Alojzy Pawełek

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Alojzy Pawełek
Lolek, Żywiec, L. Żywiec, Druh
Ilustracja
kpt. dr Alojzy Pawełek (przed 1929)
kapitan lekarz kapitan lekarz
Data i miejsce urodzenia

22 listopada 1893
Warszawa

Data i miejsce śmierci

30 października 1930
Warszawa

Przebieg służby
Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Formacja

Legiony Polskie,
I Korpus Polski

Jednostki

42 Pułk Piechoty,
CWSGiS,
CIWF

Stanowiska

lekarz szkoły, wykładowca

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa

Odznaczenia
Krzyż Niepodległości Srebrny Krzyż Zasługi Medal Zwycięstwa (międzyaliancki)
Multimedia w Wikimedia Commons
Okładka książki A. Pawełka pt. Harcerstwo na martwym tropie
Nagrobek Alojzego Pawełka
Skwer Alojzego Pawełka w Warszawie

Alojzy Pawełek ps. „Lolek”, „Żywiec”, „L. Żywiec”, „Druh”[1] (ur. 22 listopada 1893 w Warszawie, zm. 30 października 1930 tamże) – kapitan lekarz Wojska Polskiego, doktor nauk medycznych, instruktor harcerski i skautowy, podharcmistrz[2], autor pierwszych podręczników skautowych i publikacji w dziedzinie wychowania fizycznego.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 22 listopada 1893 roku w Warszawie. Ukończył Gimnazjum Mariana Rychłowskiego (1913)[3]. W 1911 został zastępowym jednego z pierwszych w Warszawie zastępów skautowych, współorganizatorem drużyny skautowej im. J. Ordona na Woli oraz jednym z założycieli 1 WDH im. Romualda Traugutta. Zainicjował zorganizowanie zastępu z uczniów Klas Rzemieślniczych przy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa i w Szkole Technicznej przy Muzeum Rzemiosł i Sztuki Stosowanej. Zastępy te dały początek drużynom im. M. Borelowskiego i im. J. Lelewela. Od 1912 roku prowadził również drużynę skautową im. M. Konarskiego, która od roku 1915 nosi numer „10 WDH”.

Latem 1913 był komendantem pierwszego w zaborze rosyjskim miesięcznego obozu skautowego w Kolbach na Polesiu. Na jesieni został egzaminatorem na kursie drużynowych na Dynasach, a w grudniu – oboźnym kursu instruktorskiego w Strachowie pod Warszawą. W 1914 roku współorganizował kurs żeńskiej Komendy Skautowej w Warszawie, a w lecie uczestniczył w ogólnopolskim kursie w Skolem. W wyniku działań wojennych znalazł się na terenie Rosji, gdzie również dał początek czterem drużynom skautowym. W 1918 roku w Kijowie zorganizował II kurs instruktorski w willi „Kin Grust”. Później w tym mieście został członkiem Naczelnictwa Skautowego. Od 1921 po powrocie do Warszawy, redagował tygodnik „Harcmistrz”. Będąc podharcmistrzem został dyrektorem naukowym kursu instruktorskiego Warszawskiej Komendy Chorągwi w Kazuniu Polskim. Na początku maja 1930 objął kierownictwo Wydziału Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w oddziale warszawskim ZHP[4].

