Grążel żółty: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m wstawiam Szablon:Kontrola autorytatywna |
infobox |
||
Linia 2: | Linia 2: | ||
| nazwa = Grążel żółty |
| nazwa = Grążel żółty |
||
| obrazek = Illustration Nuphar lutea0.jpg |
| obrazek = Illustration Nuphar lutea0.jpg |
||
|systematyka_ref=<ref name=apweb>{{cytuj stronę |url=http://www.mobot.org/MOBOT/ |
| systematyka_ref=<ref name=ruggiero>{{Cytuj pismo | autor = Michael A. Ruggiero, Dennis P. Gordon, Thomas M. Orrell, Nicolas Bailly, Thierry Bourgoin, Richard C. Brusca, Thomas Cavalier-Smith, Michael D. Guiry, Paul M. Kirk | tytuł = A Higher Level Classification of All Living Organisms | czasopismo = PLOS ONE | wolumin = 10(6): e0130114 | data = 2015 | url = https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0119248 | doi = 10.1371/journal.pone.0119248}}</ref><ref name=apweb>{{cytuj stronę |url=http://www.mobot.org/MOBOT/Research/APweb/orders/amborellalesweb2.htm#Amborellales | tytuł=Angiosperm Phylogeny Website | data dostępu=2020-01-24 | autor = Stevens P.F. | rok=2001– | język=en}}</ref> |
||
|domena=[[eukarionty]] |
| domena=[[eukarionty]] |
||
|królestwo=[[rośliny]] |
| królestwo=[[rośliny]] |
||
| |
| podkrólestwo=[[rośliny zielone]] |
||
| nadgromada=[[rośliny telomowe]] |
|||
|klad2= ''[[Euphyllophyta]]'' |
|||
| |
| gromada= [[rośliny naczyniowe]] |
||
| |
| podgromada= [[rośliny nasienne]] |
||
| nadklasa= [[okrytonasienne]] |
|||
| klasa=''[[Magnoliopsida]]'' |
|||
| nadrząd=grzybieniopodobne |
|||
|rząd = [[grzybieniowce]] |
|rząd = [[grzybieniowce]] |
||
| rodzina = [[grzybieniowate]] |
| rodzina = [[grzybieniowate]] |
||
Linia 17: | Linia 20: | ||
| cytat = Fl. Graec. Prodr. 1(2): 361. 1809 |
| cytat = Fl. Graec. Prodr. 1(2): 361. 1809 |
||
| synonim = ''Nuphar luteum'' (L.) Sibth. & Sm.<br />''Nuphar luteum'' (L.) Sm. |
| synonim = ''Nuphar luteum'' (L.) Sibth. & Sm.<br />''Nuphar luteum'' (L.) Sm. |
||
| commons = Nuphar lutea |
| commons = Category:Nuphar lutea |
||
}} |
}} |
||
'''Grążel żółty''', bączywie (''Nuphar lutea'') – [[gatunek (biologia)|gatunek]] [[Bylina (botanika)|byliny]] wodnej z rodziny [[grzybieniowate|grzybieniowatych]]. Występuje w niemal całej [[Europa|Europie]] oraz w środkowej i zachodniej [[Azja|Azji]]. W Polsce na niżu jest rośliną pospolitą. |
'''Grążel żółty''', bączywie (''Nuphar lutea'') – [[gatunek (biologia)|gatunek]] [[Bylina (botanika)|byliny]] wodnej z rodziny [[grzybieniowate|grzybieniowatych]]. Występuje w niemal całej [[Europa|Europie]] oraz w środkowej i zachodniej [[Azja|Azji]]. W Polsce na niżu jest rośliną pospolitą. |
Wersja z 16:32, 24 sty 2021
Systematyka | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd |
grzybieniopodobne |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
grążel żółty |
Nazwa systematyczna | |
{{{nazwa łacińska}}} (L.) Sibth. & Sm. Fl. Graec. Prodr. 1(2): 361. 1809 |
Grążel żółty, bączywie (Nuphar lutea) – gatunek byliny wodnej z rodziny grzybieniowatych. Występuje w niemal całej Europie oraz w środkowej i zachodniej Azji. W Polsce na niżu jest rośliną pospolitą.
Rozmieszczenie geograficzne
Występuje w niemal całej Europie, z wyjątkiem dużej części Hiszpanii i Norwegii. W Polsce obecny prawie na całym niżu[3].
Morfologia
- Pokrój
- Grążel ma długie i silnie rozgałęzione kłącze poziomo rosnące w mule dennym. Liście i kwiaty wyrastają z jego wierzchołka.
- Kłącze
- Bardzo długie, czołgające się, o średnicy do 8 cm, na przekroju poprzecznym eliptyczne. Na górnej powierzchni pokryte jest bliznami po starych, opadłych liściach. Z dolnej wyrastają nitkowate korzenie. W kłączach magazynowane są substancje zapasowe.
- Liście
- Pływające o długim ogonku, skórzaste, owalne o długości ok. 30 cm, z głęboko wyciętą nasadą. Mają kolor od zielonego do brunatnawego. Ich drugorzędne nerwy nie łączą się z sobą, są bardziej gęste niż u grzybieni białych i przy brzegu blaszki są 1-3 krotnie widlasto rozgałęzione. Część liści jest zanurzona i ma pokrój sałatowaty (heterofilia).
