Przejdź do zawartości

Makak królewski: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
poprawa linków
+ krótko o próbie lustra
Linia 1: Linia 1:
{{Zwierzę infobox
{{Zwierzę infobox
|Nazwa zwyczajowa=Rezus
| nazwa zwyczajowa = Rezus
|Łacińska=''Macaca mulatta''
| łacińska = ''Macaca mulatta''
|Zoolog=([[Eberhard August Wilhelm von Zimmermann|Zimmermann]], 1780)
| zoolog = ([[Eberhard August Wilhelm von Zimmermann|Zimmermann]], 1780)
|Typ=[[strunowce]]
| typ = [[strunowce]]
|Podtyp=[[kręgowce]]
| podtyp = [[kręgowce]]
|Gromada=[[ssaki]]
| gromada = [[ssaki]]
|Podgromada=[[ssaki żyworodne]]
| podgromada = [[ssaki żyworodne]]
|Szczep=[[łożyskowce]]
| szczep = [[łożyskowce]]
|Rząd=[[naczelne]]
| rząd = [[naczelne]]
|Podrząd=[[Haplorrhini]]
| podrząd = [[Haplorrhini]]
|Nadrodzina=[[Małpy wąskonose zwierzokształtne|makakokształtne]]
| nadrodzina = [[Małpy wąskonose zwierzokształtne|makakokształtne]]
|Rodzina=[[makakowate]]
| rodzina = [[makakowate]]
|Rodzaj=''[[Macaca]]''
| rodzaj = ''[[Macaca]]''
|Gatunek=rezus
| gatunek = '''rezus'''
|Obrazek=Macaque India 4.jpg
| grafika = Macaque India 4.jpg
|Status_IUCN=LC
| status IUCN = LC
|IUCN_id=12554
| IUCN id = 12554
|Mapa=Macaca mulatta range.jpg
| mapa = Macaca mulatta range.jpg
|Wikispecies=Macaca mulatta
| wikispecies = Macaca mulatta
|Commons=Category:Macaca mulatta
| commons = Category:Macaca mulatta
}}
}}

'''Rezus, makak rezus''' (''Macaca mulatta'') – [[Gatunek (biologia)|gatunek]] [[małpy wąskonose]]j z rodziny [[Makakowate|makakowatych]]. Żyje od [[Afganistan]]u po [[Indie]] i [[Chiny]].
'''Rezus, makak rezus''' (''Macaca mulatta'') – [[Gatunek (biologia)|gatunek]] [[małpy wąskonose]]j z rodziny [[Makakowate|makakowatych]]. Żyje od [[Afganistan]]u po [[Indie]] i [[Chiny]].
Mimo iż nie jest jeszcze [[gatunek zagrożony|gatunkiem zagrożonym]], zaliczany jest do grupy gatunków podwyższonego ryzyka [[Wymieranie|wyginięcia]].
Nie jest [[gatunek zagrożony|gatunkiem zagrożonym]].