Podczas I wojny światowej był żołnierzem Legionów Polskich, służył w II Brygadzie[5]. Później walczył w szeregach I Korpusu Polskiego gen. Dowbor-Muśnickiego[6]. Przebywał w niewoli rosyjskiej[6]. Jeszcze podczas służby wojskowej podczas wojny podjął studia medyczne[6].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został przyjęty do Wojska Polskiego. Został awansowany na stopień porucznika piechoty ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[7][8]. Został współpracownikiem w utworzonym latem 1919 Wydziale Wychowania Fizycznego w Departamencie Naukowo-Szkolnym Ministerstwa Spraw Wojskowych, gdzie służył jako starszy referent, a od początku 1920 do kwietnia 1921 był kierownikiem Wydziału (po czym został zastąpiony przez inicjatora WWF, kpt. Władysława Osmolskiego)[9]. W 1923, 1924 był oficerem 42 pułku piechoty z Białegostoku, odkomenderowanym na studia na Uniwersytecie Warszawskim[10][11]. W 1925 uzyskał dyplom lekarza[12]. Z 42 pułku piechoty został powołany do Centralnej Wojskowej Szkoły Gimnastyki i Sportów w Poznaniu w charakterze hospitanta na Oficerski Kurs Wychowania Fizycznego, którego nie ukończył, ponieważ został powołany na stanowisko lekarza tej szkoły od 1 maja 1925, zastępując na stanowisku chorego mjr. dr. Włodzimierza Missiuro[13]. Później pełnił stanowisko dyrektora nauk w tej Szkole[14][15]. W latach 20. pozostawał w kadrze naukowej CWSzGiS, wykładał anatomię stosowaną człowieka i mechanikę ruchu, repetytorium z chemii i fizyki, nauki podstawowe, zasady i organizację wychowania fizycznego w Polsce, fizjologię i higienę ćwiczeń, patologię ogólną[16][17]. Ponadto prowadził tam badania lekarskie i pomiary[14]. Przed 1928 uzyskał stopień naukowy doktora medycyny[5]. Został awansowany na stopień kapitana piechoty ze starszeństwem i zweryfikowany z lokatą 1 stycznia 1927[18][6]. Był autorem opracowań sprawozdawczych, dotyczących działalności CWSzGiS, w tym obszernej broszury z 1929[19][20]. Jednocześnie w Poznaniu zasiadał w Miejskim Komitecie Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego oraz w Komisji Wychowania Fizycznego Wojewódzkiego Komitetu[14]. Następnie był jednym z rzeczoznawców przy budowie uczelni następczej tj. powołanej pod koniec 1929 Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego w Warszawie, w której został zastępcą profesora anatomii, asystentem w Zakładzie Anatomii i wykładowcą anatomii[21][15][22][5][6]. Na tej uczelni został także kuratorem zatwierdzonej w grudniu 1929 Bratniej Pomocy Słuchaczów CIWF[23]. Przed 1930 został przeniesiony do korpusu oficerów sanitarnych i zweryfikowany w stopniu kapitana lekarza w ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1927[12].

30 października 1930 wieczorem do jego gabinetu w CIWF na warszawskich Bielanach przyszedł inny wykładowca tej uczelni, kpt. dr Zdzisław Szydłowski, który po krótkiej sprzeczce między nimi zastrzelił kpt. Pawełka kilkoma strzałami z broni palnej[22][5][15]. Według doniesień prasowych między oboma oficerami istniała wieloletnia niechęć, a w grudniu 1929 doszło między nimi do pojedynku[22]. 4 listopada 1930, po nabożeństwie żałobnym w kościele garnizonowym przy ul. Długiej, został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie[24][6] (kwatera B15-6-17)[25].

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

  • W lutym 1989[26] na wniosek Harcerskiego Kręgu Seniorów „Twierdza” imieniem Alojzego Pawełka nazwano skwer na warszawskiej Woli znajdujący się u zbiegu ulic: Brylowskiej i Prądzyńskiego[27].
  • W budynku Zespołu Szkół Mechanicznych im. M. Konarskiego została ustanowiona tablica poświęcona druhowi Pawełkowi.

Publikacje[edytuj | edytuj kod]

