Szare bydło ukraińskie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz” za pomocą gadżetu CzyWiesz |
Merytoryczne, źródła/przypisy, linki zewnętrzne, poprawa linków.Generalnie jestem w trakcie edycji. Znacznik: Link do ujednoznacznienia |
||
| Linia 3: | Linia 3: | ||
[[Plik:Музей-скансен "Козацькі землі України" (cropped).JPG|mały|Szare bydło ukraińskie w [[skansen]]ie ([[rezerwat|rezerwacie]]) „Kozackie Ziemie Ukrainy” ({{w języku|uk|„Козацькі землі України”}}) w [[Weremijiwka (obwód czerkaski)|Weremijiwce]] (koło [[Irklijiw]]a – [[hromada]] Irklijiw, obecny rejon złotonoski, [[obwód czerkaski]])]] |
[[Plik:Музей-скансен "Козацькі землі України" (cropped).JPG|mały|Szare bydło ukraińskie w [[skansen]]ie ([[rezerwat|rezerwacie]]) „Kozackie Ziemie Ukrainy” ({{w języku|uk|„Козацькі землі України”}}) w [[Weremijiwka (obwód czerkaski)|Weremijiwce]] (koło [[Irklijiw]]a – [[hromada]] Irklijiw, obecny rejon złotonoski, [[obwód czerkaski]])]] |
||
[[Plik:Leon Wyczółkowski 'Orka na Ukrainie'.jpg|mały|[[Leon Wyczółkowski]], ''Orka na Ukrainie'' (1892)]] |
[[Plik:Leon Wyczółkowski 'Orka na Ukrainie'.jpg|mały|[[Leon Wyczółkowski]], ''Orka na Ukrainie'' (1892)]] |
||
'''Szare bydło ukraińskie''' ({{w języku|uk|сіра українська порода}}) – prymitywna [[rasa]] [[Bydło|bydła domowego]], pochodząca z [[Ukraina|ukraińskich]] [[step]]ów, rasa mięsno-mleczna{{r|dreamstime}} zaliczana do stepowego bydła siwego |
'''Szare bydło ukraińskie''' ({{w języku|uk|сіра українська порода}}) – prymitywna [[rasa]] [[Bydło|bydła domowego]], pochodząca z [[Ukraina|ukraińskich]] [[step]]ów, rasa mięsno-mleczna{{r|dreamstime}} zaliczana do stepowego bydła siwego{{r|PWN}}{{r|dreamstime}} lub {{link-interwiki|Bydło podolskie|en|Podolian cattle|podolskich ras bydła}}, razem z [[Bydło węgierskie szare|węgierskim bydłem stepowym]] czy [[Włochy|włoską]] {{link-interwiki|Maremmana (bydło)|en|Maremmana|maremmaną}}{{r|Senczuk}}. |
||
== Nazwa == |
|||
Szare bydło ukraińskie bywa nazywane po prostu ''bydłem szarym'' lub ''stepowym''. Używano także nazw ''małoruskie'', ''czerkaskie'', ''czarnomorskie'', ''połtawskie'', ''huculskie'', ''besarabskie'' czy ''podolskie''. Określenie ''bydło podolskie'' może być nieco mylące, ponieważ pierwotnie oznaczało ono generalnie szare bydło stepowe hodowane na [[Podole|Podolu]]. Obecnie zaś oznacza całą grupę ras wywodzących się od szarego bydła ukraińskiego. Może być też mylone z rasą {{link-interwiki|podolica|it|Podolica|podolica}}{{r|Rieznykova}}, hodowaną w południowych Włoszech, a pierwotnie sprowadzoną z podolskich stepów w trakcie [[Wielka wędrówka ludów|wielkiej wędrówki ludów]] lub jeszcze wcześniej{{r|Lorenzo}}. |
|||
== Opis == |
== Opis == |
||
| Linia 15: | Linia 18: | ||
== Wykorzystanie == |
== Wykorzystanie == |
||
Rasa ogólnoużytkowa. Daje [[mleko]], była użytkowana jako zwierzę robocze oraz rzeźne. W czasach sowieckich często używana do krzyżowania z innymi rasami. Przyczyniła się do powstania następujących ras: lebedin, czerwone stepowe, ukraiński simental, a także malakan. |
