Smerek (wieś)
49°10′31″N 22°26′08″E/49,175278 22,435556
| wieś | |
 Kryty basen kąpielowy i hotel w Smereku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
13 |
| Kod pocztowy |
38-607[6] |
| Tablice rejestracyjne |
RLS |
| SIMC |
0347880[7] |
Położenie na mapie gminy Cisna  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu leskiego  | |
| 49°10′31″N 22°26′08″E/49,175278 22,435556[1]
| |
Smerek (w latach 1977–1981 Świerków[8]) – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie leskim, w gminie Cisna[7][9], w Bieszczadach. Leży przy DW897. Wieś graniczy ze Strzebowiskami oraz z Wetliną.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wieś położona jest 644 m n.p.m.[10], przy ujściu potoku Smerek (dawniej Smrek) do Wetliny (dopływ Solinki). Nazwa wsi Smerek pochodzi od słowackiej nazwy świerka (smrek)[11]. Wieś lokowana była na prawie wołoskim, powstała w 1529 roku, należała pierwotnie do rodu Kmitów[11].
Założona została nad potokiem Niedźwiedź – dopływem Wetlinki. W 1580 roku przeszła z rąk Kmitów do rodziny Herburtów, a następnie zmieniała właścicieli[12]. W 1785 roku liczyła 410 mieszkańców[13]. W 1908 lub 1909 roku majątek ziemski w Smereku, składający się z lasów, został wykupiony przez wiedeńską firmę handlu drzewnego Holz Handels Aktiengesselchaft, i do jego przysiółka Beskid, położonego wyżej doprowadzono wówczas kolej wąskotorową[14]. W tym czasie w Beskidzie powstał też tartak parowy[14]. W 1932 przedstawiciele rodziny Borek-Prek ze Lwowa (zapisywanej także Borck Prek), Lucja, Klementyna i Ksawery ze Lwowa, objęli wieś we własność; od 1938 do 1938 właścicielem był Lucjan Borek-Prek, zamieszkujący w pobliskiej Kalnicy[15]. Wieś leżała w pasie przenikania się wpływów łemkowskich i bojkowskich[16].
W pierwszej połowie XIX wieku i ponownie od lat 30. XX wieku we wsi działała szkoła[17]. W 1921 roku wieś liczyła 107 domów i 674 mieszkańców, w tym 564 wyznania greckokatolickiego, 58 rzymskokatolickiego i 43 żydów[13]. Dwór leżał na prawym brzegu potoku Niedźwiedź[18]. Z przemysłu, istniały dwa młyny wodne i tartak parowy w przysiółku Beskid, powstały ok. 1908-1909[19].
W II Rzeczypospolitej wieś w powiecie leskim województwa lwowskiego. W latach 1944–1945 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tutaj 8 Polaków i 8 Romów (Cyganów). Bezpośrednio po działaniach II wojny światowej, w rejonie Smereka i pobliskich wsi stacjonowała sotnia UPA „Wesołego”, licząca poniżej 200 partyzantów. 21 marca 1945 dwa bataliony żołnierzy sowieckich i pluton MO z Cisnej otoczyły sotnię. W czasie walki zginęło 84 upowców i wielu mieszkańców wsi. Wszystkie domy spłonęły[20][21].
Od połowy 1945 do połowy 1946 roku praktycznie cała ludność wsi została przesiedlona przymusowo do Ukraińskiej SRR (przeznaczono do przesiedlenia 691 osób)[22]. Pod koniec lat 40. było tam jedynie kilka domów, po czym w latach 60. zbudowano nowe domy, PGR i ośrodek wczasowy PKP[20]. Wieś jest siedzibą sołectwa, obejmującego Jaworzec, Łuh i Zawój[20]. W 1995 roku liczyła 43 domy i 104 mieszkańców[13].
W 1875 roku powstała tam cerkiew pw. św. Wielkiego Męczennika Dymitra, zniszczona prawdopodobnie podczas II wojny św.[23] Do 1947 miejscowa parafia należała do dekanatu baligrodzkiego, diecezji przemyskiej. Obecnie parafia w Baligrodzie pw. Niepokalanego Poczęcia NMP należy do dekanatu Lesko.
We wsi znajduje się duży obiekt hotelowy oraz kryta pływalnia z basenem kąpielowym o dł. 25 m, głębokość 3 m (przy zeskoku).
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 125126
- ↑ Trasa 3 – Połonina Wetlińska z Brzegów Górnych i Smereka, [w:] Piotr Sieńko i inni, Niezbędnik turystyczny – Bieszczady, Piwniczna-Zdrój: Agencja Wydawnicza WiT, 2021, s. 60, ISBN 978-83-89580-21-4 (pol.).
- ↑ Trasa 4 – Jasło ze Smereka i Cisnej, [w:] Piotr Sieńko i inni, Niezbędnik turystyczny – Bieszczady, Piwniczna-Zdrój: Agencja Wydawnicza WiT, 2021, s. 60, ISBN 978-83-89580-21-4 (pol.).
- ↑ Wieś Smerek w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2017-03-19], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-03-18].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1163 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT.
- ↑ Zarządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej I Ochrony Środowiska z dnia 9 sierpnia 1977 r. w sprawie zmiany nazw niektórych miejscowości w województwach: krośnieńskim, nowosądeckim, przemyskim, rzeszowskim i tarnobrzeskim (M.P. z 1977 r. nr 21, poz. 112).
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Smerek, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 871.
- ↑ a b Kryciński (opr.) 1996 ↓, s. 315.
- ↑ Kryciński (opr.) 1996 ↓, s. 318.
- ↑ a b c Kryciński (opr.) 1996 ↓, s. 328.
- ↑ a b Kryciński (opr.) 1996 ↓, s. 335.
- ↑ Smerek. warholic.tripod.com. [dostęp 2014-11-16]. (ang.).
- ↑ Kryciński (opr.) 1996 ↓, s. 320.
- ↑ Kryciński (opr.) 1996 ↓, s. 325–326.
- ↑ Kryciński (opr.) 1996 ↓, s. 334.
- ↑ Kryciński (opr.) 1996 ↓, s. 335–337.
- ↑ a b c Kryciński (opr.) 1996 ↓, s. 324.
- ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 399, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
- ↑ Kryciński (opr.) 1996 ↓, s. 325.
- ↑ Kryciński (opr.) 1996 ↓, s. 330.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Stanisław Kryciński (opr.): Bieszczady. Słownik historyczno-krajoznawczy. Część 2. Gmina Cisna. Warszawa: Wydawnictwo Stanisław Kryciński, 1996. ISBN 83-85531-07-6.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Smerek, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 871.