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Tadeusz Chojnacki: Pawełek Alojzy. W: Harcerski słownik biograficzny. Janusz Wojtycza (red.). T. 1. Warszawa: Muzeum Harcerstwa, Marron Edition, 2006, s. 162. ISBN 83-923571-1-6. [dostęp 2024-04-19].
  2. ↑ Rozkaz Naczelnictwa ZHP L.15 z 28.05.1923
  3. ↑ Wojciech Rylski: Absolwenci Reytana 1913. wne.uw.edu.pl. [dostęp 2020-07-28].
  4. ↑ Z harcerstwa. „Kurier Warszawski”. Nr 127, s. 14, 11 maja 1930. 
  5. ↑ a b c d Alojzy Pawełek. Nekrolog. „Kurier Warszawski”. Nr 300, s. 22, 1 listopada 1930. 
  6. ↑ a b c d e f Ś. p. dr. Alojzy Pawełek. „Kurier Warszawski”. Nr 300, s. 5, 7 listopada 1930. 
  7. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 422.
  8. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 372.
  9. ↑ Pawełek. CWSzGiS 1929 ↓, s. 3, 68.
  10. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 248.
  11. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 229.
  12. ↑ a b Lista starszeństwa oficerów zawodowych korpusu sanitarnego. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1930, s. 24.
  13. ↑ Pawełek. CWSzGiS 1929 ↓, s. 24, 29, 68.
  14. ↑ a b c d e f g h i Pawełek. CWSzGiS 1929 ↓, s. 68.
  15. ↑ a b c Zmarli. Alojzy Pawełek. „Wychowanie Fizyczne”. Z. 12, s. 481, 1930. 
  16. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 139.
  17. ↑ Pawełek. CWSzGiS 1929 ↓, s. 43, 44, 45, 46, 47, 50, 52, 53, 54, 55, 57, 59, 61, 62, 63, 68, 78, 79.
  18. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 220.
  19. ↑ Centralna Wojskowa Szkoła Gimnastyki i Sportów w Poznaniu. „Junak”. Nr 38, s. 680, 29 września 1929. 
  20. ↑ Pawełek. CWSzGiS 1929 ↓, s. 1, 91.
  21. ↑ Alojzy Pawełek. Centralny Instytut W. F.. „Junak”. Nr 25, s. 284, 22 czerwca 1930. 
  22. ↑ a b c Zabójstwo w Instytucie wychowania fizycznego. „Kurier Warszawski”. Nr 300, s. 15, 1 listopada 1930. 
  23. ↑ Alojzy Pawełek. Centralny Instytut W. F.. „Junak”. Nr 25, s. 285, 22 czerwca 1930. 
  24. ↑ Ogłoszenie. „Kurier Warszawski”. Nr 301, s. 8, 3 listopada 1930. 
  25. ↑ Cmentarz Wojskowy. Kwatera B 15, rząd 6, grób 17. cmentarzekomunalne.com.pl. [dostęp 2021-06-10].
  26. ↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 403. ISBN 83-86619-97X.
  27. ↑ Uchwała nr XLVI/1262/2012 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 8 listopada 2012 r. w sprawie nazw niektórych ulic i skwerów w Dzielnicy Wola m.st. Warszawy. [w:] Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego poz. 7870 [on-line]. edziennik.mazowieckie.pl, 21 listopada 2012. s. 1. [dostęp 2014-05-01].
  28. ↑ Harcerstwo oniemiałe. worldcat.org. [dostęp 2018-11-19].
  29. ↑ a b Pawełek. CWSzGiS 1929 ↓, s. 91.
  30. ↑ Przegląd książek i czasopism. Książki nadesłane. „Żołnierz Wielkopolski”. Nr 24, s. 11, 10 czerwca 1928. 
  31. ↑ Pawełek. CWSzGiS 1929 ↓, s. 1.
  32. ↑ Pawełek. CWSzGiS 1929 ↓, s. 92.
  33. ↑ Alojzy Pawełek. C. I. W. F i Poznań. „Junak”. Nr 25, s. 282–283, 22 czerwca 1930. 
  34. ↑ Harcerstwo na martwym tropie ; Harcerstwo oniemiałe. worldcat.org. [dostęp 2018-11-19].
  35. ↑ M.P. z 1931 r. nr 178, poz. 260 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  36. ↑ M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 104 „za zasługi na polu wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego”.
  37. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 139, 220.
  38. ↑ Sport i kultura fizyczna. „Nowy Kurjer”. Nr 232, s. 7, 8 października 1929. 

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Alojzy_Pawełek&oldid=73545476”