Aleksander Bekowicz-Czerkieski
| |
| kapitan | |
| Miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
porucznik i kapitan w Pułku Preobrażeńskim; dowódca wyprawy na Chiwę |
| Główne wojny i bitwy |
Kampania chiwańska |
Aleksander Bekowicz-Czerkieski (ros. Александр Бекович-Черкасский) właściwie Devlet-Girei-mırza (ros. Девлет-Гирей-мурза) (zm. 1717 Chanat Chiwy) – potomek czerkieskich książąt zamieszkujących rejon Kabardii, oficer rosyjski.
Życie[edytuj | edytuj kod]
Przyszedł na świat jako Devlet-Girei-mırza, trzeci syn kniazia Bekmurzy Dżambulatowa. Swoje pochodzenie wywodził od najwyższego wielkiego księcia Kabardii, Kazy Pszepszokowa (zm. 1615), który miał być jego pradziadkiem. W źródłach rosyjskich po raz pierwszy wzmiankowano go w roku 1688. Wkrótce później został uprowadzony z rodzinnych stron i ochrzczony jako Aleksander. Uczyniono z niego zakładnika na dworze księcia Borysa Golicyna.
W latach 1708-1709, z rozkazu cara Piotra I udał się wraz z grupą innych osób do Holandii i na Półwysep Apeniński aby studiować nawigację. Po powrocie z Europy Zachodniej w 1711, Aleksander wstąpił do Pułku Preobrażeńskiego i od 1714 służył w nim w randze kapitana. W międzyczasie prowadził skuteczne mediacje z możnowładcami kabardzkimi w celu pozyskania ich do wsparcia sił rosyjskich w walkach z Imperium osmańskim.
Od 1716 Aleksander był zaangażowany z rozkazu cara w przygotowania do kampanii przeciwko chanatowi Chiwy. Piotr I liczył, że udany podbój tego państwa zapewni mu stałe dostawy złota, potrzebnego do kontynuowana działań w tzw. III wojnie północnej. Wiosną 1717 roku Bekowicz-Czerkieski pomaszerował na Chiwę w sile ok. 7 tys. żołnierzy. Z wyprawy tej już nie powrócił. Z zeznań kilku ocalałych Kozaków, którym udało się jakiś czas później zbiec z niewoli do Rosji, siły Bekowicza-Czerkieskiego zostały podstępem rozdzielone a następnie rozgromione przez wojska chańskie. Głowę poległego Aleksandra chan Shir Ghazi wysłał jako prezent, w dowód triumfu, Abul Faidowi – chanowi Buchary.
Rodzina[edytuj | edytuj kod]
Aleksander Bekowicz-Czerkieski miał dwóch synów:
- Aleksandra Bekowicz-Czerkieskiego starszego – pułkownika w armii rosyjskiej (zmarł bezpotomnie);
- Aleksandra Bekowicz-Czerkieskiego młodszego – brygadiera w armii rosyjskiej (miał czterech synów)
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
- w Rosji funkcjonuje przysłowie będące echem wyprawy i śmierci Aleksandra – "zniknął jak Bekowicz";
- jeden z jego synów, na cześć ojca nazwał posiadaną wieś Bekowo (obecnie będącą centrum administracyjnym powiatu bekowskiego w obwodzie penzeńskim;
- na fladze powiatu bekowskiego od 2007 roku widnieje czerkiesko-kabardyjski turban symbolizujący kapitana Bekowicz-Czerkieskiego;
- na terytorium obecnego Kazachstanu istnieje Zatoka Aleksandra Bekowicza-Czerkiesiego.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Andrejew A. A., К вопросу о раннем периоде биографии Александра Бековича Черкасского [w:] "Археология и этнология Северного Кавказа. Сборник научных трудов к 75-летию Исмаила Магомедовича Чеченова", Nalczyk 2013;
- Русский биографический словарь, tom 23 (1905);
- Omarow O. Ю., Отважный исследователь Каспийского моря (А. Бекович-Черкасский), Machaczkała 1965;
- Wilinbakow V. B., Александр Черкасский — сподвижник Петра I, Nalczyk 1966.