Monarszyk hiacyntowy: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
następna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
N
Znacznik: Edytor kodu źródłowego 2017
(Brak różnic)

Wersja z 04:34, 17 lip 2023

Monarszyk hiacyntowy
Hypothymis azurea
(Boddaert, 1783)
Ilustracja
Samiec, Tajlandia
Ilustracja
Samica
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

monarki

Rodzaj

Hypothymis

Gatunek

monarszyk hiacyntowy

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Monarszyk hiacyntowy[2] (Hypothymis azurea) – gatunek małego ptaka z rodziny monarek (Monarchidae), występującego w południowej i południowo-wschodniej Azji. Występuje u niego wyraźny dymorfizm płciowy – samiec ma charakterystyczną czarną plamę z tyłu głowy i wąską czarną półobrożę ("naszyjnik"), podczas gdy samica jest bardziej stonowanie ubarwiona z oliwkowo-brązowymi skrzydłami i pozbawiona czarnych oznaczeń na głowie. Ich nawoływanie jest podobne jak u azjatyckiej muchodławki rajskiej, a w siedliskach lasów tropikalnych pary mogą dołączać do żerujących stad mieszanych gatunków. Populacje różnią się nieznacznie kolorem upierzenia i rozmiarami.

Taksonomia

Monarszyk hiacyntowy został opisany przez francuskiego polimata Georgesa-Louisa Leclerca de Buffona w 1779 roku w jego Histoire Naturelle des Oiseaux[3]. Ptak został również zilustrowany na ręcznie malowanej płycie wygrawerowanej przez François-Nicolasa Martineta w Planches Enluminées D'Histoire Naturelle, która została stworzona pod nadzorem Edme-Louisa Daubentona, aby uzupełnić tekst Buffona[4]. Ani podpis pod płytą, ani opis Buffona nie zawierały nazwy naukowej, ale w 1783 r. holenderski przyrodnik Pieter Boddaert ukuł binominalną nazwę Muscicapa azurea w swoim katalogu Planches Enluminées[5]. Buffon określił, że jego okaz został zebrany na Filipinach, ale w 1939 r. amerykański ornitolog James L. Peters ograniczył lokalizację typową do Manili na wyspie Luzon[6][7]. Monarszyk hiacyntowy jest obecnie zaliczany do rodzaju Hypothymis, który został opisany przez niemieckiego zoologa Friedricha Boie w 1826 r. wraz z monarszykiem hiacyntowym jako gatunkiem typowym[8][9]. Nazwa rodzaju pochodzi od starogreckiego hupothumis, nazwy niezidentyfikowanego ptaka wspomnianego przez dramaturga Arystofanesa. Epitet gatunkowy azurea pochodzi oz średniowiecznej łaciny od azureus co oznacza "lazurowy" lub "lazurowo-niebieski"[10]. Niektórzy systematycy wyodrębniają dwa podgatunki, H. a. blasii (Wyspy Banggai) i H. a. puella (Celebes), i umieszczają je jako podgatunki monarszyka małego (Hypothymis puella)[11].

Podgatunki

  • H. (a.) consobrina Richmond, 1902 – monarszyk samotny
  • H. (a.) abbotti Richmond, 1902 – monarszyk wulkaniczny
  • H. (a.) azurea (Boddaert, 1783) – monarszyk hiacyntowy
  • H. (a.) puella (Wallace, 1863) – monarszyk mały[2]

Charakterystyka

W gnieździe, Tajlandia

Dorosły samiec monarszyka hiacyntowego ma około 16 cm długości i jest głównie jasno lazurowo-niebieski, z wyjątkiem białawego podbrzusza. Ma czarny kark i wąską czarną górną część piersi. Samica jest bardziej matowa i pozbawiona czarnych oznaczeń. Jej skrzydła i grzbiet są szaro-brązowe. Jednak kilka geograficznie oddzielonych populacji lęgowych różni się pod względem rozmiaru i odcienia oznaczeń[12][13].

