Język tobelo: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m drobne merytoryczne
Poszerzenie treści — na podstawie w:en:Tobelo language, język galela
Linia 29: Linia 29:
Lingwista [[Clemens L. Voorhoeve]] klasyfikuje język tobelo oraz pozostałych przedstawicieli grupy galela–tobelo jako dialekty jednego języka „północno-wschodniohalmaherskiego” ({{k|en|Northeast Halmaheran}}), na podstawie analizy zbieżności słownikowych<ref name=:2/>.
Lingwista [[Clemens L. Voorhoeve]] klasyfikuje język tobelo oraz pozostałych przedstawicieli grupy galela–tobelo jako dialekty jednego języka „północno-wschodniohalmaherskiego” ({{k|en|Northeast Halmaheran}}), na podstawie analizy zbieżności słownikowych<ref name=:2/>.


== System dźwiękowy==

=== Spółgłoski===
{| class=wikitable style=text-align:center
|+ Fonemy spółgłoskowe języka tobelo
!
![[spółgłoska dwuwargowa|dwuwargowe]]
![[spółgłoska przedniojęzykowo-dziąsłowa|przedniojęzykowo-dziąsłowe]]
![[spółgłoska podniebienna|podniebienne]]
![[spółgłoska miękkopodniebienna|miękopodniebienne]]
![[spółgłoska krtaniowa|krtaniowe]]
|- align="center"
![[spółgłoska zwarta|zwarte]]
|{{IPA|p}} {{IPA|b}}
|{{IPA|t}} {{IPA|d}}
|
|{{IPA|k}} {{IPA|ɡ}}
|
|- align="center"
![[spółgłoska szczelinowa|szczelinowe]]
|({{IPA|f}})
|
|{{IPA|ɕ}}
|
|{{IPA|h}}
|- align="center"
![[spółgłoska zwarto-szczelinowa|zwarto-szczelinowe]]
|
|
|({{IPA|tʃ}}) {{IPA|dʒ}}|
|
|- align="center"
![[spółgłoska nosowa|nosowe]]
|{{IPA|m}}
|{{IPA|n}}
|{{IPA|ɲ}}
|{{IPA|ŋ}}
|
|- align="center"
![[spółgłoska boczna|boczne]]
|
|{{IPA|l}}
|{{IPA|ʎ}}
|
|
|- align="center"
![[Rotyczność|rotyczne]]
|
|{{IPA|r}}
|
|
|
|- align="center"
![[aproksymant]]y
|{{IPA|w}}
|
|({{IPA|j}})
|
|
|}
Dźwięki opatrzone nawiasami występują tylko w wyrazach zapożyczonych lub w innych dialektach.

=== Samogłoski ===
{|class="wikitable" style=text-align:center
|-
|+ Fonemy samogłoskowe języka tobelo
! colspan=2|
! [[Samogłoska przednia|przednie]]
! [[Samogłoska centralna|centralne]]
! [[Samogłoska tylna|tylne]]
|-
! colspan=2| [[Samogłoska przymknięta|przymknięte]]
| {{IPA|i}}
|
| {{IPA|u}}
|-
! colspan=2| [[Samogłoska średnia|średnie]]
| {{IPA|e}}~{{IPA|ɛ}}
|
| {{IPA|o}}
|-
! colspan=2| [[Samogłoska otwarta|otwarte]]
|
| {{IPA|a}}
|
|}

Samogłoski otwarte centralne wahają się w randze: /e/ ~ /ɛ/.<ref>{{Cytuj|autor=[[Gary Holton]] |data=2003|tytuł =Tobelo|seria=Languages of the World/Materials|numer=328|język=en|miejsce=Monachium|wydawca=LINCOM Europa|isbn=3-89586-706-3}}</ref>.

== Porównanie leksykalne ==
Porównanie przykładowego słownictwa w językach północnohalmaherskich<ref>{{Cytuj |redaktor = Mohd Rohaizat; Abdul Wahab; Ros Mahwati Ahmad Zakaria; Hadrawi, Muhlis; Zuliskandar Ramli; |tytuł = Selected topics on archaeology, history and culture in the Malay world |data = 2018 |isbn = 978-981-10-5669-7 |miejsce = Singapur |s=123 |autor =Abd. Rahman |rozdział=Unveiling Loloda Historiography on the West Coast of Halmahera Through an Approach to the Non-Austronesian Local Languages of the Twentieth Century|wydawca = Springer |oclc = 1028552382 |język = en}}</ref>:
{| class="wikitable sortable"
|-
! [[Język polski|polski]]
! [[Język indonezyjski|indonezyjski]]
! [[Język ternate|ternate]]
! [[Język loloda|loloda]]
! [[Język galela|galela]]
! tobelo
|-
| król
| raja
| kolano
| kolano
| kolano
| kolano
|-
| nos
| hidung
| ngun
| ngunungu
| ngunu
| ngunungu
|-
| włosy
| rambut
| hutu
| utu
| hutu
| utu
|-
| jeść
| makan
| oho
| ojomo
| odo
| odomo
|-
|umrzeć
| mati
| sone
| sonenge
| sone
| honenge
|-
| ucho
| telinga
| ngau
| ngauku
| ngau
| ngauku
|-
| pięć
| lima
| romtoha
| motoa
| motoha
| motoa
|-
| człowiek
| manusia
| mancia
| nyawa
| nyawa
| nyawa
|-
| duży
| besar
| lamo
| lamo
| lamo
| iyamoko
|-
| pies
| anjing
| kaso
| kaso
| kaso
| kaho
|-
| dziewięć
| sembilan
| sio
| sio
| sio
| hio
|}
== Zobacz też ==
== Zobacz też ==
* [[Tobelo (lud)]]
* [[Tobelo (lud)]]

