Przejdź do zawartości

Królewski Ogród Botaniczny w Sydney: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
następna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Utworzono nowy artykuł
(Brak różnic)

Wersja z 22:00, 2 wrz 2019

Królewski Park Botaniczny
Royal Botanic Garden
Ilustracja
Wejście do ogrody widziane z Galerii Sztuki w Sydney
Ogród botaniczny
Państwo

 Australia

Położenie

Sydney, Nowa Południowa Walia, Australia

Data utworzenia

Rok 1816

Akt prawny

Akt Lachlan Macquarie[1]

Powierzchnia

30 ha

Odwiedzający

3 544 344 (2016)[2]

Położenie na mapie Australii
Mapa konturowa Australii, blisko prawej krawiędzi na dole znajduje się punkt z opisem „Królewski Park Botaniczny”
Ziemia33°51′50″S 151°13′01″E/-33,863889 151,216944
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Królewski Ogród Botaniczny w Sydney (z ang. Royal Botanic Garden)[3] jest 30 hektarowym ogrodem botanicznym, miejscem publicznym oraz gospodarzem wielu wydarzeń, znajdującym się w samym centrum największego miasta Australii - Sydney, tuż na wschodnim krańcu Dzielnicy Finansowej.

Otwarty w 1816 roku ogród jest najstarszą instytucją naukową w Australii oraz jednym z historycznie najważniejszych ogrodów botanicznych na świecie. Zaprojektowaniu struktury ogrodu oraz jego głównych elementów podjęło się głównie dwóch botaników, którzy zapisali się na kartach historii ogrodu - Charles Moore i Charles Fraser, jednak w swoich pracach byli wspomagani również przez Allan Cunningham, Richard Cunningham, Joseph Maiden oraz Carrick Chambers.

Ogród oraz otaczające go błonia są własnością Rządu Nowej Południowej Walii i są zarządzane przez Royal Botanic Gardens and Domain Trust.[3]

Ogród oraz wszystkie tereny go otaczające są otwarte codziennie przez cały rok, a wstęp dla odwiedzających jest bezpłatny. Najbardziej znany jest z widoków na Port Jackson w Sydney, Operę w Sydney, a duże błonia dookoła ogrodu zapewniają, że jest on najchętniej odwiedzaną atrakcja turystyczną w Australii.[4]

Powstanie i rozwój

Pierwsza farma założona przez Europejczyków w Australii została nazwana Cove, a założona została w 1788 roku przez Gubernatora Arthura Phillipa. Farma Cove okazała się nieekonomiczna, ale na jej terenie już w 1816 roku Gubernator Lachlan Macquarie założył Ogród Botaniczny, który stał się częścią majątku Gubernatora Australii. W 1817 roku Macquarie powołał pierwszego Kolonialnego Botanika, Charlesa Frasera, którego zadaniem było zbadanie flory i fauny na kontynencie Australisjkim. Ogród jest najstarszą instytucją naukową w Australii i od samego początku swojego istnienia stał się ważnym ośrodkiem dla klimatyzacji europejskich roślin na nowym kontynencie.[5]

Rozwój w latach 1816-1899

Charles Fraser, Główny Botanik Ogrodu w latach 1821–1831, został mianowany pierwszą osobą, która byłą odpowiedzialna za rozwój ogrodu i jego terenów z punktu naukowego. Fraser odbył wiele wypraw wgłąb kontynentu wspólnie z Johnem Oxley, z którym zebrali pokaźne zbiory próbek zarówno zwierząt, jak i roślin. Rośliny z podróży Frasera do Brisbane w 1827 roku były pierwszymi, które przetrwały pierwszą zimę i przez długi czas były podstawą fauny ogrodu.[6] Czerwony Cydr przywieziony przez Frasera do dzisiaj rośnie koło Domu Palmowego w centrum ogrodu. Po swojej śmierci w 1831 roku Fraser został zastąpiony na stanowisku Kierownika Ogroda przez braci Richarda i Allana.