Zachowanie i ekologia

Podczas karmienia młodych, park narodowy Wilpattu – Sri Lanka

Wydawane dźwięki są ostre i gwałtowne[14]. Ma krótkie nogi i zajmuje pozycję mocno wyprostowaną gdy siedzi na gałęzi, jak dzierzby. Jest owadożerny, często poluje łapiąc insekty w locie. Gdy jest zaniepokojony lub zaalarmowany, wznosi pióra na karku w spiczasty grzebień[15]. Przyłącza się do żerujących stad mieszanych gatunków, będąc jednym z najliczniejszych ich członków wśród takich stad w Ghatach Zachodnich[16]; jest aktywny w podszycie koron lasów[17]. Badanie przeprowadzone na Sri Lance wykazało, że monarszyki są wrażliwe na ludzką aktywność, co powoduje, że oddalają się od terenów gdzie są niepokojone działalnością człowieka na około 75 m[18].

Chociaż są one w dużej mierze rezydentami, znane są lokalne wędrówki o charakterze sezonowym[19]. Sezon lęgowy w Indiach trwa od marca do sierpnia, a gniazdo to prosty kielich umieszczony w rozwidleniu. Gniazdo jest wyłożone włóknami pajęczyny i grzybami, w tym grzybami z rodzaju Marasmius, które są znane z produkcji antybiotyków i mogą przynosić korzyści ptakom, chroniąc młode przed infekcjami[20]. Gniazdo jest budowane przez samicę, podczas gdy samiec je strzeże. Typowy lęg składa się z trzech jaj, które wysiadują oboje rodzice i oboje karmią młode, które wykluwają się po około 12 dniach[21].

Pajęczyny dużych pająków, takich jak Nephila pilipes, potrafią uwięzić ptaka[22]. Astrowirus został wykryty u monarszyka w Kambodży, wirus nieznany wcześniej u wróblowych[23]. Roztocze piór Proterothrix hypothymis (Pterodectinae: Protophyllodidae) zostało opisane u monarszyków w Wietnamie[24].