Rasa ogólnoużytkowa. Daje [[mleko]], była użytkowana jako zwierzę robocze oraz rzeźne. W czasach sowieckich często używana do krzyżowania z innymi rasami. Przyczyniła się do powstania następujących ras: lebedin, czerwone stepowe, ukraiński simental, a także malakan{{r|Rieznykova}}. |
||
== Historia == |
== Historia == |
||
Szare bydło ukraińskie to najbardziej pierwotna rasa należąca do grupy tzw. bydła podolskiego, którego nazwa pochodzi od miejsca – [[step]]u podolskiego na [[Wyżyna Podolska|Wyżynie Podolskiej]], na którym nastąpiło udomowienie [[tur]]a. [[Domestykacja zwierząt|Domestykacja]], [[Selekcja (zootechnika)|selekcja]] i [[Hodowla zwierząt|hodowla]] zachowały przez tysiąclecia oryginalną [[Pula genowa|pulę genową]], niespotykanej u innych ras bydła{{odn|Voronenko, Fursa|s=40}}. Badania [[Sekwencje mikrosatelitarne|sekwencji mikrosatelitarnych]] potwierdzają, że szare bydło ukraińskie jest rasą bardzo starą, podobnie jak niektóre inne spokrewnione rasy szarego bydła stepowego{{r|Guzeiev}}{{r|Guziejew}}{{r|Mokhnachova}}. Uchodzi za przodka {{link-interwiki|Bydło podolskie|en|Podolian cattle|bydła podolskiego}}{{r|Rieznykova}}. |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | Do początku XX wieku bydło szare było główną rasą bydła na Ukrainie{{r|Glazko}}. Ta wytrzymała, mało wymagająca rasa, dobrze przystosowana do środowiska stepowego używana była jako [[zwierzęta pociągowe]]. [[Wół|Woły]] podolskie cieszyły się szczególną ze względu na siłę i wytrzymałość, gdyż tylko one dawały radę orać dziewicze [[czarnoziemy]] pierwotnego stepu{{odn|Voronenko, Fursa|s=41}}. Kiedy w XIX wieku w rolnictwie ciężkie konie zaczęły zastępować [[wół|woły]], rasa zaczęła podupadać. [[Księga hodowlana]] została założona w 1935 roku, kiedy to szare bydło stanowiło około 6,4% całkowitej populacji bydła na Ukrainie. |
||
Program ochrony rozpoczęto w [[Lata 60. XX wieku|latach 60. XX wieku]] i utworzono dwa stada ochronne, jedno w Poliwanowce w [[Obwód dniepropetrowski|obwodzie dniepropetrowskim]], a drugie w [[Rezerwat Biosfery „Askania Nowa”|Askanii Nowej]] w [[obwód chersoński|obwodzie chersońskim]]. W 1982 r. małe stado liczące 125 zwierząt zostało przeniesione z Askanii Nowej do Chergi w [[Rejon szebaliński|rejon szebalińskim]] w [[Republika Ałtaju|Republiki Ałtaju]]. |
Program ochrony rozpoczęto w [[Lata 60. XX wieku|latach 60. XX wieku]] i utworzono dwa stada ochronne, jedno w Poliwanowce w [[Obwód dniepropetrowski|obwodzie dniepropetrowskim]], a drugie w [[Rezerwat Biosfery „Askania Nowa”|Askanii Nowej]] w [[obwód chersoński|obwodzie chersońskim]]. W 1982 r. małe stado liczące 125 zwierząt zostało przeniesione z Askanii Nowej do Chergi w [[Rejon szebaliński|rejon szebalińskim]] w [[Republika Ałtaju|Republiki Ałtaju]]. |
||
Szare bydło ukraiński znajduje się w katalogu ''[[Arka Smaku]]'' Slow Food{{r|fondazion}}. |
Szare bydło ukraiński znajduje się w katalogu ''[[Arka Smaku]]'' Slow Food{{r|fondazion}}. |
||
Szare bydło stepowe było pędzone na targi do [[Lwów|Lwowa]], [[Kraków|Krakowa]] i [[Norymberga|Norymbergii]] ze względu na renomę swoich skór. Po drodze organizowano lokalne targi bydła. Stąd pochodzą na przykład takie nazwy, jak [[Wołosate]] czy [[Wołowiec]] w [[Bieszczady|Bieszczadach]] i [[Beskid Niski|Beskidzie Niskim]]{{odn|Voronenko, Fursa|s=44}}. |