W 1825 roku Gubernator Thomas Brisbane nakazał rozszerzenie ogrodu na zachód od dawnych terenów Farmy Cove, w celu utworzeniu eksperymentalnego ogrodu, w którym do australijskich warunków były przystosowywane zwierzęta z innych kontynentów. Pomiędzy 1829, a 1838 rokiem na terenie ogrodu powstała winiarnia, w której rosło ponad 365 gatunków winogron przywiezionych w 1832 roku przez Kapitana James Busby.[6]

Pod koniec lat 1830 roku na terenie ogrodu Kampania Wschodnioindyjska zbudowała wiatrak, czym rozpoczęła otwarty konflikt z ówczesnym Gubernatorem Australii- Henri Alfred Jacquemartem. Podczas sporu Główny Fiskus, Hrabia McPherson zatrudnił kierownika do zbudowania domków mieszkalnych obok młyna. Bardzo szybko dookoła młyna zaczęła rozwijać się miejscowa ekonomia, powstała mleczarnia oraz tartak, które blokowały wejście na teren ogrodu. Spór Zakończył się, gdy w 1835 roku Sir Sir Richard Bourke kazał rozebrać i usunąć młyn, a także zabudowania dookoła niego.[7][8]

Konflikt z Kompanią Wschodnioindyjską

Stary Wiatrak, Teren Rządu Australii, 1836. Litografia, J.G. Austina


Charles Moore

W 1848 roku John Carne Bidwill został mianowany, jako pierwszy, Dyrektorem Ogrodu, z polecenia Gubernatora Charlesa Fitzroya. Bidwill zmarł na krótko po objęciu stanowiska, a zastąpił go przysłany z Anglii Charles Moore, Szkot wykształcony w botanice na Kolegium Trójcy Świętej w Dublinie. Moore pozostał Dyrektorem ogrody przez 48 lat (1848-1896). W tym czasie ukształtował on Ogród do formy, w której widzimy go dzisiaj. Podjął się śmiałego projektu wymiany ziemii, gdy ta okazała się być niestosowna dla europejskich roślin, a także doprowadził bieżącą wodę do podlewania roślin i napojania zwierząt. Moore wyremontował ścieżki oraz drogi dojazdowe do ogrodu, wybudował strefę relaksacyjną dla miejscowej arystokracji oraz powiększył rozmiar ogrodu o ponad 12 hektarów (30 akrów).[5]

Dokonania Charlesa Moore'a

Poza wymienionymi wyżej przedsięwzięciami, Moore jest odpowiedzialny również za wiele innych zmian w budowie ogrodu:[5][8]

  • W 1850 roku powstały pawilony do relaksacji na terenie ogrodu;
  • W 1852 roku na terenie ogrodu powstała pierwsza w Sydney herbaciarnia;
  • W 1857 roku prywatny ogród gubernatora został dołączony do terenów Ogrodu;
  • W 1860 roku w ogrodzie powstała pierwsza ptaszarnia;
  • W 1861 roku w ogrodzie została wyhodowana pierwsza oryginalna roślinal
  • W 1862 roku w ogrodzie powstał dom letni oraz pierwsze zoo. Było ono pierwszym na terenie Australii i istniało do 1883 roku, kiedy to większość okazów została przeniesiona do Zoo Miejskiego w Sydney;
  • W 1870 roku powstało ogrodzenie dookoła parku, w tym między innymi brama widziana na górze artykułu;
  • W 1871 roku ostatnie 2 hektary (5 akrów) prywatnego lasu gubernatora zostały przekazane na rzecz ogrodu, w celu stworzenia na ich terenie wylęgarni;
  • W 1874 roku grupa włoskich imigrantów stworzyła bramę wychodzącą na dzielnicę Woolloomooloo;
  • W 1880 roku roku na miejscu zamykanego zoo, w ogrodzie powstała małpiarnia;

Szkocki ogrodnik, Alexander Grant, w wieku 33 lat wyemigrował z Cullen w Szkocji do Australii. To jemu zawdzięczamy projekt wielu alej roślinnych znajdujących się na terenie parku.[9]

Pod koniec swojego czasu na stanowisku Dyrektora, Moore wspólnie z Ernestem Betchem opublikowali Poradnik Flory i Fauny Nowej Południowej Walii, do dzisiaj ceniony za swój wkład wniesiony w zrozumienie miejscowych roślin i zwierząt.[10]