Jego ciało osiąga [[Długość (rozmiar)|długość]] 45–64 cm, ogon 19–32 cm, ciężar ciała samców mieści się w przedziale 6–12 kg. [[Dymorfizm płciowy]] przejawia się w rozmiarach ciała, samice są znacznie mniejsze, ważą średnio 5,5 kg. Rezusy są zwierzętami socjalnymi, ale nie wykazują [[terytorializm]]u, ich [[stado|stada]] mogą liczyć do dwustu osobników, jednak na ogół są mniejsze. Stadu przewodzą samice. Rezusy są małpami bardzo głośnymi. Potrafią pływać i lubią przebywać w wodzie. W miocie rodzi się najczęściej jedno małpię o wadze urodzeniowej 400–500 g. Młode pozostaje przy matce do czasu osiągnięcia samodzielności.
Jego ciało osiąga długość 45–64 cm, ogon 19–32 cm, ciężar ciała samców mieści się w przedziale 6–12 kg. [[Dymorfizm płciowy]] przejawia się w rozmiarach ciała, samice są znacznie mniejsze, ważą średnio 5,5 kg. Rezusy są zwierzętami socjalnymi, ale nie wykazują [[terytorializm]]u, ich [[stado|stada]] mogą liczyć do dwustu osobników, jednak na ogół są mniejsze. Stadu przewodzą samice. Rezusy są małpami bardzo głośnymi. Potrafią pływać i lubią przebywać w wodzie. W miocie rodzi się najczęściej jedno małpię o masie urodzeniowej 400–500 g. Młode pozostaje przy matce do czasu osiągnięcia samodzielności.
Ze względu na genetyczne i fizjologiczne podobieństwo do [[człowiek]]a rezus jest wykorzystywany w badaniach z zakresu [[biologia|biologii]], [[medycyna|medycyny]] i [[psychologia|psychologii]] jako [[zwierzęta użytkowe|zwierzę doświadczalne]], między innymi w neurobiologii i badaniach nad infekcjami [[wirus]]owymi (np. [[HIV]]). U rezusów po raz pierwszy wykryto istnienie [[grupy krwi#Układ Rh|białka Rh]]. W [[2000]] przeprowadzono udane całkowite klonowanie przedstawiciela [[naczelne|naczelnych]] - była to właśnie samiczka rezusa nazwana Tetra <ref>{{Cytuj pismo | autor=Chan AW., Dominko T., Luetjens CM., Neuber E., Martinovich C., Hewitson L., Simerly CR., Schatten GP | tytuł=Clonal propagation of primate offspring by embryo splitting. | rok=2000 | czasopismo=Science | doi= | wolumin=5451 | oznaczenie=<nowiki/>Jan 14;287 | pmid= 10634789 | strony=317-9}}</ref>. Tetra była pierwszym klonem naczelnych, identycznym z organizmem-matrycą nie tylko pod względem DNA jądrowego, ale także pod względem genów pozajądrowych ([[mitochondria]]lnych). Użyto rozszczepiania zarodków, jako techniki klonowania. Jednak już w 1997 sklonowano z powodzeniem dwa rezusy z użyciem [[metoda transferu jąder komórkowych|metody transferu jąder komórkowych]], tej samej którą użyto klonując [[owca Dolly|owcę Dolly]]<ref>{{Cytuj pismo | autor=Meng L., Ely JJ., Stouffer RL., Wolf DP | tytuł=Rhesus monkeys produced by nuclear transfer. | rok=1997 | czasopismo=Biol Reprod | doi= | wolumin=2 | oznaczenie=<nowiki/>Aug;57 | pmid= 9241063 | strony=454-9}}</ref>. W [[2001]] urodził się pierwszy transgeniczny przedstawiciel naczelnych, zwany ANDi - rezus niosący gen [[Zielone białko fluoryzujące|GFP]] pochodzący z meduzy <ref>[http://www.sciencemag.org/cgi/content/full/291/5502/309 Chan et al. 2001 "Transgenic Monkeys Produced by Retroviral Gene Transfer into Mature Oocytes"]</ref>. W [[2007]] poznano jego genom (jako trzeciego po ludziach i szympansach przedstawiciela naczelnych)<ref>[http://www.sciencemag.org/sciext/macaque/ Specjalne wydanie magazynu ''Science'' poświęcone genomowi rezusa]</ref>.
Ze względu na genetyczne i fizjologiczne podobieństwo do [[człowiek]]a rezus jest wykorzystywany w badaniach z zakresu [[biologia|biologii]], [[medycyna|medycyny]] i [[psychologia|psychologii]] jako [[zwierzęta użytkowe|zwierzę doświadczalne]], między innymi w neurobiologii i badaniach nad infekcjami [[wirusy|wirusowymi]] (np. [[wirus zespołu nabytego braku odporności|HIV]]). U rezusów po raz pierwszy wykryto istnienie [[grupy krwi#Układ Rh|białka Rh]]. W 2000 przeprowadzono udane całkowite klonowanie przedstawiciela [[naczelne|naczelnych]] – była to właśnie samiczka rezusa nazwana Tetra<ref>{{Cytuj pismo | autor=Chan AW., Dominko T., Luetjens CM., Neuber E., Martinovich C., Hewitson L., Simerly CR., Schatten GP | tytuł=Clonal propagation of primate offspring by embryo splitting | rok=2000 | czasopismo=Science | doi=10.1126/science.287.5451.317 | wydanie=5451 |wolumin=287 | pmid= 10634789 | strony=317-9}}</ref>. Tetra była pierwszym klonem naczelnych, identycznym z organizmem-matrycą nie tylko pod względem [[nDNA|DNA jądrowego]], ale także pod względem [[mitochondrialne DNA|genów mitochondrialnych]]. Użyto rozszczepiania zarodków jako techniki klonowania. Jednak już w 1997 sklonowano z powodzeniem dwa rezusy z użyciem [[metoda transferu jąder komórkowych|metody transferu jąder komórkowych]], tej samej którą użyto klonując [[owca Dolly|owcę Dolly]]<ref>{{Cytuj pismo | autor=Meng L., Ely JJ., Stouffer RL., Wolf DP | tytuł=Rhesus monkeys produced by nuclear transfer | rok=1997 | czasopismo=Biology of Reproduction | doi=10.1095/biolreprod57.2.454 | wydanie=2 |wolumin=57 | pmid= 9241063 | strony=454-9}}</ref>. W 2001 urodził się pierwszy transgeniczny przedstawiciel naczelnych, zwany ANDi - rezus niosący gen [[Zielone białko fluoryzujące|GFP]] pochodzący z meduzy<ref>[http://dx.doi.org/10.1126/science.291.5502.309 Chan et al. 2001 "Transgenic Monkeys Produced by Retroviral Gene Transfer into Mature Oocytes".]</ref>. W 2007 poznano jego genom (jako trzeciego po ludziach i szympansach przedstawiciela naczelnych)<ref>[http://www.sciencemag.org/sciext/macaque/ Specjalne wydanie magazynu ''Science'' poświęcone genomowi rezusa.]</ref>.