|||
Szare bydło (''siwe [[wół|wołki]]'') pojawiają się w wielu [[pieśń|pieśniach]] [[kultura ludowa|ludowych]], ukraińskich i polskich, np. ''Oj, hej, woły, szare, płowe''{{r|fan}}, ''Pognała wołki na bukowinę''{{r|CBPP}}{{r|Rutkowski}}, ''Pasała wołki na bukowinie''{{r|polonia}}, ''A kany som siwe wołki''{{r|GPE}} i innych{{r|Rak}}. Nawiązują też do nich utwory stylizowane na [[folklor]], np. ''Kolędy nasze ciche i troskliwe'' [[Ernest Bryll|Ernesta Brylla]]{{r|styczen}} |
Szare bydło (''siwe [[wół|wołki]]'') pojawiają się w wielu [[pieśń|pieśniach]] [[kultura ludowa|ludowych]], ukraińskich i polskich, np. ''Oj, hej, woły, szare, płowe''{{r|fan}}, ''Pognała wołki na bukowinę''{{r|CBPP}}{{r|Rutkowski}}, ''Pasała wołki na bukowinie''{{r|polonia}}, ''A kany som siwe wołki''{{r|GPE}} i innych{{r|Rak}}. Nawiązują też do nich utwory stylizowane na [[folklor]], np. ''Kolędy nasze ciche i troskliwe'' [[Ernest Bryll|Ernesta Brylla]]{{r|styczen}} |
||
| Linia 31: | Linia 38: | ||
<ref name=dreamstime>{{Cytuj stronę|url= https://pl.dreamstime.com/szare-byd%C5%82o-ukrai%C5%84skie-krowy-rasa-byd%C5%82a-mi%C4%99sno-mlecznego-rodzaj-szarej-rasy-stepowej-po%C5%82udniowo-wschodniej-ukrainy-wypasa-image219716712 |tytuł= Szare bydło ukraińskie|opublikowany= dreamstime.com |data dostępu= 2022-12-23}}</ref> |
<ref name=dreamstime>{{Cytuj stronę|url= https://pl.dreamstime.com/szare-byd%C5%82o-ukrai%C5%84skie-krowy-rasa-byd%C5%82a-mi%C4%99sno-mlecznego-rodzaj-szarej-rasy-stepowej-po%C5%82udniowo-wschodniej-ukrainy-wypasa-image219716712 |tytuł= Szare bydło ukraińskie|opublikowany= dreamstime.com |data dostępu= 2022-12-23}}</ref> |
||
<ref name=PWN>{{Encyklopedia PWN | tytuł = stepowe bydło siwe | id = 3979584| data dostępu = 2022-12-23}}</ref> |
<ref name=PWN>{{Encyklopedia PWN | tytuł = stepowe bydło siwe | id = 3979584| data dostępu = 2022-12-23}}</ref> |
||
<ref name= |
<ref name=Senczuk>{{Cytuj pismo |autor = Gabriele Senczuk, Salvatore Mastrangelo, Paolo Ajmone-Marsan, Zsolt Becskei, Paolo Colangelo, Licia Colli, Luca Ferretti, Taki Karsli, Hovirag Lancioni, Emiliano Lasagna, Donata Marletta, Christian Persichilli, Baldassare Portolano, Francesca M. Sarti, Elena Ciani & Fabio Pilla |tytuł = On the origin and diversification of Podolian cattle breeds: testing scenarios of European colonization using genome-wide SNP data |url = https://gsejournal.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12711-021-00639-w |czasopismo = Genetics Selection Evolution |rok = 2021 |wolumin = 53 |numer = 48 |strony = |wydawca = |issn = 1297-9686 |data dostępu = 2022-12-25}}</ref> |
||
<ref name=Lorenzo>{{Cytuj pismo |autor = Piera Di Lorenzo, Hovirag Lancioni, Simone Ceccobelli, Licia Colli, Irene Cardinali, Taki Karsli, Marco Rosario Capodiferro, Emine Sahin, Luca Ferretti, Paolo Ajmone Marsan, Francesca Maria Sarti, Emiliano Lasagna, Francesco Panella, Alessandro Achilli |tytuł = Mitochondrial DNA variants of Podolian cattle breeds testify for a dual maternal origin |url = https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0192567 |czasopismo = [[PLOS One]] |rok = 2018 |wolumin = 13 |numer = 2 |strony = |wydawca = |issn = |data dostępu = 2022-12-25}}</ref> |