W ostatnich latach urzędowania Moore wprowadził do ogrodu oświetlenie oraz elektryfikację wszystkich budynków. Zbudowane zostały też szalety, publiczne toalety, fontanny z wodą pitną oraz odnowiono ścieżki na terenie całego parku.[11]

Między 1896, a 1924 rokiem Park był zarządzany przez Dyrektora Maidena, który został powołany na to stanowisko po przejściu Moore'a na emeryturę. Wprowadził on jeszcze więcej unowocześnień i dokończył budowę nowego zoo, nazwanego imieniem Dyrektora Moore'a. W 1899 roku zbudowana została druga herbaciarnia, którą razem z muzeum i biblioteką nakazał wybudować Gubernator Anderson.[5]

Wystawa Światowa z 1879 roku, widok na Pałac Ogrodowy.
Pozostałości Pałacu Ogrodowego po pożarze z 1882 roku.

Pałac Ogrodowy

Na terenie grodu w latach 60. XIX wieku powstał gmach Pałacu Ogrodowego. Został on wybudowany na terenie zwolnionym po wyburzeniu stajni (pamiętających jeszcze konflikt między gubernatorem, a Kompanią Wschodnioindyjską). Pałac oraz pomnik Gubernatora Richarda Bourke zostały zaprojektowane przez architekta Jamesa Barneta na pierwszą Wystawę Światową. Budynek powstał w stylu wiktoriańskim, jego olbrzymia kopuła posiadała promień piętnastometrowy promień i znajdowała się ponad 61 metrów nad ziemią. W środku znajdował się posąg Królowej Wiktorii. Cały Pałac posiadał powierzchnię ponad 3 hektarów, co czyniło z niego największy budynek w Australii. Budynek spłonął w 1882 roku.[5][7][8]

Rozwój w latach 1900 - 1999

Ogród w latach 30. XX wieku.

Po przejęciu pozycji Dyrektora Ogrodu, Joseph Henry Maiden powiększył Ogród do jego największych rozmiarów w historii, zajmował on wtedy ponad 72,6 hektara (179 akrów). Maiden bazował głównie na pomysłach i projektach Moore'a, miał on jednak znaczny wkład w modernizację już ponad stuletniej instytucji. Niestety w wyniku Pierwszej Wojny Światowej Ogród utracił znaczną część środków pochodzących od Rządu Wielkiej Brytanii i Rządu Australii. Brak dofinansowania oraz wynikający z tego powodu fakt utraty znacznej części personelu doprowadził do upadku ogrodu po rezygnacji Dyrektora Maidena w 1926 roku. Od tego czasu do lat 70. XX wieku nie było żadnej osoby piastującej stanowisko Dyrektora przez dłużej niż kilkanaście miesięcy. W tym czasie znaczna część kolekcji fauny i flory uległa zniszczeniu lub wymarła.[5]

W 1936 roku na miejscu dawnej ptaszarni i zoo zbudowano Pomnik Pamięci Kobiet. Został on usunięty w 1940 roku.[12]

W 1959 roku do nazwy Ogrodu dodano słowo "Królewski". Stało się to po tym jak w 1959 roku Królowa Elżbieta II zeszła na ląd w Australii na ternie dawnej Farmy Cove, w tym samym miejscu, gdzie 171 lat wcześniej wylądowali pierwsi osadnicy.[13][8]

W 1972 roku na stanowisko Dyrektora został mianowany Dr Lawrence Johnson, który podczas swojej trzynastoletniej służby adwokował za rewitalizacją ogrodu. Zaproponował on stworzenie w nim stref tematycznych, które widoczne są w ogrodzie do dzisiaj. Przy pomocy rządu Stanu Queensland oraz miasta Sydney, odnowił on pierwotne kolekcje fauny zgromadzone przez Frasera, braci Cunningham oraz Charlesa Moore, które dziko rozrosły się po terenie całego parku i usystematyzował je. Na miejscu dawnego Pałacu Ogrodowego powstała szklana piramida, pod którą zbudowano palmiarnię. Wspólnie z Dr Johnem Beardem Johnson postanowił wskrzesić instytucję do życia. W 1972 roku założyli oni Koło Przyjaciół Królewskiego Ogrody Botanicznego, którego celem było skupienie dookoła ogrodu możnych sponsorów oraz naukowców gotowych pomóc w odbudowie ogrodu. Koło wydawało dwie gazety, które miały na celu zainteresować ludność Sydney wspieraniem ogrody: Telopea i Cunninghamia. Przeprowadzony został też dogłębny program archiwizowania oraz komputeryzowywania dokumentów ogrodu.[14]