[[Plik:B60-00036.jpg|180px|left|thumb|Rezus o imieniu Sam przed udanym lotem w kosmos w 1959 roku]]
[[Plik:B60-00036.jpg|180px|thumb|left|Rezus o imieniu Sam przed udanym lotem w kosmos w 1959 roku]]


Rezus, jako jeden z niewielu gatunków naczelnych, rozpoznaje swoje odbicie w lustrze{{r|plos}}.
⚫
Rezusy, jako pierwsze małpy, wykorzystywano do badania możliwości przeżycia w czasie [[Lot kosmiczny|lotu kosmicznego]]. W amerykańskim programie kosmicznym do [[1961]] zginęło z tego powodu niespełna 20 rezusów, a w [[1951]] jeden osobnik odbył lot w kosmos i powrócił żywy.

⚫
Rezusy były pierwszymi małpami wykorzystywanymi do badania możliwości przeżycia w czasie [[Lot kosmiczny|lotu kosmicznego]]. W amerykańskim programie kosmicznym do 1961 zginęło z tego powodu niespełna 20 rezusów, a w 1951 jeden osobnik odbył lot w kosmos i powrócił żywy.


Gatunek ten jest chętnie hodowany w [[ogród zoologiczny|ogrodach zoologicznych]]. W niewoli żyje około 25 lat, na wolności zwykle nie więcej niż 15.
Gatunek ten jest chętnie hodowany w [[ogród zoologiczny|ogrodach zoologicznych]]. W niewoli żyje około 25 lat, na wolności zwykle nie więcej niż 15.
Linia 37: Linia 38:
W niektórych regionach [[Indie|Indii]] rezusy są czczone i chronione, natomiast w innych traktowane są jako [[szkodniki]] w [[sad]]ach i [[Ogród|ogrodach]].
W niektórych regionach [[Indie|Indii]] rezusy są czczone i chronione, natomiast w innych traktowane są jako [[szkodniki]] w [[sad]]ach i [[Ogród|ogrodach]].


{{Przypisy|stopień = ===}}
{{Przypisy|stopień = ===|przypisy=
<ref name=plos>{{Cytuj pismo |autor=Rajala AZ., Reininger KR., Lancaster KM., Populin LC |tytuł=Rhesus monkeys </em>(Macaca mulatta)<em> do recognize themselves in the mirror: implications for the evolution of self-recognition |czasopismo=PLoS ONE 5(9): e12865 |rok=2010 |doi=10.1371/journal.pone.0012865 |język=en}}</ref>}}


=== Bibliografia ===
=== Bibliografia ===
{{Bibliografia start}}
{{Bibliografia|
# {{cytuj książkę | tytuł= Mały słownik zoologiczny: ssaki | data=1978 | wydawca=Wiedza Powszechna | miejsce=[[Warszawa]]}}
# {{Cytuj książkę | tytuł= Mały słownik zoologiczny: ssaki | data=1978 | wydawca=Wiedza Powszechna | miejsce=[[Warszawa]]}}
# L. Solski, 2008: ''Przewodnik Zoo Wrocław''. (o lotach w kosmos)
# L. Solski, 2008: ''Przewodnik Zoo Wrocław''. (o lotach w kosmos)
# {{cytuj stronę| url = http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/information/Macaca_mulatta.html
# {{Cytuj stronę| url = http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/information/Macaca_mulatta.html
| tytuł = ''Macaca mulatta''
| tytuł = ''Macaca mulatta''
| opublikowany = (On-line), Animal Diversity Web | data dostępu = 2 stycznia 2009
| opublikowany = (On-line), Animal Diversity Web | data dostępu = 2 stycznia 2009
| autor = Seinfeld, J.
| autor = Seinfeld, J.
| rok = 2000
| rok = 2000
| język = en }}
| język = en}}
}}
{{Bibliografia stop}}

=== Zobacz też ===
* [[grupy krwi#Układ Rh|układ Rh]]


[[Kategoria:Makakowate]]
[[Kategoria:Makakowate]]

Wersja z 20:07, 27 gru 2010

Rezus
{{{nazwa łacińska}}}[1]
(Zimmermann, 1780)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

ssaki żyworodne

Rząd

naczelne

Podrząd

Haplorrhini

Nadrodzina

makakokształtne

Rodzina

makakowate

Rodzaj

Macaca

Gatunek

rezus

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Rezus, makak rezus (Macaca mulatta) – gatunek małpy wąskonosej z rodziny makakowatych. Żyje od Afganistanu po Indie i Chiny. Nie jest gatunkiem zagrożonym.