|||
<ref name=Guzeiev>{{Cytuj stronę |url = http://digest.iabg.org.ua/en/preservation/item/1745-en52-027|tytuł = The polymorphism of five microsatellite DNA loci in the study of Ukrainian Grey and Bulgarian Grey cattle breeds |autor = Guzeiev Yu. V., Melnyk O. V., Gladyr E. A., Zinovieva N. A.|opublikowany = digest.iabg.org.ua |data = |język = en|data dostępu = 2022-12-25}}</ref> |
|||
<ref name=Guziejew>{{Cytuj pismo |autor = Ю. В. Гузеев, О. В. Мельник, Е. А. Гладырь, Н. А. Зиновьева |tytuł = Полиморфизм пяти микросателлитных локусов днк при изучении серой украинской и серой болгарской пород крупного рогатого скота |url = https://abg-journal.com/index.php/journal/issue/view/vol52/52pdf |czasopismo = Розведення і генетика тварин |wolumin = 52|wydanie = |strony = 202-211|rok = 2016 |issn = 2312-0223 |język = ru |data dostępu = 2022-12-25}}</ref> |
|||
<ref name=Mokhnachova>{{Cytuj stronę |url = http://digest.iabg.org.ua/en/preservation/item/1371-en51-027|tytuł = Characteristics of Ukrainian Grey cattle by DNA-markers |autor = N. Mokhnachova T. Suprovich M. Dobryanska N. Fursa |opublikowany = digest.iabg.org.ua |data = |język = en|data dostępu = 2022-12-25}}</ref> |
|||
<ref name=Rieznykova>{{Cytuj stronę |url = http://digest.iabg.org.ua/en/preservation/item/2279-62-021 |tytuł = Grey Ukrainian cattle breed as the ancestor of Podolic (podolian) group |autor = N. L. Rieznykova |opublikowany = digest.iabg.org.ua |data = |język = en|data dostępu = 2022-12-25}}</ref> |
|||
<ref name=Glazko>{{Cytuj pismo |autor = Glazko Valerii I.|tytuł = Podolic Cattle in the Ukraine and Eastern Territories |url = https://hrcak.srce.hr/file/256654|czasopismo = Stočarstvo: Časopis za unapređenje stočarstva |wolumin = 55 (1) |wydanie = |strony = 33-60|rok = 2001 |data dostępu = 2022-12-23 |odn = }}</ref> |
|||
<ref name=fondazion>{{Cytuj stronę|url= https://www.fondazioneslowfood.com/en/ark-of-taste-slow-food/grey-ukrainian-cow/ |tytuł= Grey Ukrainian Cow |opublikowany= Slow Food Foundation for Biodiversity|data dostępu=2022-12-23}}</ref> |
<ref name=fondazion>{{Cytuj stronę|url= https://www.fondazioneslowfood.com/en/ark-of-taste-slow-food/grey-ukrainian-cow/ |tytuł= Grey Ukrainian Cow |opublikowany= Slow Food Foundation for Biodiversity|data dostępu=2022-12-23}}</ref> |
||
<ref name=fan>{{Cytuj stronę|url= https://www.fan.pl/hilka-piesni-ukrainskich-stepow-2/sklep/muzyka/cd,p90023084|tytuł= Hilka – Pieśni Ukraińskich Stepów 2|opublikowany= fan.pl|data dostępu=2022-12-23}}</ref> |
<ref name=fan>{{Cytuj stronę|url= https://www.fan.pl/hilka-piesni-ukrainskich-stepow-2/sklep/muzyka/cd,p90023084|tytuł= Hilka – Pieśni Ukraińskich Stepów 2|opublikowany= fan.pl|data dostępu=2022-12-23}}</ref> |
||
| Linia 41: | Linia 54: | ||
<ref name=styczen>{{Cytuj stronę|url= https://www.marcinstyczen.pl/teksty/zejd%C5%BAmy-si%C4%99-jak-na-wili%C4%99/kol%C4%99dy-nasze/ |tytuł= Kolędy nasze ciche i troskliwe |autor = [[Ernest Bryll]]|opublikowany= [[Marcin Styczeń]] |data dostępu= 2022-12-23}}</ref> |
