Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Park Słowiański”
![Ziemia](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Geographylogo.svg/20px-Geographylogo.svg.png)
zespół przyrodniczo-krajobrazowy | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Mezoregion | |
Data utworzenia |
2007 |
Akt prawny |
Uchwała Nr XI/70/07 Rady Miejskiej w Szprotawie z dnia 31 maja 2007 r.[1] |
Powierzchnia |
85,74 ha |
Położenie na mapie Szprotawy ![]() | |
Położenie na mapie Polski ![]() | |
Położenie na mapie województwa lubuskiego ![]() | |
Położenie na mapie powiatu żagańskiego ![]() | |
Położenie na mapie gminy Szprotawa ![]() | |
![]() |
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Sprottau_Slavic_Park.jpg/250px-Sprottau_Slavic_Park.jpg)
Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Park Słowiański” – położony w Szprotawie, ustanowiony 31 maja 2007 uchwałą Rady Miejskiej zespół przyrodniczo-krajobrazowy. Obszar ten był objęty ochroną prawa również w 1. poł. XX wieku (do 1945 r.).
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/S%C5%82owia%C5%84ski_kapliczka.jpg/250px-S%C5%82owia%C5%84ski_kapliczka.jpg)
Położenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]- Obszar fizycznogeograficzny: Europa Zachodnia
- Podobszar fizycznogeograficzny: Niż Zachodnioeuropejski
- Prowincja: Nizina Zachodnioeuropejska
- Podprowincja: Nizina Sasko-Łużycka (324)
- Makroregion: Nizina Śląsko-Łużycka (324.3)
- Mezoregion: pogranicze Równiny Szprotawskiej i Borów Dolnośląskich (324.32)
- Mikroregion: pradolina Bobru na odcinku szprotawskim (polder szprotawski)
- Wysokość n.p.m. (m): 116–118
- Klimat: rejon klimatyczny Lubusko-Dolnośląski
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Park_Slow.jpg/250px-Park_Slow.jpg)
Charakterystyka ogólna
[edytuj | edytuj kod]Zespół jest wkomponowany w całości w krajobraz wykształconej we wczesnym holocenie pradoliny rzeki Bóbr, osiągającej w przedmiotowym miejscu szerokość 2 km i charakteryzującej się osobliwym mikroklimatem. Całość Zespołu znajduje się w granicach miasta oraz gminy Szprotawa, na obszarze 85,74 ha[1]. Największą powierzchnię przedmiotowego terenu zajmuje grąd o typowej strukturze i składzie florystycznym. Najstarsze siedliska leśne stanowią wielowiekowe dąbrowy. W skład Zespołu wchodzą ponadto cenne przyrodniczo starorzecza, bajora, mokradła i źródliska, z charakterystycznymi dla nich siedliskami flory i fauny. Na przedmiotowym obszarze stwierdzono występowanie chronionych oraz rzadkich gatunków flory i fauny. Na terenie Zespołu znajdują się integralne obiekty kulturowe.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/S%C5%82owia%C5%84ski_Chorwackie.jpg/250px-S%C5%82owia%C5%84ski_Chorwackie.jpg)
Ogólne cele ochrony
[edytuj | edytuj kod]- Zachowanie krajobrazu pradoliny Bobru o wyjątkowych wartościach przyrodniczo – widokowych, reprezentatywnych dla zalesionej strefy nadrzecznej z dawnymi rozlewiskami i starymi korytami rzecznymi.
- Zachowanie naturalnych i zbliżonych do naturalnych zbiorowisk roślinnych pradoliny oraz stworzenie warunków dla restytucji zbiorowisk przekształconych lub zniszczonych, a także dla restytucji fauny.
- Zachowanie i restytucja struktury i dynamiki środowiska przyrodniczego dla potrzeb naukowych, dydaktycznych i ogólnopoznawczych.
- Zachowanie obiektów kulturowych.