Przypisy

  1. ↑ Hypothymis azurea, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  2. ↑ a b Kompletna lista ptaków świata [online], listaptakow.eko.uj.edu.pl [dostęp 2023-07-10].
  3. ↑ Georges Louis Leclerc Buffon, Georges Louis Leclerc Buffon, Histoire naturelle des oiseaux, t. 8, Paris: De l'imprimerie royale, 1779, s. 329 [dostęp 2023-07-17].
  4. ↑ Gobe-mouche bleu, des Philippines. W: Georges-Louis Leclerc de Buffon, François-Nicolas Martinet, Edme-Louis Daubenton, Louis-Jean-Marie Daubenton: Planches Enluminées D'Histoire Naturelle. T. 7. De L'Imprimerie Royale, 1765–1783. (ang.).
  5. ↑ Pieter Boddaert: Table des planches enluminéez d'histoire naturelle de M. D'Aubenton : avec les denominations de M.M. de Buffon, Brisson, Edwards, Linnaeus et Latham, precedé d'une notice des principaux ouvrages zoologiques enluminés. 1783, s. 41, Number 666 Fig. 1. (fr.).
  6. ↑ James L. Peters. Collections from the Philippine Islands: Birds. „Bulletin of the Museum of Comparative Zoology at Harvard College”. 86, s. 74–228 [112], 1939. (ang.). 
  7. ↑ Check-list of Birds of the World. T. 11. Museum of Comparative Zoology, 1986, s. 476. (ang.).
  8. ↑ Friedrich Boie. Generalübersicht. „Isis von Oken”, 1826. (niem.). 
  9. ↑ Monarchs. [w:] World Bird List Version 9.2 [on-line]. International Ornithologists' Union, 2019. [dostęp 2019-08-24]. (ang.).
  10. ↑ James A. Jobling: The Helm Dictionary of Scientific Bird Names. London: Christopher Helm, 2010, s. 64, 200. ISBN 978-1-4081-2501-4. (ang.).
  11. ↑ Oberholser, Harry C. A monograph of the Flycatcher genera Hypothymis and Cyanonympha No. 1803. „Proc. U. S. Natl. Mus.”. 39 (1803), s. 585–615, 1911. DOI: 10.5479/si.00963801.1803.585. (ang.). 
  12. ↑ Eugene William Oates, William Thomas Blanford, The fauna of British India, including Ceylon and Burma, London, Taylor and Francis; [etc., etc.], 1889 [dostęp 2023-07-17].
  13. ↑ Harvard University. Museum of Comparative Zoology, Bulletin of the Museum of Comparative Zoology at Harvard College, Cambridge, Mass. : The Museum, 1944 [dostęp 2023-07-17].
  14. ↑ Pamela C. Rasmussen, John C. Anderton, Birds of south Asia. 2: Attributes and status, wyd. 2. ed, Washington, DC: Smithsonian National Museum of Natural History [u.a.], 2012, s. 333, ISBN 978-84-96553-87-3 [dostęp 2023-07-17].
  15. ↑ Ali, S & S D Ripley (1996). Handbook of the Birds of India and Pakistan. Volume 7 (2nd ed.). New Delhi: Oxford University Press. pp. 223–227.
  16. ↑ Hari Sridhar, Ferenc Jordán, Kartik Shanker, Species importance in a heterospecific foraging association network, „Oikos”, 122 (9), 2013, s. 1325–1334, DOI: 10.1111/j.1600-0706.2013.00101.x [dostęp 2023-07-17] (ang.).
  17. ↑ Kotagama, SW. The composition and spatial organisation of mixedspecies flocks in a Sri Lankan rainforest. „Forktail”. 20, s. 63–70, 2004. (ang.). 
  18. ↑ Nilusha S. Alwis, Priyan Perera, Nihal P. Dayawansa, Response of tropical avifauna to visitor recreational disturbances: a case study from the Sinharaja World Heritage Forest, Sri Lanka, „Avian Research”, 7 (1), 2016, DOI: 10.1186/s40657-016-0050-5, ISSN 2053-7166 [dostęp 2023-07-17] (ang.).
  19. ↑ Hugh Whistler, Popular Handbook Of Indian Birds, Gurney And Jackson., 1949, s. 133-134 [dostęp 2023-07-17].
  20. ↑ Gerhard Aubrecht, Werner Huber, Anton Weissenhofer, Coincidence or Benefit? The use of Marasmius (Horse-Hair Fungus) Filaments in Bird Nests, „Avian Biology Research”, 6 (1), 2013, s. 26–30, DOI: 10.3184/175815512X13531739538638, ISSN 1758-1559 [dostęp 2023-07-17] (ang.).
  21. ↑ Ali, S & S D Ripley (1996). Handbook of the Birds of India and Pakistan. Volume 7 (2nd ed.). New Delhi: Oxford University Press. ss. 223–227.
  22. ↑ Bombay Natural History Society., Bombay Natural History Society, The journal of the Bombay Natural History Society, t. 96, Bombay: Bombay Natural History Society, 1999, s. 145-146 [dostęp 2023-07-17].
  23. ↑ Ian H. Mendenhall i inni, Detection of a novel astrovirus from a black-naped monarch (Hypothymis azurea) in Cambodia, „Virology Journal”, 12 (1), 2015, DOI: 10.1186/s12985-015-0413-2, ISSN 1743-422X [dostęp 2023-07-17] (ang.).
  24. ↑ Mironov, S. V.; Tostenkov, O. O. (2013). "Three new feather mites of the subfamily Pterodectinae (Acari: Proctophyllodidae) from passerines (Aves:Passeriformes) in Vietnam". Proceedings of the Zoological Institute RAS. 317 (1): 11–29.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Monarszyk_hiacyntowy&oldid=70861713”