<ref name=styczen>{{Cytuj stronę|url= https://www.marcinstyczen.pl/teksty/zejd%C5%BAmy-si%C4%99-jak-na-wili%C4%99/kol%C4%99dy-nasze/ |tytuł= Kolędy nasze ciche i troskliwe |autor = [[Ernest Bryll]]|opublikowany= [[Marcin Styczeń]] |data dostępu= 2022-12-23}}</ref> |
||
</references> |
</references> |
||
== Bibliografia == |
|||
* {{Cytuj pismo |autor = Voronenko V.I., Fursa N. M. |tytuł = Szare bydło stepowe. Ukraińska rasa zagrożona wyginięciem |url = https://irp.cdn-website.com/a6309081/files/uploaded/biuletynHobr%233.pdf |czasopismo = Horb |rok = 2021|wolumin = |numer = 003|strony = 40-44|wydawca = Fundacja Wspierania Bioróżnorodności HORB |miejsce = [[Jaśliska]] |issn = |data dostępu = 2022-12-25| odn=tak}} |
|||
== Linki zewnętrzne == |
== Linki zewnętrzne == |
||
* {{Cytuj stronę|url= https://po.guruanimale.com/sprz%C4%99t-i-narz%C4%99dzia/13177-ukrai%C5%84skie-szare-krowy-rasy.html |tytuł= Szare bydło ukraińskie |opublikowany= guruanimale.com |data dostępu= 2022-12-23}} |
* {{Cytuj stronę|url= https://po.guruanimale.com/sprz%C4%99t-i-narz%C4%99dzia/13177-ukrai%C5%84skie-szare-krowy-rasy.html |tytuł= Szare bydło ukraińskie |opublikowany= guruanimale.com |data dostępu= 2022-12-23}} |
||
* {{Cytuj stronę|url= https://irp.cdn-website.com/a6309081/files/uploaded/biuletynHobr%233.pdf |tytuł= Szare bydło stepowe. Ukraińska rasa zagrożona wyginięciem |opublikowany= irp.cdn-website.com |data dostępu= 2022-12-23}} |
|||
* {{Cytuj stronę|url= https://businessguarantor.com/pl/ukrainskie-bydlo-szare-charakterystyka-zastosowania-i-pelne-informacje-o-rasie/ |tytuł= Ukraińskie bydło szare: charakterystyka, zastosowania i pełne informacje o rasie |opublikowany= businessguarantor.com |data dostępu= 2022-12-23}} |
* {{Cytuj stronę|url= https://businessguarantor.com/pl/ukrainskie-bydlo-szare-charakterystyka-zastosowania-i-pelne-informacje-o-rasie/ |tytuł= Ukraińskie bydło szare: charakterystyka, zastosowania i pełne informacje o rasie |opublikowany= businessguarantor.com |data dostępu= 2022-12-23}} |
||
Wersja z 09:27, 25 gru 2022
Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.
.JPG)
Szare bydło ukraińskie (ukr. сіра українська порода) – prymitywna rasa bydła domowego, pochodząca z ukraińskich stepów, rasa mięsno-mleczna[1] zaliczana do stepowego bydła siwego[2][1] lub Bydło podolskie, razem z węgierskim bydłem stepowym czy włoską Maremmana (bydło)[3].
Nazwa
Szare bydło ukraińskie bywa nazywane po prostu bydłem szarym lub stepowym. Używano także nazw małoruskie, czerkaskie, czarnomorskie, połtawskie, huculskie, besarabskie czy podolskie. Określenie bydło podolskie może być nieco mylące, ponieważ pierwotnie oznaczało ono generalnie szare bydło stepowe hodowane na Podolu. Obecnie zaś oznacza całą grupę ras wywodzących się od szarego bydła ukraińskiego. Może być też mylone z rasą podolica[4], hodowaną w południowych Włoszech, a pierwotnie sprowadzoną z podolskich stepów w trakcie wielkiej wędrówki ludów lub jeszcze wcześniej[5].
Opis
Szare bydło ukraińskie jest odporne, niewybredne, ma dobre cechy użytkowe. Charakteryzuje się wysokimi wskaźnikami tuczu i uboju.
Rasa charakteryzuje się mocną budową, należy do ras wysokich.