Wybitne walory estetyczne krajobrazu
[edytuj | edytuj kod]Głównym elementem krajobrazu Zespołu jest rzeka Bóbr – lewostronny dopływ Odry i jedna z dziesięciu najdłuższych rzek w kraju. Na odcinku przechodzącym przez teren Zespołu posiada charakter rzeki górskiej. Na obszarze miasta rzeka spotyka czoło moreny czołowej, po czym skręca o 45 stopni, zmieniając kierunek na zachodni. Dynamiczny nurt rzeki, systematycznie żłobiący czoło moreny w okresie polodowcowym (poglacjalnym), przy jednoczesnym wbijaniu się prawego dopływu – rzeki Szprotawy, doprowadził na odcinku blisko 5 km do wytworzenia się pradoliny osiągającej szerokość 2 km i głębokość 6 m. To uwarunkowało powstanie płycizn, rozgałęzień i niskich wysepek oraz osłabienie nurtu, a także odkrycie podziemnych cieków funkcjonujących odtąd jako źródliska.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/S%C5%82owia%C5%84ski_B%C3%B3br.jpg/250px-S%C5%82owia%C5%84ski_B%C3%B3br.jpg)
Aktualna rzeźba terenu Zespołu jest w istocie historyczną mapą przemian, jakie dokonały się na dnie pradoliny.
Na omawianym obszarze zachowały się do czasów współczesnych fragmenty wielowiekowej dąbrowy, uznawanej za drzewostan naturalny. Kilkadziesiąt dębów, szypułkowych i bezszypułkowych, to pomniki przyrody i egzemplarze z racji wieku bądź formy kwalifikowane do uznania za takowe. Drugim wyróżnikiem omawianego krajobrazu są olsy bagienne porastające żyzne bagienne siedliska o wysokim poziomie wody stojącej, tj. starorzecza i pasy cieków pochodzące z odkrytych źródlisk. Ten typ naturalnie powstałego krajobrazu stanowi niemal połowę obszaru Zespołu.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/S%C5%82owia%C5%84ski_kasztanowiec.jpg/250px-S%C5%82owia%C5%84ski_kasztanowiec.jpg)
Występujące na omawianym terenie zespoły roślinności źródliskowej ze względu na unikatowość siedlisk należą do przyrodniczo najcenniejszych. Zarejestrowano tu stanowiska występowania żółwia błotnego, traszki zwyczajnej i innych gatunków ściśle chronionych. Do najcenniejszych pod tym względem rejonów zespołu należy Grzęzawisko Chorwackie ze starorzeczem Bobru, mokradłami, bagnami i źródliskami. Nazwa tego fragmentu parku nawiązuje do wydarzenia z okresu wojny trzydziestoletniej, kiedy 5 grudnia 1643 pobito w tym miejscu zaciężny oddział chorwacki. Ze względu na wybitne walory wymagające szczególnej ochrony prawnej na Grzęzawisku projektowano utworzenie użytku ekologicznego względnie stanowiska dokumentacyjnego.
Znaczącą funkcję w kreowaniu krajobrazu stanowią relikty dawnego ogrodnictwa parkowego, w zakresie kształtowania flory polegającego na nasadzeniu w różnych układach różnorodnych typów siedlisk leśnych oraz nasadzeniu gatunków sprowadzonych. Zachowały się pozostałości tych działań, np. w postaci pierścieni otaczających parkową polanę albo Gród Chrobry. W wyniku dawnej działalności ogrodniczej na obszarze Zespołu zarejestrowano obecność sosny wejmutki, choiny kanadyjskiej, dębu błotnego, dębu czerwonego, kasztanowca czerwonego i sosny czarnej. Szczególnie urokliwie wygląda omawiany obszar na przełomie marca i kwietnia, kiedy cały wyściełany jest kobiercem z zawilców i złoci polnych.
Na obszarze zespołu występuje 70 gatunków, w tym objętych ptasią dyrektywą UE: dzięcioł zielonosiwy, dzięcioł czarny, dzięcioł średni, jarzębatka, muchołówka białoszyja i gąsiorek. Nocą można usłyszeć sowę uszatą i puszczyka.