Jego ciało osiąga długość 45–64 cm, ogon 19–32 cm, ciężar ciała samców mieści się w przedziale 6–12 kg. Dymorfizm płciowy przejawia się w rozmiarach ciała, samice są znacznie mniejsze, ważą średnio 5,5 kg. Rezusy są zwierzętami socjalnymi, ale nie wykazują terytorializmu, ich stada mogą liczyć do dwustu osobników, jednak na ogół są mniejsze. Stadu przewodzą samice. Rezusy są małpami bardzo głośnymi. Potrafią pływać i lubią przebywać w wodzie. W miocie rodzi się najczęściej jedno małpię o masie urodzeniowej 400–500 g. Młode pozostaje przy matce do czasu osiągnięcia samodzielności.

Ze względu na genetyczne i fizjologiczne podobieństwo do człowieka rezus jest wykorzystywany w badaniach z zakresu biologii, medycyny i psychologii jako zwierzę doświadczalne, między innymi w neurobiologii i badaniach nad infekcjami wirusowymi (np. HIV). U rezusów po raz pierwszy wykryto istnienie białka Rh. W 2000 przeprowadzono udane całkowite klonowanie przedstawiciela naczelnych – była to właśnie samiczka rezusa nazwana Tetra[3]. Tetra była pierwszym klonem naczelnych, identycznym z organizmem-matrycą nie tylko pod względem DNA jądrowego, ale także pod względem genów mitochondrialnych. Użyto rozszczepiania zarodków jako techniki klonowania. Jednak już w 1997 sklonowano z powodzeniem dwa rezusy z użyciem metody transferu jąder komórkowych, tej samej którą użyto klonując owcę Dolly[4]. W 2001 urodził się pierwszy transgeniczny przedstawiciel naczelnych, zwany ANDi - rezus niosący gen GFP pochodzący z meduzy[5]. W 2007 poznano jego genom (jako trzeciego po ludziach i szympansach przedstawiciela naczelnych)[6].

Rezus o imieniu Sam przed udanym lotem w kosmos w 1959 roku

Rezus, jako jeden z niewielu gatunków naczelnych, rozpoznaje swoje odbicie w lustrze[7].

Rezusy były pierwszymi małpami wykorzystywanymi do badania możliwości przeżycia w czasie lotu kosmicznego. W amerykańskim programie kosmicznym do 1961 zginęło z tego powodu niespełna 20 rezusów, a w 1951 jeden osobnik odbył lot w kosmos i powrócił żywy.

Gatunek ten jest chętnie hodowany w ogrodach zoologicznych. W niewoli żyje około 25 lat, na wolności zwykle nie więcej niż 15.

W niektórych regionach Indii rezusy są czczone i chronione, natomiast w innych traktowane są jako szkodniki w sadach i ogrodach.

  1. ↑ {{{nazwa łacińska}}}, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ {{{nazwa łacińska}}}, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  3. ↑ Chan AW., Dominko T., Luetjens CM., Neuber E., Martinovich C., Hewitson L., Simerly CR., Schatten GP. Clonal propagation of primate offspring by embryo splitting. „Science”. 287 (5451), s. 317-9, 2000. DOI: 10.1126/science.287.5451.317. PMID: 10634789. 
  4. ↑ Meng L., Ely JJ., Stouffer RL., Wolf DP. Rhesus monkeys produced by nuclear transfer. „Biology of Reproduction”. 57 (2), s. 454-9, 1997. DOI: 10.1095/biolreprod57.2.454. PMID: 9241063. 
  5. ↑ Chan et al. 2001 "Transgenic Monkeys Produced by Retroviral Gene Transfer into Mature Oocytes".
  6. ↑ Specjalne wydanie magazynu Science poświęcone genomowi rezusa.
  7. ↑ Rajala AZ., Reininger KR., Lancaster KM., Populin LC. Rhesus monkeys (Macaca mulatta) do recognize themselves in the mirror: implications for the evolution of self-recognition. „PLoS ONE 5(9): e12865”, 2010. DOI: 10.1371/journal.pone.0012865. (ang.). 
Błąd w przypisach: Znacznik <ref> o nazwie „stopień”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
BŁĄD PRZYPISÓW
{{Przypisy}} Nieprawidłowe pola: przypisy.

Bibliografia

Szablon:Bibliografia

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Makak_królewski&oldid=24476454”