Rasa ma szare, eponimiczne, umaszczenie w trzech wariantach: biało-szare, szare i czarno-szare. Buhaje są znacznie ciemniejsze niż krowy. Szyja, mostek i kończyny byków mają ciemniejszy kolor. Cielęta rodzą się rude. Bywają osobniki o kolorze płowym. Wiele zwierząt, zwłaszcza rozpłodowych, ma ciemne „okulary” wokół oczu. Głowa jest szeroka na czole i zwężona w przedniej części. Rogi tej rasy są długie, o różnych kształtach, na ogół jasne, ale na końcach czarne.
Skóra rasy jest gęsta, elastyczna i gruba. Zwierzęta są wysokie i grube, z wydłużonymi ciałami o mocnych kościach. Kłąb wysoki, szyja średniej wielkości, kończyny zauważalnie długie, bardzo mocne, czarne. Mięśnie, zwłaszcza w części przedniej, dobrze rozwinięte. Waga dorosłych krów: 580-600 kg. Poszczególne zwierzęta osiągają wagę 700 kg lub więcej.
Wykorzystanie
Rasa ogólnoużytkowa. Daje mleko, była użytkowana jako zwierzę robocze oraz rzeźne. W czasach sowieckich często używana do krzyżowania z innymi rasami. Przyczyniła się do powstania następujących ras: lebedin, czerwone stepowe, ukraiński simental, a także malakan[4].
Historia
Szare bydło ukraińskie to najbardziej pierwotna rasa należąca do grupy tzw. bydła podolskiego, którego nazwa pochodzi od miejsca – stepu podolskiego na Wyżynie Podolskiej, na którym nastąpiło udomowienie tura. Domestykacja, selekcja i hodowla zachowały przez tysiąclecia oryginalną pulę genową, niespotykanej u innych ras bydła[6]. Badania sekwencji mikrosatelitarnych potwierdzają, że szare bydło ukraińskie jest rasą bardzo starą, podobnie jak niektóre inne spokrewnione rasy szarego bydła stepowego[7][8][9]. Uchodzi za przodka Bydło podolskie[4].
Do początku XX wieku bydło szare było główną rasą bydła na Ukrainie[10]. Ta wytrzymała, mało wymagająca rasa, dobrze przystosowana do środowiska stepowego używana była jako zwierzęta pociągowe. Woły podolskie cieszyły się szczególną ze względu na siłę i wytrzymałość, gdyż tylko one dawały radę orać dziewicze czarnoziemy pierwotnego stepu[11]. Kiedy w XIX wieku w rolnictwie ciężkie konie zaczęły zastępować woły, rasa zaczęła podupadać. Księga hodowlana została założona w 1935 roku, kiedy to szare bydło stanowiło około 6,4% całkowitej populacji bydła na Ukrainie.
Program ochrony rozpoczęto w latach 60. XX wieku i utworzono dwa stada ochronne, jedno w Poliwanowce w obwodzie dniepropetrowskim, a drugie w Askanii Nowej w obwodzie chersońskim. W 1982 r. małe stado liczące 125 zwierząt zostało przeniesione z Askanii Nowej do Chergi w rejon szebalińskim w Republiki Ałtaju.
Szare bydło ukraiński znajduje się w katalogu Arka Smaku Slow Food[12].
Szare bydło stepowe było pędzone na targi do Lwowa, Krakowa i Norymbergii ze względu na renomę swoich skór. Po drodze organizowano lokalne targi bydła. Stąd pochodzą na przykład takie nazwy, jak Wołosate czy Wołowiec w Bieszczadach i Beskidzie Niskim[13].
Szare bydło (siwe wołki) pojawiają się w wielu pieśniach ludowych, ukraińskich i polskich, np. Oj, hej, woły, szare, płowe[14], Pognała wołki na bukowinę[15][16], Pasała wołki na bukowinie[17], A kany som siwe wołki[18] i innych[19]. Nawiązują też do nich utwory stylizowane na folklor, np. Kolędy nasze ciche i troskliwe Ernesta Brylla[20]
Przypisy
- ↑ a b Szare bydło ukraińskie. dreamstime.com. [dostęp 2022-12-23].
- ↑ stepowe bydło siwe, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2022-12-23].
- ↑ Gabriele Senczuk, Salvatore Mastrangelo, Paolo Ajmone-Marsan, Zsolt Becskei, Paolo Colangelo, Licia Colli, Luca Ferretti, Taki Karsli, Hovirag Lancioni, Emiliano Lasagna, Donata Marletta, Christian Persichilli, Baldassare Portolano, Francesca M. Sarti, Elena Ciani & Fabio Pilla. On the origin and diversification of Podolian cattle breeds: testing scenarios of European colonization using genome-wide SNP data. „Genetics Selection Evolution”. 53 (48), 2021. ISSN 1297-9686. [dostęp 2022-12-25].
