5 Dywizja Górska (III Rzesza)
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy | |
| Ostatni |
Hans Steets |
| Działania zbrojne | |
| II wojna światowa | |
| Organizacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych |
wojska lądowe |
| Rodzaj wojsk |
piechota |
| Podległość | |
| Skład |
patrz tekst |
5 Dywizja Górska (5. Gebirgs-Division) – dywizja górska Wehrmachtu.
Formowanie Dywizji[edytuj | edytuj kod]
5 Dywizja Górska sformowana została jesienią 1940 r. w okolicach Salzburga, z połączenia 100 pułku strzelców górskich (Gebirgsjäger Regiment – GJR) wyłączonego ze składu 1 Dywizji Górskiej oraz 85 pułku piechoty z przeznaczonej do motoryzacji 10 Dywizji Piechoty[1]. Większość żołnierzy w niej służących żołnierzy pochodziła z Austrii, a dywizja czerpała tradycje z utworzonego podczas I wojny światowej „Alpenkorps”[2][3].
Szlak bojowy[edytuj | edytuj kod]
W lutym 1941 r. 5 Dywizja Górska w składzie XVIII Korpusu Górskiego[4] dyslokowana została do południowej Rumunii, a w marcu 1941 r., po dołączeniu Bułgarii do „Paktu trzech”, przeszła do Bułgarii celem wzięcia udziału w niemieckiej inwazji na Grecję[5].
Fall Marita[edytuj | edytuj kod]
6 kwietnia 1941 r. rozpoczął się Fall Marita – niemiecki atak na Jugosławię i Grecję. 5 Dywizja Górska skierowana została do ataku na umocnioną grecką Linię Metaxasa, osłaniającą od północy Saloniki[3]. Jednostki XVIII Korpusu Górskiego kosztem dużych strat przełamały grecką obronę i w dniu 9 kwietnia 1941 r. wraz z niemiecką 2 Dywizją Pancerną zajęły Saloniki, zmuszając grecką armię „Wschodnia Macedonia” do kapitulacji[6].
W kolejnych dniach 5 Dywizja Górska ścigała wycofujących się Greków oraz wspierający ich Brytyjski Korpus Ekspedycyjny na południe, aż do zajęcia Aten 27 kwietnia 1941 r.[3]
Fall Merkur[edytuj | edytuj kod]
W kwietniu 1941 r. wzmocniona o 141 GJR z 6 Dywizji Górskiej 5 Dywizja Górska została włączona w skład XI Korpusu Lotniczego (powietrznodesantowego) w miejsce znajdującej się w Rumunii 22 Dywizji Powietrznodesantowej, celem wzięcia udziału w Operacji Merkury – niemieckiego desantu na śródziemnomorską wyspę Kretę[7]. 5 Dywizja Górska wybrana została do tej operacji ze względu na górzysty teren wyspy, wymagający wykorzystania specjalistycznego sprzętu i szkolenia górskiego. Dywizja miała zostać przerzucona z kontynentalnej Grecji do zdobytych atakiem spadochroniarzy i piechoty powietrznej portów drogą morską (II/85 GJR, III/100 GJR wraz z ciężkim sprzętem i pojazdami) lub samolotami transportowymi na zdobyte lotniska, a następnie przeprowadzić ofensywę celem zajęcia całej wyspy[8].
Operacja rozpoczęła się 20 maja 1941 r. Nieuzbrojone statki wiozące żołnierzy Dywizji zostały zatopione lub zmuszone do odwrotu przez Royal Navy w nocy z 21 na 22 maja[9]. 21 maja rozpoczęło się przerzucanie 5 Dywizji Górskiej drogą lotniczą na jedyne zdobyte przez wojska powietrznodesantowe lotnisko na Krecie – w Maleme. Do 22 maja na Krecie znalazły się cztery bataliony 85 i 100 GJR, a dowódca dywizji, gen. Julius Ringel objął dowództwo nad wszystkimi niemieckimi wojskami desantowanymi na wyspie[10].
