R. Gerrie & R. Kennerley, Crocidura ultima, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2023-1 [dostęp 2024-01-17] (ang.).
- ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 67. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ G.M. Allen. A checklist of African mammals. „Bulletin of the Museum of Comparative Zoology at Harvard College”. 83, s. 46, 1939. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Crocidura ultima. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2024-01-17].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m C.J. Burgin, K. He, R. Haslauer, B. Sheftel, P. Jenkins, M. Ruedi, S. Hintsche, M. Motokawa, A. Hinckley & R. Hutterer: Family Soricidae (Shrews). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 513. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 66. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Crocidura ultima Dollman, 1915. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.12) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-01-17]. (ang.).
- ↑ a b c d Dollman 1916 ↓, s. 205.
- ↑ 1912.7.1.60. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2024-01-17]. (ang.).
- ↑ H. Heim de Balsac & J. Meester: Order Insectivora. W: J. Meester & H W. Setzer (redaktorzy): The mammals of Africa: an identification manual. Washington: Smithsonian Institution Press, 1977, s. 20. (ang.).
- ↑ a b N.J. Dippenaar. New species of Crocidura from Ethiopia and northern Tanzania (Mammalia: Soricidae). „Annals of the Transvaal Museum”. 32 (6), s. 130, 1980. (ang.).
- ↑ a b I.R. Aggundey & D.A. Schlitter. Annotated checklist of the mammals of Kenya. II. Insectivora and Macroscelidea. „Annals of the Carnegie Museum”. 55 (14), s. 333, 1986. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 204, 1904. (ang.).
- ↑ ultima, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-01-17] (ang.).
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 433. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ a b Dollman 1916 ↓, s. 204.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- G. Dollman. On the African shrews belonging to the genus Crocidura.—VII. „The Annals and magazine of natural history”. Eighth series. 79 (98), s. 188–209, 1916. (ang.).