- Kwiaty
- Żółte, duże (średnica 4-6 cm), silnie pachnące (zapach podobny do zapachu jabłek), z licznymi płatkami korony i 5 działkami kielicha. Słupek składa się z 5-24 zrośniętych owocolistków, a jego znamię jest tarczowate i lejkowato wgłębione. Przedsłupne lub równoczesne kwiaty wyrastają pojedynczo nad wodą na długich szypułkach (o długości dochodzącej nawet do 2 m). Szypułki te w górnej części są trójkanciaste.
- Owoc
- Torebka o szerokobutelkowatym kształcie, nieregularnie pękająca.
Ekologia
Biotop: wodne zbiorniki stojące lub wolno płynące – stawy, przybrzeżne strefy jezior, starorzecza, zakola rzek i rzeki o wolnym nurcie. Często spotkać go można razem z grzybieniami białymi, jednak w odróżnieniu od nich wchodzi na większe głębokości. Występuje w wodach bogatych w składniki organiczne (eutroficznych), mających muliste, lub piaszczysto-muliste dno. Preferuje miejsca osłonięte od wiatru. Jest hydrofitem wytwarzającym różne formy morfologiczne pędów, w zależności od warunków środowiska. W zbiornikach o silnym falowaniu wody lub szybkim nurcie, jak również przy długotrwałym i wysokim zalewie, powstaje forma podwodna. Ma ona cienkie i faliste blaszki liściowe, bez aparatów szparkowych. Jeżeli zbiornik wysycha, lub ulega spłyceniu, powstaje forma lądowa o drobnych liściach i kwiatach. Jest geofitem ryzomowym – zimuje tylko kłącze. Po wykiełkowaniu z nasiona rośnie i rozgałęzia się kłącze, roślina zakwita po raz pierwszy dopiero po 3-4 latach. Grążel żółty czasami tworzy rozległe zbiorowiska, zwykle kilku- lub wielogatunkowe. Jest gatunkiem charakterystycznym dla Cl. Nymphaeion, Ass. Nupharo-Nymphaeetum albae[4].
Biologia
- Kwitnie od maja do września, zapylany jest przez muchówki, czasami jest samopylny[5]. Podczas dojrzewania owoce oddzielają się od szypułki, przez jakiś czas są unoszone przez wodę i dopiero pękają. Nasiona jajowatego kształtu, brunatne, otoczone galaretowatym śluzem, w którym znajdują się pęcherzyki powietrza umożliwiające ich unoszenie się na wodzie. Roślina rozsiewana przez wodę (hydrochoria). Rozmnaża się także wegetatywnie przez kłącze.
- Roślina trująca: zawiera nufarynę, nufarydynę, nufarolidynę i pochodne tioalkaloidów[6]. Alkaloidy znajdujące się w roślinie działają porażająco na korę mózgową.
Zmienność
Tworzy mieszańca z grążelem drobnym o nazwie naukowej Nuphar x spenneriana Gaudin.
Zastosowanie
- Roślina lecznicza stosowana w homeopatii.
- Roślina uprawna: Wykorzystywana również jako ozdobna bylina wód parkowych, przydomowych oczek wodnych, dużych akwariów. Do celów tych wykorzystuje się zwykle odmiany pełnokwiatowe. Używany jest również do zazieleniania stawów hodowlanych pstrągów.
- Sposób uprawy: najłatwiej rozmnażać z kawałków kłącza – jednak wówczas przeważnie nie wytwarza pływających liści. Najlepiej wkładać do wody gotowe sadzonki, zakupione lub otrzymane z nasion.
- Odgrywa pewną rolę w procesie zarastania zbiorników wodnych, wytwarza bowiem znaczną ilość biomasy, która rozkładając się na dnie podnosi jego poziom.
- Dawnej kłącza ze względu na ich walory odżywcze służyły do dokarmiania świń.
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero, Dennis P. Gordon, Thomas M. Orrell, Nicolas Bailly, Thierry Bourgoin, Richard C. Brusca, Thomas Cavalier-Smith, Michael D. Guiry, Paul M. Kirk. A Higher Level Classification of All Living Organisms. „PLOS ONE”. 10(6): e0130114, 2015. DOI: 10.1371/journal.pone.0119248.
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website. 2001–. [dostęp 2020-01-24]. (ang.).
- ↑ Bertram Münker: Kwiaty polne i leśne. Jadwiga Kozłowska (tłum.). Warszawa: Bertelsmann Publishing, 1998, s. 16, seria: Leksykon przyrodniczy. ISBN 83-7129-756-4. (pol.).
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
- ↑ Jakub Mowszowicz: Przewodnik do oznaczania roślin trujących i szkodliwych. Warszawa: PWRiL, 1982. ISBN 83-200-2415-3.
Bibliografia
- František Činčura, Viera Feráková, Jozef Májovský, Ladislav Šomšák, Ján Záborský: Pospolite rośliny środkowej Europy. Jindřich Krejča, Magdaléna Záborská (ilustracje). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990. ISBN 83-09-01473-2.
- Zbigniew Podbielkowski: Zarys hydrobotaniki. Tomaszewicz Henryk. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1979. ISBN 83-01-00566-1.
- Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- BioLib: 3420
- EoL: 486680
- EUNIS: 175253
- Flora of China: 220009308
- FloraWeb: 3857
- GBIF: 7551339
- identyfikator iNaturalist: 57850, 244443
- IPNI: 30385379-2
- ITIS: 503968
- NCBI: 77113
- Plant Finder: 282915
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2384511
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:30385379-2
- Tela Botanica: 43925
- identyfikator Tropicos: 22600080
- USDA PLANTS: NULU