Wersja z 22:40, 3 mar 2020

Tobelo
Obszar

Moluki Północne (Halmahera, Morotai)

Liczba mówiących

30 tys. (2000)[1]

Pismo/alfabet

łacińskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
Ethnologue 5 rozwojowy↗
Kody języka
ISO 639-3 tlb
IETF tlb
Glottolog tobe1251
Ethnologue tlb
BPS 0795 5
WALS tlo
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język tobelo – język z rodziny północnohalmaherskiej, używany w indonezyjskiej prowincji Moluki Północne, m.in. na wyspie Halmahera i na północnej części Morotai[2][3]. Jest to najbardziej rozprzestrzeniony język z grupy galela–tobelo[3]. Posługuje się nim ok. 30 tys. osób (2000)[1].

Składa się z kilku dialektów, m.in.: heleworuru, doeng, dodinga[3]. Mowa ludu Togutil, obejmująca przynajmniej trzy kolejne dialekty[3], bywa postrzegana jako odrębny język[4]. Dzieli ograniczoną zrozumiałość z pozostałymi dialektami[4].

Wczesne prace dokumentacyjne nad językiem tobelo przeprowadzili misjonarze, którzy sporządzili jego opis gramatyczny i słownik (1908, 1936), poświęcone dialektowi heleworuru[3]. Wydano także zbiór baśni ludowych oraz literaturę religijną[3].

Lingwista Clemens L. Voorhoeve klasyfikuje język tobelo oraz pozostałych przedstawicieli grupy galela–tobelo jako dialekty jednego języka „północno-wschodniohalmaherskiego” (Northeast Halmaheran), na podstawie analizy zbieżności słownikowych[3].

System dźwiękowy

Spółgłoski

Fonemy spółgłoskowe języka tobelo
dwuwargowe przedniojęzykowo-dziąsłowe podniebienne miękopodniebienne krtaniowe
zwarte p b t d k ɡ
szczelinowe (f) ɕ h
zwarto-szczelinowe (tʃ) dʒ|
nosowe m n ɲ ŋ
boczne l ʎ
rotyczne r
aproksymanty w (j)

Dźwięki opatrzone nawiasami występują tylko w wyrazach zapożyczonych lub w innych dialektach.

Samogłoski

Fonemy samogłoskowe języka tobelo
przednie centralne tylne
przymknięte i u
średnie e~ɛ o
otwarte a

Samogłoski otwarte centralne wahają się w randze: /e/ ~ /ɛ/.[5].

Porównanie leksykalne

Porównanie przykładowego słownictwa w językach północnohalmaherskich[6]:

polski indonezyjski ternate loloda galela tobelo
król raja kolano kolano kolano kolano
nos hidung ngun ngunungu ngunu ngunungu
włosy rambut hutu utu hutu utu
jeść makan oho ojomo odo odomo
umrzeć mati sone sonenge sone honenge
ucho telinga ngau ngauku ngau ngauku
pięć lima romtoha motoa motoha motoa
człowiek manusia mancia nyawa nyawa nyawa
duży besar lamo lamo lamo iyamoko
pies anjing kaso kaso kaso kaho
dziewięć sembilan sio sio sio hio

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Tobelo [online], Ethnologue [zarchiwizowane z adresu 2016-12-01] (ang.).
  2. ↑ E.K.M. Masinambow, Halmahera dan Raja Ampat sebagai kesatuan majemuk: studi-studi terhadap suatu daerah transisi, Lembaga Ekonomi dan Kemasyarakatan Nasional, Lembaga Ilmu Pengetahuan Indonesia, 1983, s. 17 (indonez.).
  3. ↑ a b c d e f g Clemens L. Voorhoeve, The languages of the North Halmaheran Stock, [w:] Pacific Linguistics: Occasional papers, wyd. 76, Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University (ang.).
  4. ↑ a b Tugutil [online], Ethnologue [zarchiwizowane z adresu 2016-12-02] (ang.).
  5. ↑ Gary Holton, Tobelo, Monachium: LINCOM Europa, 2003 (Languages of the World/Materials; 328), ISBN 3-89586-706-3 (ang.).
  6. ↑ Abd. Rahman, Unveiling Loloda Historiography on the West Coast of Halmahera Through an Approach to the Non-Austronesian Local Languages of the Twentieth Century, [w:] Mohd Rohaizat i inni red., Selected topics on archaeology, history and culture in the Malay world, Singapur: Springer, 2018, s. 123, ISBN 978-981-10-5669-7, OCLC 1028552382 (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Język_tobelo&oldid=58965653”