Badian: Różnice pomiędzy wersjami

Badian
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	Austrobaileyanae
Rząd	Austrobaileyales
Rodzina	cytryńcowate
Rodzaj	badian
	Nazwa systematyczna
	{{{nazwa łacińska}}} Linnaeus; Syst. Nat. ed. 10. 1042, 1050, 1370. 7 Jun 1759
	[[wikispecies:{{{wikispecies}}}\|Systematyka w Wikispecies]]
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 13:02, 24 sty 2021

Badian (Illicium L.) – rodzaj roślin z rodziny cytryńcowatych Schisandraceae, dawniej w niektórych systemach wyodrębniany do monotypowej rodziny badianowatych (Illiciaceae). Obejmuje około 40 gatunków występujących głównie w Azji wschodniej i południowo-wschodniej. Kilka gatunków rośnie także w południowo-zachodniej Ameryce Północnej, w Ameryce Środkowej oraz w północno-wschodniej części Ameryki Południowej^[4]^[5]. Badian właściwy i w mniejszym stopniu kilka innych gatunków uprawiane są jako rośliny lecznicze i przyprawowe. Z owoców i pędów destyluje się olejek anyżowy dodawany do likierów. Owoce jako przyprawa stosowane były zwłaszcza w kuchni holenderskiej. Kora i owoce badianu japońskiego używane są w Japonii i Korei jako kadzidło, a roślina sadzona jest przy świątyniach i na cmentarzach^[6].

Morfologia

Pokrój: Zimozielone krzewy i niewysokie drzewa^[6]^[7]. Pędy są nagie lub omszone za młodu. Młode pędy aromatyczne – zawierają komórki gromadzące żywice i olejki^[5].
Liście: Naprzemianległe^[6]. Zwykle skupione na końcach pędów i tu czasem pozornie okółkowe lub naprzeciwległe. Liście bez przylistków, ogonkowe, pojedyncze. Blaszka cienka lub skórzasta, całobrzega, często podwinięta nieco na brzegu. Żyłki przewodzące pierzaste^[5].
Kwiaty: Drobne, pojedyncze lub skupione po kilka w kątach liści^[6], rzadko wyrastające z pnia (kaulifloria)^[7]. Wzniesione lub zwisające^[4]. Listki okwiatu ułożone spiralnie, niezróżnicowane, liczne (od 7 do 33^[7]), żółte lub czerwone. Pręcików jest od 5 do 15^[6], osadzone są na grubych i krótkich nitkach^[7] i skupione są w pierścień (też wyrastają spiralnie) w szczytowej części osi kwiatu, która jest wyciągnięta i na której osadzone są wzniesione ku górze słupki w liczbie 7–15 (rzadko w nieco mniejszej lub większej liczbie) ze szczelinowatym znamieniem. W każdym słupku znajduje się pojedynczy zalążek^[6].
Owoce: Słupki podczas owocowania rozpościerają się na kształt gwiazdy. W każdej zalążni rozwija się pojedyncze nasiono zawierające drobny zalążek i duże, bogate w tłuszcze bielmo. Otwierające się wzdłuż brzusznego szwu dojrzałe owoce wyrzucają nasiona na odległość do kilku metrów^[6].

Systematyka

Rodzaj zaliczany jest albo do monotypowej rodziny badianowatych (Illiciaceae) (system Reveala z 1999, system APG II z 2003, system Takhtajana z 2009; w tym ostatnim przypadku wspólnie ze Schisandraceae tworzył rząd Illiciales^[7]) albo do obejmującej trzy rodzaje rodziny cytryńcowatych (system APG III z 2009 i APG IV z 2016).

Wykaz gatunków^[8]^[9]

Illicium angustisepalum A.C. Sm.
Illicium anisatum Gaertn. – badian japoński
Illicium arborescens Hayata
Illicium brevistylum A.C. Sm.
Illicium burmanicum E.H. Wilson
Illicium cubense A.C.Sm.
Illicium difengpi B.N.Chang
Illicium dunnianum Tutcher
Illicium floridanum J. Ellis
Illicium griffithii Hook.f. & Thomson
Illicium guajaibonense (Imkhan.) Judd & J.R. Abbott
Illicium henryi Diels
Illicium jiadifengpi B.N. Chang
Illicium lanceolatum A.C. Sm.
Illicium leiophyllum A.C. Sm.
Illicium macranthum A.C. Sm.
Illicium majus Hook. f. & Thomson
Illicium merrillianum A.C. Sm.
Illicium mexicanum A.C. Sm.
Illicium micranthum Dunn
Illicium modestum A.C. Sm.
Illicium pachyphyllum A.C. Sm.
Illicium parviflorum Michx. ex Vent.
Illicium parvifolium Merr.
Illicium petelotii A.C. Sm.
Illicium philippinense Merr.
Illicium simonsii Maxim.
Illicium tashiroi Maxim.
Illicium tenuifolium (Ridl.) A.C. Sm.
Illicium ternstroemioides A.C. Sm.
Illicium tsaii A.C. Sm.
Illicium verum Hook.f. – badian właściwy
Illicium wardii A.C. Sm.