Pododdziały 5 Dywizji Górskiej zmusiły do wycofania się aliancką artylerię ostrzeliwującą rejon lotniska w Maleme i kontynuowały pościg za wycofującymi się z Maleme Aliantami. 24 maja 1941 r. strzelcy górscy wywalczyli połączenie lotniska z okrążonymi w rejonie Chanii pododdziałami 7 Dywizji Lotniczej (spadochronowej), dzięki czemu spadochroniarze uzyskali możliwość uzupełnienia zapasów dostarczanych przez lotnisko w Maleme[11]. 25 maja, po przetransportowaniu do Maleme 141 GJR Niemcy przeprowadzili decydującą ofensywę, która doprowadziła do całkowitego rozbicia wojsk alianckich broniących Chanii i Sudy[12][13]. W rezultacie tej klęski Alianci wycofali się z Krety[14], a pozostałe na wyspie oddziały skapitulowały 2 czerwca 1941 r. Zasługi w kampanii śródziemnomorskiej przyniosły Juliusowi Ringelowi awans na stopień Generalleutnant i Krzyż Rycerski[3].
W czasie walk na Krecie żołnierze 5 Dywizji Górskiej dopuścili się licznych zbrodni na ludności cywilnej. Między innymi 24 maja w miasteczku Kastelli-Kisamos pionierzy górscy rozstrzelali na rynku około 200 zakładników[15]. Z kolei 3 czerwca strzelcy górscy doszczętnie spalili wieś Kandanos, mordując 180 mieszkańców (w większości starców i kobiety)[16][17].
Front wschodni[edytuj | edytuj kod]
Po zakończeniu bitwy o Kretę 5 Dywizja Górska została skierowana do Niemiec celem odpoczynku i reorganizacji[1]. W marcu 1942 r. dywizja w składzie XVIII Korpusu Grupy Armii Północ trafiła w rejon Leningradu, w przeddzień radzieckiej ofensywy zmierzającej do zniesienia blokady miasta. Po odparciu ofensywy strzelcy górscy uczestniczyli w pościgu za rozbitymi wojskami radzieckimi[3].
19 sierpnia 1942 r. ciężkie walki zostały wznowione, 5 Dywizja Górska do 20 września 1942 r. ścierała się z radziecką 3 Dywizją Gwardyjską w okolicach Siniawy, gdzie obydwie strony poniosły ciężkie straty[3]. W 1943 r. 5 Dywizja Górska kierowana była na zagrożone odcinki frontu w rejonie Leningradu[1]. 13 stycznia 1943 r. przy dwudziestostopniowym mrozie kontratakowała przeciwko radzieckiej 45 Dywizji Gwardyjskiej przełamującej niemieckie umocnienia, a następnie utrzymywała do 18 stycznia 1943 r. kluczowe Wzgórza Sieniawy. Gdy ofensywa radziecka wygasła 30 stycznia 5 Dywizja Górska poniosła ciężkie straty w wielotygodniowych walkach pozycyjnych. Latem 1943 r. 5 Dywizja Górska broniła linii kolejowej Mga-Wołkow w czasie kolejnej ofensywy radzieckiej, czasowo powstrzymując postępy Armii Czerwonej. 15 września 1943 r. została zaatakowana przez trzy radzieckie dywizje piechoty i zmuszona do odwrotu. Zaciekła obrona niemiecka wyczerpała jednak na tyle atakujących Rosjan, że pomimo zdobycia Wzgórz Sieniawy trzy dni później Armia Czerwona przeszła do obrony. Za wzorową postawę w trakcie 20-miesięcznych walk na Froncie Wschodnim generał Ringel został odznaczony Liśćmi Dębu[3].