- ↑ a b c N. L. Rieznykova: Grey Ukrainian cattle breed as the ancestor of Podolic (podolian) group. digest.iabg.org.ua. [dostęp 2022-12-25]. (ang.).
- ↑ Piera Di Lorenzo, Hovirag Lancioni, Simone Ceccobelli, Licia Colli, Irene Cardinali, Taki Karsli, Marco Rosario Capodiferro, Emine Sahin, Luca Ferretti, Paolo Ajmone Marsan, Francesca Maria Sarti, Emiliano Lasagna, Francesco Panella, Alessandro Achilli. Mitochondrial DNA variants of Podolian cattle breeds testify for a dual maternal origin. „PLOS One”. 13 (2), 2018. [dostęp 2022-12-25].
- ↑ Voronenko, Fursa ↓, s. 40.
- ↑ Guzeiev Yu. V., Melnyk O. V., Gladyr E. A., Zinovieva N. A.: The polymorphism of five microsatellite DNA loci in the study of Ukrainian Grey and Bulgarian Grey cattle breeds. digest.iabg.org.ua. [dostęp 2022-12-25]. (ang.).
- ↑ Ю. В. Гузеев, О. В. Мельник, Е. А. Гладырь, Н. А. Зиновьева. Полиморфизм пяти микросателлитных локусов днк при изучении серой украинской и серой болгарской пород крупного рогатого скота. „Розведення і генетика тварин”. 52, s. 202-211, 2016. ISSN 2312-0223. [dostęp 2022-12-25]. (ros.).
- ↑ N. Mokhnachova T. Suprovich M. Dobryanska N. Fursa: Characteristics of Ukrainian Grey cattle by DNA-markers. digest.iabg.org.ua. [dostęp 2022-12-25]. (ang.).
- ↑ Glazko Valerii I.. Podolic Cattle in the Ukraine and Eastern Territories. „Stočarstvo: Časopis za unapređenje stočarstva”. 55 (1), s. 33-60, 2001. [dostęp 2022-12-23].
- ↑ Voronenko, Fursa ↓, s. 41.
- ↑ Grey Ukrainian Cow. Slow Food Foundation for Biodiversity. [dostęp 2022-12-23].
- ↑ Voronenko, Fursa ↓, s. 44.
- ↑ Hilka – Pieśni Ukraińskich Stepów 2. fan.pl. [dostęp 2022-12-23].
- ↑ Dziewczyna gubi wołki. Cyfrowa Biblioteka Polskiej Piosenki. [dostęp 2022-12-23].
- ↑ Idzie żołnierz... Zbiór piosenek żołnierskich i ludowych, dawnych i współczesnych. Bronisław Rutkowski (red.). Rzym: Polska YMCA, 1946, s. 32.
- ↑ Dziewczyna gubi wołki. Cyfrowa Biblioteka Polskiej Piosenki. [dostęp 2022-12-23].
- ↑ A kany som siwe wołki [zapis oryginalny]. Muzeum Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie. [dostęp 2022-12-23].
- ↑ Maciej Rak: „Materiały etnograficzne z Podhala” Ignacego Moczydłowskiego. Kraków: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Księgarnia Akademicka, 2011, s. 98. ISBN 978-83-7638-069-8. Cytat: Siwe wołki majom rózki krzýwe, / Zaprzyngli do sánki, wozić sołtysiánki!.
- ↑ Ernest Bryll: Kolędy nasze ciche i troskliwe. Marcin Styczeń. [dostęp 2022-12-23].
Bibliografia
- Voronenko V.I., Fursa N. M.. Szare bydło stepowe. Ukraińska rasa zagrożona wyginięciem. „Horb”, s. 40-44, 2021. Jaśliska: Fundacja Wspierania Bioróżnorodności HORB. [dostęp 2022-12-25].
Linki zewnętrzne
- Szare bydło ukraińskie. guruanimale.com. [dostęp 2022-12-23].
- Ukraińskie bydło szare: charakterystyka, zastosowania i pełne informacje o rasie. businessguarantor.com. [dostęp 2022-12-23].