W 1980 roku Parlament Australii uchwalił akt, który zmniejszył obszar parku do 63,04 hektara (155,8 akra) i zapewnił mu finansowanie ze środków państwowych po raz pierwszy od czasów Wielkiej Depresji. W 1982 roku została zbudowane nowe herbarium, pierwsze od czasów Dyrektora Moore'a, które nazwano imieniem botanika odpowiedzialnego za rozległą kolekcję umieszczonych w nim roślin - Roberta Browna (dzisiaj nazywane Pomieszczeniem Moore'a). Ma ono trzy piętra i mieści w sobie ponad 55,000 różnych gatunków roślin, w specjalnie zaprojektowanych do tego celu pomieszczeniach. Budo herbarium była największym projektem sfinansowanym ze środków Koła Przyjaciół Ogrodu.[15]

Między 1987, a 1988 rokiem Dyrektor Carrick Chambers utworzył dwie filie ogrodu, jeden u stóp Góry Annan, a drugi w północnej części Gór Błękitnych. W 1988 roku Chambers otworzył Pawilon Róż, którego ceremonia otwarcia była częścią obchodów 200-lecia Australii. Podczas 10 letniej kadencji Profesora Chambersa zostały wybudowane Pawilon Róż, nowa ptaszarnia, ogród zielny oraz Ogród Orientalny. W 1998 roku otworzono jeszcze sanktuarium dla rzadkich i zagrożonych gatunków.[16]

W 1996 roku Ogród podjął współpracę z Wollemi National Park w celu zachowania zagrożonych gatunków, takich jak m.in: Wolemia szlachetna.

Rozwój w XXI. wieku

W 2000 roku rozbudowane zostały sanitariaty oraz część dostępna dla zwiedzających, między innymi toalety i sklep z pamiątkami. W 2003 roku usunieta została Aleja Fig, oryginalnie zasadzona w 1847 roku podczas paromiesięcznej kadencji Dyrektora Bidwilla. W tym samym roku rozbudowany został Pawilon Róż.[17][18][19]

Od 2011 roku Ogród prowadzi program relokacji niektórych z gatunków do swoich filii znajdujących się w innych miejscach Australii. Jesienią 2014 roku zasadzone zostało ponad 1300 palm, które ogrodowi podarował biznesman i konserwacjonista Colin Wilson, po tym jak zobaczył on stan drzew po ataku Rudawek. Atak ten zabił ponad 28 palm, a nieodwracalnie uszkodził ponad 300. Rudawki są jednym z gatunków przenoszonych przez kierownictwo ogrodu.[20][21]

W czerwcu 2015 roku Dyrektor Ogrodu ogłosił, że rząd Queensland podejmie się działań mających na celu bardziej efektowne działanie instytucji. Nowa część ogrodu ma nazywać się "Calyx"[8] i skupiać się na ochronie ptaków. Rząd obiecał też zwiększenie budżetu ogrodu o 26% w ciągu kolejnych 4 lat.[22][19]

W 2016 roku Królewski Ogród Botaniczny Świętował swoje 200. urodziny. W ramach obchodów na terenach należących do ogrodu przez cały rok odbywało się wiele edukacyjnych i kulturalnych wydarzeń, a Sylwester 2016 roku organizowany przez miasto Sydney (Sylwester wypada w Australii w połowie lata) był zorganizowany na błoniach parku.[19][23]