Front włoski[edytuj | edytuj kod]
W grudniu 1943 r. 5 Dywizja Górska została dyslokowana do Włoch w ramach XIV Korpusu Pancernego niemieckiej 10 Armii i zajęła pozycje na Linii Gustawa wzdłuż rzeki Rapido w rejonie Cassino[1]. 26 grudnia 1943 r. zaczęła odpierać ataki Francuskiego Korpusu Ekspedycyjnego. Dywizja poniosła znaczne straty i zmuszona została do wycofania się w rejon Monte Cassino, gdzie do 4 lutego 1944 r. uczestniczyła w odpieraniu pierwszego ataku alianckiego na tę pozycję[3]. 10 lutego 1944 r. dowódca dywizji Julius Ringel został awansowany na stopień General der Gebirgstrüppen i skierowany na stanowisko dowódcy LXIX korpusu Górskiego. W dywizji zastąpił go pułkownik (Oberst) Max Schrank, 25 maja 1944 r. awansowany na generała (Generalmajor)[3]. W walkach pozycyjnych w rejonie Cassino 5 Dywizja Górska poniosła 80% straty i została skierowana do odwodu w skład LI Korpusu Górskiego. Podczas czwartej bitwy o Cassino pododdziały Dywizji walczyły z wojskami polskimi i brytyjskimi, zadając im poważne straty. Przełamanie niemieckiej obrony przez II Korpus Polski i okrążenie jej przez amerykański desant zmusiło Niemców do wycofania się na północ 25 maja 1944 r.[3]
W czerwcu 1944 r. niedobitki Dywizji opóźniały aliancki pościg w kierunku Linii Gotów, którą zajęły pod koniec miesiąca. Grupa bojowa z 5 Dywizji Górskiej odpierała ataki brytyjskiej 6 Dywizji Pancernej i hinduskiej 4 Dywizji Piechoty, zatrzymując postęp wojsk alianckich w swym rejonie aż do września 1944 r.[3] Po przełamaniu Linii Gotów we wrześniu 1944 r. 100 GJR w oderwaniu od reszty dywizji bronił przez 10 dni przełęczy Gemmano przed przeważającymi siłami brytyjskich 46 i 56 Dywizji Piechoty oraz 8 pułkiem czołgów. Pięciu żołnierzy pułku odznaczonych zostało po bitwie Krzyżami Rycerskimi[3].
Jesienią i zimą 1944 r. 5 Dywizja Górska skierowana została w Alpy Zachodnie w składzie LXXV Korpusu celem zabezpieczenia przełączy przed atakami wojsk francuskich i włoskich partyzantów[1].
Kapitulacja[edytuj | edytuj kod]
W kwietniu 1945 r. 5 Dywizja Górska skierowana została na tyły, gdzie 2 maja 1945 r. poddała się Amerykanom[3].
Dowódcy dywizji[edytuj | edytuj kod]
- General der Gebirgstruppen Julius Ringel (1 listopada 1940 – 10 lutego 1944)
- Generalleutnant Max Schrank (10 lutego 1944 – 18 stycznia 1945)
- Generalmajor Hans Steets (18 stycznia 1945 – 8 maja 1945)[3]
Skład dywizji w 1941 roku[edytuj | edytuj kod]
- 85 pułk strzelców górskich
- 100 pułk strzelców górskich
- 95 pułk artylerii górskiej
- 95 Górski batalion rozpoznawczy
- 95 Górski batalion przeciwpancerny
- 95 batalion pionierów górskich
- jednostki dodatkowe (batalion uzupełnień, łączności, zaopatrzenia)[1]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f 5.Gebirgsjäger-Division. [dostęp 2016-05-03].
- ↑ Jarmoła 2015 ↓, s. 104.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Gebirgsjägerregiment 100. [dostęp 2016-05-03].
- ↑ Jarmoła 2015 ↓, s. 44.
- ↑ Jarmoła 2015 ↓, s. 27.
- ↑ Jarmoła 2015 ↓, s. 47.
- ↑ Jarmoła 2015 ↓, s. 68,70.
- ↑ Jarmoła 2015 ↓, s. 71,141.
- ↑ Jarmoła 2015 ↓, s. 142.
- ↑ The Battle for Crete Page 4 – The battle: days 4-6. [dostęp 2016-05-03].
- ↑ Jarmoła 2015 ↓, s. 150.
- ↑ Jarmoła 2015 ↓, s. 151-153, 158.
- ↑ The Battle for Crete Page 5 – The retreat: days 7-9. [dostęp 2016-05-03].
- ↑ Jarmoła 2015 ↓, s. 160.
- ↑ MacDonald 2007 ↓, s. 340–342.
- ↑ MacDonald 2007 ↓, s. 343.
- ↑ Jarmoła 2015 ↓, s. 175–176.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Tomasz Jarmoła: Kreta 1941. Warszawa: Bellona, 2015. ISBN 978-83-11-13595-6.
- Callum MacDonald: Kreta 1941. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10606-2.