Wybitnym walorom przyrodniczym i krajobrazowym towarzyszą liczne stanowiska archeologiczne z różnych okresów, począwszy od epoki brązu, a kończąc na późnym średniowieczu, z zachowaniem względnej ciągłości. Największy i zarazem najbardziej charakterystyczny jest zlokalizowany pośrodku obszaru Gród Chrobry o powierzchni ok. 4 ha i wysokości 6 m. Dzięki bogato zachowanej dokumentacji źródłowej, przedmiotowy obszar posiada udokumentowaną historię sięgającą średniowiecza, kiedy to należał do piastowsko-głogowskiej domeny książęcej. Niemiecka nazwa Nonnenbusch – las zakonnic – nawiązuje do szprotawskiego klasztoru św. Magdaleny. Na przełomie XIX i XX wieku zespół był przedmiotem działalności towarzystwa upiększania miasta, które urządziło tu park romantyczny – być może pod wpływem twórców parku w Mużakowie.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/SlavParkPunkt.jpg/250px-SlavParkPunkt.jpg)
Park wiąże się także z postacią wybitego szprotawianina, poety i dramaturga Henryka Laubego (1806–1884), przyjaciela księcia Pücklera – twórcy słynnego Parku Mużakowskiego (obecnie na liście UNESCO). Jedna z akcji jego romantycznej powieści rozgrywa się właśnie w tym parku.
Zespół leży bezpośrednio w strefie badań naukowych mających na celu odnalezienie wczesnośredniowiecznego grodziska Iławy (obecnie dzielnica Szprotawy), w którym w świetle wiarygodnego przekazu kronikarskiego w roku 1000 polski władca Bolesław I Chrobry powitał cesarza Ottona III, po czym obaj wspólnie udali się z pielgrzymką do grobu św. Wojciecha w Gnieźnie (zjazd gnieźnieński)[2].
W 2019 gminny Zespół ds. Rewitalizacji Turystycznej Szprotawy[3] pod przewodnictwem Macieja Boryny zrekonstruował na parkowej polanie pogański kamienny krąg kultowy, nawiązujący do udokumentowanego podania o oddawaniu czci bożkowi o nazwie Flins na pobliskim Grodzie Chrobry[4].
W 2019 z inicjatywy Towarzystwa Bory Dolnośląskie w pobliżu Grodu Chrobry odsłonięto Pomnik Bitwy w Lesie Dziadoszyców - 1 września 1015[5].
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Wschodni_fragment_Parku_S%C5%82owia%C5%84skiego_w_Szprotawie_%281932%29.jpg/250px-Wschodni_fragment_Parku_S%C5%82owia%C5%84skiego_w_Szprotawie_%281932%29.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Kamienny_kr%C4%85g_na_polanie_w_Parku_S%C5%82owia%C5%84skim_w_Szprotawie.jpg/250px-Kamienny_kr%C4%85g_na_polanie_w_Parku_S%C5%82owia%C5%84skim_w_Szprotawie.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Pomnik_Bitwa_w_Lesie_Dziadoszyc%C3%B3w_%28Dziadoszan%29_1_wrze%C5%9Bnia_1015.jpg/250px-Pomnik_Bitwa_w_Lesie_Dziadoszyc%C3%B3w_%28Dziadoszan%29_1_wrze%C5%9Bnia_1015.jpg)
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Park Słowiański. [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2018-06-23].
- ↑ Odkrycia archeologiczne w Parku Słowiańskim, 07.01.2020
- ↑ Turystyczne obrady w Szprotawie
- ↑ Na ziemi szprotawskiej czczono Flinsa
- ↑ Uchwała Rady Miejskiej w Szprotawie w sprawie wyrażenia zgody na wzniesienie pomnika, 14.11.2019
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Dokumentacja projektowa Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego Park Słowiański w Szprotawie (2006/2007), opracowana przez Macieja Borynę (Towarzystwo Bory Dolnośląskie), w posiadaniu Muzeum Ziemi Szprotawskiej.
- Hieronim Szczegóła: A jednak Iława szprotawska, Nadodrze 1960
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Park Słowiański. [w:] Bory Dolnośląskie [on-line]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-03)].
- Boryna M.:, Park Słowiański w Szprotawie. Rys walorów przyrodniczych i kulturowych, Towarzystwo Bory Dolnośląskie Szprotawa 2007 (2020-02-19).