Aleksandr Parchomienko
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
3 stycznia 1921 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Główne wojny i bitwy |
rewolucja 1905 roku, |
| |
| Odznaczenia | |
| |
Aleksandr Jakowlewicz Parchomienko (ros. Александр Яковлевич Пархоменко[1], ukr. Олександр Якович Пархоменко, Ołeksandr Jakowycz Parchomenko[2]; ur. 12 grudnia?/24 grudnia 1886 w Makarowym Jarze, zm. 3 stycznia 1921 w Buzowcach) – rosyjski robotnik i działacz rewolucyjny, uczestnik rosyjskiej wojny domowej we wschodniej Ukrainie.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Od 1900 pracował w fabryce parowozów w Ługańsku. W 1904 wstąpił do partii bolszewickiej[1]. Brał udział w rewolucji 1905 roku, dowodząc zbrojnym oddziałem robotników, a następnie chłopów z jego rodzinnej wsi. Był kilkakrotnie aresztowany[1]. Podczas rewolucji poznał i działał pod kierunkiem Klimienta Woroszyłowa, który po 1917 ułatwiał mu karierę wojskową[1].
W 1916 kierował politycznym, antywojennym strajkiem robotników fabryki amunicji w Ługańsku. W tym samym roku został zmobilizowany do armii rosyjskiej, nie został jednak skierowany na front, lecz przebywał w pułku rezerwy w Woroneżu, nadal prowadząc bolszewicką agitację. Podczas rewolucji lutowej przebywał i działał w Moskwie, następnie wrócił do Ługańska i tworzył tam jednostki Czerwonej Gwardii. Brał udział w tworzeniu struktur władzy bolszewickiej w Donbasie po rewolucji październikowej[1]. Uczestniczył w walkach z białymi Kozakami atamana Kaledina (brał również udział w represjach wymierzonych w Kozaków) oraz w walkach z oddziałami Ukraińskiej Centralnej Rady. W marcu 1918 został szefem sztabu dowodzonego przez Woroszyłowa oddziału walczącego z wojskami niemieckimi na Ukrainie[1]. Razem z Woroszyłowem opuścił w czerwcu 1918 Ukrainę, wycofując się do Carycyna[1].
W październiku 1918 został pełnomocnikiem rewolucyjnej rady wojskowej 10 Armii. W styczniu 1919 powierzono mu stanowisko komisarza wojskowego guberni charkowskiej, szefa garnizonu charkowskiego oraz pełnomocnika ds. zaopatrzenia Charkowskiego Okręgu Wojskowego. Brał udział w tłumieniu powstania Hryhorjewa[1]. 15 maja dowodzone przez niego oddziały wyparły z Jekaterynosławia zwolenników Hryhorjewa. Parchomienko polecił przy tym rozstrzelać co dziesiątego wziętego do niewoli powstańca, a kilka tysięcy uczestników wystąpienia wtrącił do więzienia. Udało im się podnieść nowy bunt, w wyniku którego bolszewickie oddziały jeszcze na kilka dni musiały opuścić miasto[3]. W czerwcu tego samego roku dowodził nieudaną obroną Charkowa przed białymi Siłami Zbrojnymi Południa Rosji[2], ponosząc całkowitą klęskę w starciu z Armią Ochotniczą pod dowództwem gen. Władimira Maj-Majewskiego. Czerwoni musieli opuścić Charków 27 czerwca 1919 r.[4]
W grudniu 1919 r. Parchomienko został pełnomocnikiem rady rewolucyjno-wojskowej 1 Armii Konnej, zaś w kwietniu 1920 r. dowodził 14 dywizją kawalerii[2].
W 1920 r. brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej[1].
Jesienią tego samego roku brał udział w operacji północnotaurydzkiej przeciwko Siłom Zbrojnym Południa Rosji. W grudniu tego samego roku, po tym, gdy oddziały białych zostały zmuszone do opuszczenia Krymu, a Armia Czerwona podjęła walkę z anarchistami Nestora Machny, z którymi wcześniej współdziałała, Parchomienko został skierowany do walki z machnowcami i zginął w zorganizowanej przez nich zasadzce[1].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
W radzieckiej historiografii i propagandzie Aleksandr Parchomienko należał do najsilniej eksponowanych postaci bohaterów wojny domowej[1]. W 1942 r. powstał poświęcony mu film biograficzny Aleksandr Parchomienko, w którym tytułową rolę zagrał Aleksandr Chwyla[5].
Imię Parchomienki nadano jego rodzinnej wsi, a także licznym ulicom, kołchozom i przedsiębiorstwom w ZSRR[1][2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l Пархоменко Александр Яковлевич [online], hrono.ru [dostęp 2019-04-09].
- ↑ a b c d ПАРХОМЕНКО ОЛЕКСАНДР ЯКОВИЧ [online], resource.history.org.ua [dostęp 2019-04-09].
- ↑ A. Miszyna, N. A. Grigorjew - ataman powstancew Chersonszcziny, „Nowyj Istoriczeskij Wiestnik”, styczeń 2007.
- ↑ J. D. Smele, The "Russian" Civil Wars 1916-1926. Ten Years That Shook the World, Hurst&Company, London 2015, ISBN 978-1-84904-721-0, s. 123.
- ↑ Aleksandr Khvylya [online], IMDb [dostęp 2019-04-09].