Zygmunt Sokołowski (1908–1953)

Zygmunt Sokołowski

Zygmunt Bohdan Sokołowski

pułkownik
Data i miejsce urodzenia	20 kwietnia 1908 Warszawa
Data i miejsce śmierci	29 sierpnia 1953 więzienie mokotowskie
Przebieg służby
Lata służby	od 1929
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne Ludowe Wojsko Polskie
Formacja	Lotnictwo Wojska Polskiego RAF Lotnictwo ludowego Wojska Polskiego
Jednostki	32 dywizjon artylerii lekkiej 11 eskadra liniowa 221 eskadra bombowa 304 dywizjon bombowy
Stanowiska	dowódca eskadry
Odznaczenia

Zygmunt Bohdan Sokołowski (ur. 20 kwietnia 1908 w Warszawie, zm. 29 sierpnia 1953 tamże) – polski wojskowy, major obserwator Polskich Sił Powietrznych, pułkownik ludowego Wojska Polskiego.

Życiorys

Syn Stanisława i Leokadii z Suchożebrskich. W 1914 rodzice wyjechali na Syberię, gdzie ojciec, lekarz weterynarii, likwidował epidemię pryszczycy. W Kańsku Jenisiejskim ukończył trzy klasy gimnazjum. Po śmierci ojca w 1920 rodzina wróciła do Polski i osiadła w Wołominie. Tutaj, a następnie w Warszawie uczęszczał do gimnazjum, w 1924 wstąpił do Korpusu Kadetów w Modlinie, wkrótce przeniesiony do podobnego korpusu w Chełmnie. Następnie kształcił się w Szkole Podchorążych Artylerii w Toruniu. 15 sierpnia 1931 Prezydent RP Ignacy Mościcki mianował go podporucznikiem ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1931 roku i 36. lokatą w korpusie oficerów artylerii, a Minister Spraw Wojskowych wcielił do dywizjonu manewrowego artylerii przy Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie, który 31 grudnia tego roku został przemianowany na 32 dywizjon artylerii lekkiej.

W 1933 ukończył kurs lotnictwa w Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie. 22 grudnia 1934 ogłoszono jego przeniesienie z 32 dal do 1 pułku lotniczego w Warszawie. W pułku został przydzielony do 11 eskadry liniowej. W 1938 zdał egzamin do Wyższej Szkoły Wojennej, lecz wojna uniemożliwiła mu podjęcie studiów. W marcu 1939 roku został dowódcą i organizatorem 221 eskadry bombowej. Następnie powierzono mu funkcję oficera taktycznego 220 dywizjonu bombowego.

Wraz z dywizjonem został internowany w Rumunii, skąd przez Syrię dotarł do Francji, a następnie Wielkiej Brytanii. Posiadał numer służbowy RAF 76673. W 304 dywizjonie bombowym Ziemi Śląskiej im. ks. Józefa Poniatowskiego był głównym instruktorem nawigacji. Odbywał loty bojowe nad Niemcy, po jednym z nich ostrzelany samolot zmuszony był do wodowania na morzu. W 1945 ukończył półroczny kurs w Wyższej Szkole Lotniczej przy Wyższej Szkole Wojennej.

Po rozkazie o rozwiązaniu PSZ, 6 czerwca 1947 wrócił do kraju, zgłaszając władzom wojskowym gotowość dalszej służby. Kierował Wydziałem Szkolenia Bojowego DWL, w listopadzie 1948 został przeniesiony do Akademii Sztabu Generalnego WP na stanowisko wykładowcy lotnictwa, w 1950 kierował katedrą taktyki lotnictwa. Aresztowany 21 maja 1952, oskarżony o „spisek w wojsku”, pod wpływem tortur przyznał się do niepopełnionych win. W procesie Zg.R.19/52 uznany przez NSW za „zdecydowanego wroga Polski Ludowej”, 18 października 1952 ława NSW Sn.20/52 pod przewodnictwem ppłk Juliusza Krupskiego skazała go na podstawie art. 86 § 1,2 KK WP na karę śmierci. Rada Państwa nie skorzystała z prawa łaski. Wykonanie wyroku wstrzymano do czasu zakończenia śledztwa w sprawie płk. Stanisława Żymierskiego. Nakłaniany do składania fałszywych zeznań, stanowczo odmówił. To zdecydowało ostatecznie o jego losie. Stracony 29 sierpnia 1953.

Dokładne miejsce pochówku nieznane. Grób symboliczny znajduje się na Cmentarzu Wojskowym w Warszawie w Kwaterze „na Łączce”.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
• Krzyż Walecznych – trzykrotnie
• Medal Lotniczy – trzykrotnie

Bibliografia

• Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940-1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Tadeusz Swat: Niewinnie Straceni 1945–56. Wyd. Fundacja Ochrony Zabytków, Warszawa 1991.brak strony w książce, zob też Straceni w Więzieniu mokotowskim.
• Małgorzata Szejnert: Śród żywych duchów. Wyd. ANEKS, Londyn 1990.brak strony w książce
• AI MON, NSW, 160/91/860, 925
• ibidem, NPW, 161/91/1791–1806
• AIPN, Teczki więźniów 1953, Sokołowski Zygmunt
• J.R. Kubiak, Tajemnice więzienia mokotowskiego...
• H. Nakielski, Jako i my..., s. 150
• J. Poksiński, Victis honos..., według indeksu