Amsonia

Amsonia
	; Amzonia nadreńska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	goryczkowce
Rodzina	toinowate
Rodzaj	amsonia
	Nazwa systematyczna
	Amsonia Walter; Fl. Carol. 98. Apr-Jun 1788
	Typ nomenklatoryczny
	Amsonia tabernaemontana Walter
	Multimedia w Wikimedia Commons

Amsonia^[4]^[5], amzonia^[6] (Amsonia Walter) – rodzaj roślin należący do rodziny toinowatych. Obejmuje 16 gatunków^[7]. Występują one we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego (jeden gatunek – Amsonia orientalis – bardzo rzadki w stanie dzikim), w Japonii (także jeden gatunek) i Ameryce Północnej (cała reszta, z centrum zróżnicowania w stanie Arizona, gdzie rośnie 8 gatunków). Rośliny te zasiedlają lasy, brzegi rzek i wysychające latem mokradła. Kilka gatunków uprawianych jest jako rośliny ozdobne^[8].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Byliny i półkrzewy o wysokości do 1 m^[6], zwykle o pędach prosto wzniesionych^[8].
Liście: Wąskolancetowate^[6], skrętoległe, czasem biało owłosione^[8].
Kwiaty: Kielich 5-działkowy, działki wąskie, zrośnięte u nasady w rurkę. Płatki korony zwykle jasnobłękitne, w pąku skręcone, wąskie, zrośnięte w dolnej części w rurkę, wewnątrz owłosioną. Pręcików 5. Zalążnia górna, dwukomorowa. Szyjka słupka pojedyncza, na szczycie spłaszczona^[8].
Owoce: Z każdego kwiatu powstają dwie torebki zawierające po 4–8 nasion^[8].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Należy do podrodziny Rauvolfioideae Kosteletzky, rodziny toinowatych (Apocynaceae), która jest jednym z kladów w obrębie rzędu goryczkowców (Gentianales) z grupy astrowych spośród roślin okrytonasiennych^[2]^[9].

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa jasnotowe (Lamiidae Takht. ex Reveal), nadrząd Gentiananae Thorne ex Reveal, rząd toinowce (Apocynales Bromhead), rodzina toinowate (Apocynaceae Juss.), rodzaj amzonia (Amsonia Walter)^[10].

Wykaz gatunków^[7]^[4]^[5]

Amsonia ciliata Walter – amsonia wąskolistna, a. orzęsiona
Amsonia elliptica (Thunb.) Roem. & Schult.
Amsonia fugatei S.P.McLaughlin
Amsonia grandiflora Alexander
Amsonia hubrichtii Woodson – amsonia Hubrichta
Amsonia jonesii Woodson
Amsonia kearneyana Woodson
Amsonia longiflora Torr.
Amsonia ludoviciana Small
Amsonia orientalis Decne.
Amsonia palmeri A.Gray
Amsonia peeblesii Woodson
Amsonia rigida Shuttlew. ex Small
Amsonia tabernaemontana Walter – amsonia nadreńska, a. Tabernaemontana
Amsonia tharpii Woodson
Amsonia tomentosa Torr. & Frém.

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Kilka gatunków uprawia się jako rośliny ozdobne^[8]^[6].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-20].
↑ ^a ^b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 23. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ ^a ^b Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin tom I, A-J. Poznań: Zysk i S-ka, 2011, s. 79. ISBN 978-83-7506-845-0.
↑ ^a ^b ^c ^d GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ ^a ^b Amsonia Walter. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-03].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 213. ISBN 0-333-74890-5.
↑ List of Genera in RUBIACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2010-12-03] (ang.).
↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Amsonia. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-20]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).

[3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-20].

[gawrys-4] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 23. ISBN 978-83-925110-5-2.

[grabowska-5] Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin tom I, A-J. Poznań: Zysk i S-ka, 2011, s. 79. ISBN 978-83-7506-845-0.

[burnie-6] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[powo-7] Amsonia Walter. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-03].

[philips-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 213. ISBN 0-333-74890-5.

[9] List of Genera in RUBIACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2010-12-03] (ang.).

[10] Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Amsonia. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-20]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]