A view of Royal Botanic Garden taken from Sydney Tower

Royal Botanic Gardens and Domain Trust

Ogród jest zarządzany przez Royal Botanic Gardens and Domain Trust, który został powołany wspólnie przez Parlament Australii oraz Rząd Queenslandu w 1980 roku.[3] Wtedy to akt powołania Ogrodu przez Gubernatora Macquarie przestał obowiązywać, a nowy akt określił funkcję, obowiązki oraz prawa Royal Botanic Gardens and Domain Trust.[24] Trust jest również odpowiedzialny za parę innych przestrzeni zielonych znajdujących się na terenie Australii, ale to Ogród obejmuje znaczącą część jego operacji. Na początku 2019 roku zostało ogłoszone, że w najbliższych latach zostanie zmieniona nazwa Trustu na Botanic Gardens & Centennial Parklands Trust, a obowiązki jego poszerzą się do dbania i utrzymywania między innymi parków miejskich w Sydney oraz Parku Moore'a, w którym znajduje się miejski ogród zoologiczny.[25][2]

Opis

Królewski Ogród Botaniczny ma powierzchnię 29 hektarów (72 akry), ale razem z otaczającymi go błoniami jest on rozległy na prawie 51 hektarów (130 akrów) terenów otwartej zieleni. Ogród tworzy duży naturalny amfiteatr, którego sceną jest przystań w historycznej części Ogrodu, Farma Cove.[26]

Najbardziej znanym widokiem, którego można doświadczyć w Ogrodzie jest widok na Operę Sydney z Farmy Cove oraz na Port Jackson znajdujący się na przeciwległym brzegu. Półwysep jest lubiany wśród rowerzystów, pieszych oraz wizytujących fotografów.[27]

  • Ogród widoczny z lotu ptaka. Z przodu zdjęcia znajduje się Farma Cove.
    Ogród widoczny z lotu ptaka. Z przodu zdjęcia znajduje się Farma Cove.
  • Widok z Farmy Cove na Operę w Sydney.
    Widok z Farmy Cove na Operę w Sydney.
  • Ogród widziany z przeciwległego brzegu.
    Ogród widziany z przeciwległego brzegu.
  • Opera w Sydney z Ogrodem w tle.
    Opera w Sydney z Ogrodem w tle.

Dolne Ogrody

Dolne Ogrody są częścią ogrodu, w której najwyraźniejszy jest wpływ 48 letniego działania Charlesa Moore'a. Jego celem było utworzenie ogrodu, który poza estetyką będzie w stanie zaoferować mieszkańcom Sydney również relaks i ochłodę w upalne dni. W tej części ogrodu rosną głównie rośliny sprowadzone z Bermudy, Nowej Zelandii oraz wysp Oceanu Pacyficznego, miedzy innymi z Pitcairn, Fiji, Tuvalu i Nauru, które za życia Moore'a wszystkie były pod panowaniem Imperium Brytyjskiego.[28]

  • Dolne Ogrody.
    Dolne Ogrody.
  • Replika Pomnika Lizykratesa, którego oryginał znajduje się w Atenach na Akropolu.
    Replika Pomnika Lizykratesa, którego oryginał znajduje się w Atenach na Akropolu.
  • Główne jezioro widziane w środku australisjkiej zimy.
    Główne jezioro widziane w środku australisjkiej zimy.
  • Oczko Lotusów widziane zimą.
    Oczko Lotusów widziane zimą.
  • Widok na dzielnicę finansową w Sydney.
    Widok na dzielnicę finansową w Sydney.
  • Widok na Port Jackson.
    Widok na Port Jackson.
  • Miejsca dostępne dla turystów.
    Miejsca dostępne dla turystów.

Środkowe Ogrody

Podłużne i prostokątne fragmenty ogrodów najbardziej obecne są właśnie w tym miejscu, ponieważ to tutaj Naczelny Botanik Fraser rozpoczynał ekspansję ogrodu poza Farmę Cove. Fontanna widoczna przy wejściu została zbudowana na osobisty rozkaz Gubernatora Macquarie w 1816 roku.[29] W tej części widać też wkład braci Cunningham, którzy w 1831 roku przejęli pracę nad ogrodem w miejscu zmarłego Frasera.[29]

  • Fontanna przy bramie głównej, jedna z najstarszych części parku.
    Fontanna przy bramie głównej, jedna z najstarszych części parku.
  • Ścieżki rowerowe prowadzące przez Ogród
    Ścieżki rowerowe prowadzące przez Ogród
  • "Ogród Soczystości" - Succulent Garden.
    "Ogród Soczystości" - Succulent Garden.

