Zawój
49°15′22″N 22°26′23″E/49,256111 22,439722
| wieś | |
 Zawój - panorama | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności |
0 |
| Strefa numeracyjna |
13 |
| Tablice rejestracyjne |
RLS |
| SIMC |
1065295[2] |
Położenie na mapie gminy Cisna  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu leskiego  | |
| 49°15′22″N 22°26′23″E/49,256111 22,439722[1]
| |
Zawój – nieistniejąca obecnie wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie leskim, w gminie Cisna w Bieszczadach[2][3]. Leży na lewym brzegu rzeki Wetlinki, u stóp wzniesienia Pereszliba.
Lokowana na prawie wołoskim w dobrach Balów z Hoczwi. Najstarsza wzmianka o wsi pochodzi z 1552, położona w ziemi sanockiej województwa ruskiego[4]. Podczas najazdu szwedzkiego prawie całkowicie zniszczona (ocalał 1 dom). Odradzała się powoli. W 1848 roku w wyniku uwłaszczenia chłopów ziemia i budynki stały się własnością rolników mieszkających w Zawoju. W połowie XIX wieku właścicielką posiadłości tabularnej w Zawoju była Sabina Krajewska[5]. W 1899 rozparcelowana posiadłość dworska (401 ha. powierzchni) należała do Hrycia Solana. Jako jedyna wieś w Bieszczadach stanowiła własność gromady włościańskiej.
W 1860 wzniesiono w Zawoju filialną cerkiew pw. św. Michała Archanioła, należącą do parafii w Jaworcu i spaloną przez LWP w 1947[6]. W 1880 wieś liczyła 25 domów i 178 mieszkańców. Była wsią z przewagą wyznawców religii rzymskokatolickiej (147 rzym., 24 grek., 7 mojż.).
W 1943 wieś liczyła 284 mieszkańców. Po 1945 (m.in. wskutek wysiedleń) Zawój stał się wsią wymarłą. Do naszych czasów zachował się niewielki cmentarz z dwoma nagrobkami oraz lipą o obwodzie 6 m. W 2004 poświęcono tu pamiątkowy krzyż.
Na miejscu dawnej osady, przy starej drodze prowadzącej do brodu na Wetlince, znajduje się schron przeciwdeszczowy, a przy nim tablica zawierająca skróconą historię wsi.
Przez Zawój przebiega otwarta 14 czerwca 2012 ścieżka historyczna "Bieszczady Odnalezione", wiodąca po nieistniejących już wsiach Jaworzec, Łuh i Zawój. Na jej trasie znajdują się dwujęzyczne tablice (w języku polskim i ukraińskim)[7], wskazujące granice wsi, miejsca po cerkwiach, cmentarze, studnie z odtworzonymi cembrowinami i żurawiami (widoczne wzdłuż drogi z Polanek do Kalnicy) oraz piwnice dawnych domostw, a także zebrane przez Stowarzyszenie Rozwoju Wetliny i Okolic relacje dawnych mieszkańców tych wsi, przymusowo wysiedlonych w latach 1945-1947. Wytyczenie ścieżki historycznej miało na celu ocalenie od zapomnienia ostatnich śladów dawnych mieszkańców (Ukraińców, Polaków i Żydów) oraz uczczenie pamięci wszystkich, którzy musieli opuścić swoje domostwa wiosną 1947 roku[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 14 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 160156
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Tomasz Figlus, Villae iuris valachici. Z problematyki rozwoju osadnictwa wołoskiego w Polsce na przykładzie ziemi sanockiej, w: Studia z Geografii Politycznej i Historycznej tom 5 (2016), s. 31.
- ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 260.
- ↑ Odkrywanie zapomnianych Bieszczadów
- ↑ Krzysztof Potaczała Bieszczady Odnalezione, "Głos Lasu" nr 10(507)/2012
- ↑ Ścieżka historyczna "Bieszczady Odnalezione" została oficjalnie otwarta. [dostęp 2016-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-13)].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zawój (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 499.
- Historia Zawoju