Przypisy

↑ Michael A. Ruggiero, Dennis P. Gordon, Thomas M. Orrell, Nicolas Bailly, Thierry Bourgoin, Richard C. Brusca, Thomas Cavalier-Smith, Michael D. Guiry, Paul M. Kirk. A Higher Level Classification of All Living Organisms. „PLOS ONE”. 10(6): e0130114, 2015. DOI: 10.1371/journal.pone.0119248.
↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website. 2001–. [dostęp 2021-01-24]. (ang.).
↑ ^a ^b Illicium. Index Nominum Genericorum (ING). [dostęp 2009-05-30]. (ang.).
↑ ^a ^b Illicium Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-07-07].
↑ ^a ^b ^c Nianhe Xia & Richard M. K. Saunders: Illiciaceae. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-07-07].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Wielka encyklopedia przyrody. Rośliny kwiatowe. 1. Warszawa: Muza S.A., 1998, s. 48–49. ISBN 83-7079-778-4.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Armen Takhtajan: Flowering Plants. Springer, s. 22-23. ISBN 978-1-4020-9608-2.
↑ Illicium. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2016-07-07].
↑ Cabomba. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2009-05-30]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A. Ruggiero, Dennis P. Gordon, Thomas M. Orrell, Nicolas Bailly, Thierry Bourgoin, Richard C. Brusca, Thomas Cavalier-Smith, Michael D. Guiry, Paul M. Kirk. A Higher Level Classification of All Living Organisms. „PLOS ONE”. 10(6): e0130114, 2015. DOI: 10.1371/journal.pone.0119248.

[apweb-2] Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website. 2001–. [dostęp 2021-01-24]. (ang.).

[ing-3] Illicium. Index Nominum Genericorum (ING). [dostęp 2009-05-30]. (ang.).

[america-4] Illicium Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-07-07].

[china-5] Nianhe Xia & Richard M. K. Saunders: Illiciaceae. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-07-07].

[encyk-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Wielka encyklopedia przyrody. Rośliny kwiatowe. 1. Warszawa: Muza S.A., 1998, s. 48–49. ISBN 83-7079-778-4.

[armen-7] Armen Takhtajan: Flowering Plants. Springer, s. 22-23. ISBN 978-1-4020-9608-2.

[tpl-8] Illicium. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2016-07-07].

[grin-9] Cabomba. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2009-05-30]. (ang.).

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

@@ Linia 2: / Linia 2: @@
  | nazwa = Badian
  | obrazek =Illicium_anisatum_-_Köhler–s_Medizinal-Pflanzen-075.jpg
-| opis obrazka=Badian japoński
+ | opis obrazka=Badian japoński
-|systematyka_ref=<ref name=apweb>{{cytuj stronę |url=http://www.mobot.org/MOBOT/research/APweb/ | tytuł=Angiosperm Phylogeny Website | data dostępu=2009-05-28 | autor = Stevens P.F. | rok=2001– | język=en}}</ref>
+ | systematyka_ref=<ref name=ruggiero>{{Cytuj pismo | autor = Michael A. Ruggiero, Dennis P. Gordon, Thomas M. Orrell, Nicolas Bailly, Thierry Bourgoin, Richard C. Brusca, Thomas Cavalier-Smith, Michael D. Guiry, Paul M. Kirk | tytuł = A Higher Level Classification of All Living Organisms | czasopismo = PLOS ONE | wolumin = 10(6): e0130114 | data = 2015 | url = https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0119248 | doi = 10.1371/journal.pone.0119248}}</ref><ref name=apweb>{{cytuj stronę |url=http://www.mobot.org/MOBOT/Research/APweb/orders/amborellalesweb2.htm#Amborellales | tytuł=Angiosperm Phylogeny Website | data dostępu=2021-01-24 | autor = Stevens P.F. | rok=2001– | język=en}}</ref>
-|domena=[[eukarionty]]
+ | domena=[[eukarionty]]
-|królestwo=[[rośliny]]
+ | królestwo=[[rośliny]]
-|klad1= [[rośliny naczyniowe]]
+ | podkrólestwo=[[rośliny zielone]]
+ | nadgromada=[[rośliny telomowe]]
-|klad2= ''[[Euphyllophyta]]''
-|klad3= [[rośliny nasienne]]
+ | gromada= [[rośliny naczyniowe]]
+ | podgromada= [[rośliny nasienne]]
-|klasa= [[okrytonasienne]]
-| rząd = ''[[Austrobaileyales]]''
+ | nadklasa= [[okrytonasienne]]
-| rodzina = [[cytryńcowate]]
+ | klasa=''[[Magnoliopsida]]''
+ | nadrząd = ''Austrobaileyanae''
+ | rząd = ''[[Austrobaileyales]]''
+ | rodzina = [[cytryńcowate]]
  | rodzaj = badian
  | łacina = Illicium