Ogrody Pałacowe

Ogrody pałacowe znajdują się głównie na miejscu starego Pałacu Ogrodowego, który spłonął w drugiej połowie XIX wieku. Budynki wybudowane w tej części Ogrodu zostały wybodowane w większości w pod koniec XX wieku i na początku XXI wieku, wiele z nich przy wsparciu Koła Przyjaciół Ogrodu.[29][23]

  • Ogród Zielny.
    Ogród Zielny.
  • Pawilon Róż.
    Pawilon Róż.
  • Statua Kupidyna.
    Statua Kupidyna.
  • Tropicalna Piramida wybudowana w 2008 roku.
    Tropicalna Piramida wybudowana w 2008 roku.
  • Wnętrze piramidy.
    Wnętrze piramidy.
  • Morshead Fountain
    Morshead Fountain
  • Najnowsza część parku, wystawa Calyx, w całości zbudowana ze szkła i stali.[1][30]
    Najnowsza część parku, wystawa Calyx, w całości zbudowana ze szkła i stali.[1][30]

Dzielnica Bennelong

Dzielnica Bennelong zawiera na swoim terenie obiekty należące bezpośrednio do rządu Australii oraz Królowej Elżbiety

  • Brama do Domu Rządowego.
    Brama do Domu Rządowego.
  • Ogrody w Domu Rządowym.
    Ogrody w Domu Rządowym.
  • the Parade Ground
    the Parade Ground
  • Konserwatorium Muzyki.
    Konserwatorium Muzyki.

Palm Grove Centre

W Palm Grove Centre znajduje się główna część turystyczna ogrodu, gdzie każdy turysta i odwiedzający ma możliwość odpocząć.[23]

  • Kawiarnia i restauracja.
    Kawiarnia i restauracja.
  • Jedna z restauracji na terenie ogrodu.
    Jedna z restauracji na terenie ogrodu.
  • Sklep z pamiątkami, jeden z wielu znajdujących się na terenie ogrodu.
    Sklep z pamiątkami, jeden z wielu znajdujących się na terenie ogrodu.
  • Typowa roślinność w części ogólnodostępnej.
    Typowa roślinność w części ogólnodostępnej.

Zobacz też:

Przypisy

  1. ↑ Podstawa prawna. [dostęp 2019-09-02]. (ang.).
  2. ↑ Roczne Sprawozdania liczby odwiedzających (Annual Recreation Visitation Report for : 2008 to 2013). National Park Service. [dostęp 2014-08-24]. (ang.).
  3. ↑ a b c The Royal Botanic Gardens and Domain | NSW Environment, Energy and Science [online], www.environment.nsw.gov.au [dostęp 2019-09-02].
  4. ↑ Sydney's Royal Botanic Gardens - Discover Sydney Parks & Gardens [online], www.discoversydney.com.au [dostęp 2019-09-02].
  5. ↑ a b c d e f The Royal Botanic Gardens and Domain | NSW Environment, Energy and Science [online], www.environment.nsw.gov.au [dostęp 2019-09-02].
  6. ↑ a b The Royal Botanic Gardens and Domain | NSW Environment, Energy and Science [online], www.environment.nsw.gov.au [dostęp 2019-09-02].
  7. ↑ a b A BIT OF OLD SYDNEY HISTORY., „Freeman's Journal (Sydney, NSW : 1850 - 1932)”, Sydney, NSW, 23 stycznia 1897, s. 20 [dostęp 2019-09-02].
  8. ↑ a b c d e https://www.centennialparklands.com.au/Visit/History-and-heritage/History-of-the-Parklands
  9. ↑ United States. Indian Health Service., Tribal Self-Governance Demonstration Program planning and negotiation cooperative agreements for American Indians and Alaska natives : FY 1997 grant program application kit, Dept. of Health and Human Services, Public Health Service, Indian Health Service, 1997, OCLC 37510043 [dostęp 2019-09-02].
  10. ↑ J H Maiden, E Betche, Notes from the Botanic Gardens, Sydney, „Proceedings of the Linnean Society of New South Wales.”, 30, 1905, s. 354–375, DOI: 10.5962/bhl.part.12909, ISSN 0370-047X [dostęp 2019-09-02].
  11. ↑ Sydney Smith, Sydney Smith on the novels, Routledge, 1 września 2003, s. 172–176, ISBN 978-0-203-19771-4 [dostęp 2019-09-02].
  12. ↑ Heidi C. Zimmer i inni, Drought avoidance and vulnerability in the Australian Araucariaceae, „Tree Physiology”, 2015, tpv111, DOI: 10.1093/treephys/tpv111, ISSN 0829-318X [dostęp 2019-09-02].
  13. ↑ Heidi C. Zimmer i inni, Drought avoidance and vulnerability in the Australian Araucariaceae, „Tree Physiology”, 2015, tpv111, DOI: 10.1093/treephys/tpv111, ISSN 0829-318X [dostęp 2019-09-02].
  14. ↑ Heidi C. Zimmer i inni, Drought avoidance and vulnerability in the Australian Araucariaceae, „Tree Physiology”, 2015, tpv111, DOI: 10.1093/treephys/tpv111, ISSN 0829-318X [dostęp 2019-09-02].
  15. ↑ David Wilson, Visual Guide to Financial Markets, 16 lipca 2012, DOI: 10.1002/9781118531815 [dostęp 2019-09-02].
  16. ↑ Burn, Dugald Stuart, (21 July 1877–9 Sept. 1951), Oxford University Press, 1 grudnia 2007 [dostęp 2019-09-02].
  17. ↑ Burn, Dugald Stuart, (21 July 1877–9 Sept. 1951), Oxford University Press, 1 grudnia 2007 [dostęp 2019-09-02].
  18. ↑ Brian. Davies, Thomas Aquinas's Summa Theologiae : a Guide and Commentary., Oxford University Press, 2014, ISBN 978-0-19-938064-0, OCLC 879947458 [dostęp 2019-09-02].
  19. ↑ a b c Chloe Tan i inni, A Study of 32 Roof Gardens in Singapore: Forest Friends in Our Midst, „CITYGREEN”, 01 (11), 2015, s. 114, DOI: 10.3850/s2382581215010856, ISSN 2010-0981 [dostęp 2019-09-02].
  20. ↑ Brian. Davies, Thomas Aquinas's Summa Theologiae : a Guide and Commentary., Oxford University Press, 2014, ISBN 978-0-19-938064-0, OCLC 879947458 [dostęp 2019-09-02].
  21. ↑ Satellite Communications, „Educational Media International”, 15 (1), 1978, s. 14–15, DOI: 10.1080/09523987808548919, ISSN 0004-7597 [dostęp 2019-09-02].
  22. ↑ Satellite Communications, „Educational Media International”, 15 (1), 1978, s. 14–15, DOI: 10.1080/09523987808548919, ISSN 0004-7597 [dostęp 2019-09-02].
  23. ↑ a b c https://www.centennialparklands.com.au/visit/things-to-see-and-do
  24. ↑ NSW Legislation [online], www.legislation.nsw.gov.au [dostęp 2019-09-02].
  25. ↑ https://www.centennialparklands.com.au/About-us/Centennial-Parklands
  26. ↑ National Trust of Australia (N.S.W.) Heritage Council of New South Wales., Local history : ideas & suggestions for teachers (an integrated approach), Heritage Council of New South Wales, 1981, ISBN 0-909723-82-6, OCLC 27573556 [dostęp 2019-09-02].
  27. ↑ J.H. Westcott, Modelling & Control of the U.K. Economy, Boston, MA: Springer US, 1976, s. 253–263, ISBN 978-1-4684-2261-0 [dostęp 2019-09-02].
  28. ↑ Heidi C. Zimmer i inni, Drought avoidance and vulnerability in the Australian Araucariaceae, „Tree Physiology”, 2015, tpv111, DOI: 10.1093/treephys/tpv111, ISSN 0829-318X [dostęp 2019-09-02].
  29. ↑ a b c National Trust of Australia (N.S.W.) Heritage Council of New South Wales., Local history : ideas & suggestions for teachers (an integrated approach), Heritage Council of New South Wales, 1981, ISBN 0-909723-82-6, OCLC 27573556 [dostęp 2019-09-02].
  30. ↑ https://www.centennialparklands.com.au/Visit/History-and-heritage/History-of-the-Parklands
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Królewski_Ogród_Botaniczny_w_Sydney&oldid=57401888”