Azorella

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Azorella
Ilustracja
Azorella prolifera
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

selerowce

Rodzina

selerowate

Rodzaj

azorella

Nazwa systematyczna
Azorella Lamarck
Encycl. Meth., Bot. 1: 344. 2 Dec 1783[3]
Typ nomenklatoryczny

A. filamentosa Lamarck[4]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Mający 3 tys. lat okaz Azorella compacta

Azorella[5], azorka[6] (Azorella Lamarck) – rodzaj roślin z rodziny selerowatych (Apiaceae). Obejmuje 26[7] do ok. 30[8] gatunków. Występują one w Ameryce Południowej, sięgając do Kostaryki na północy, a na południu do Ziemi Ognistej[8] i Falklandów[7], poza tym na wyspach subantarktycznych[8][7][9]. Rosną zwykle w miejscach skalistych i żwirowych, na torfowiskach i w trawiastych murawach, często tworząc charakterystyczne, zbite darnie i poduszki[9]. Rośliny niektórych gatunków tworzą na tyle sztywne poduszki, że można na nich stanąć, nie zostawiając śladu[6]. Najstarsze, okazałe okazy osiągają wiek 3 tysięcy lat[7]. Są to rośliny typowe dla formacji wysokich Andów, ale część gatunków spotykana jest także w innych zbiorowiskach roślinnych na mniejszych wysokościach[8].

Znaczenie użytkowe ma zwłaszcza azorella trójdzielna A. trifurcata uprawiana jako ozdobna[9]. Niektóre gatunki użytkowane są lokalnie jako rośliny lecznicze. Mogą znaleźć znaczenie w terapii cukrzycy. Ze względu na rozwój w krajobrazie bezdrzewnym i dostarczanie dobrego opału (przy spalaniu rośliny te dają dużo ciepła i mało dymu) – wiele gatunków jest nadmiernie pozyskiwanych i z tego powodu zagrożonych[7].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Azorella prolifera
Azorella volcanica
Pokrój
Byliny o niskich pędach tworzących zbite darnie i poduszki osiągające ponad 0,6 m wysokości i 1 m średnicy[9]. Pędy owłosione lub nagie[8].
Liście
Ogonkowe, o ogonkach często trwałych i sztywnych. Blaszka różnego kształtu – od niepodzielonej i kolistej do wcinanej i wielokrotnie podzielonej. Blaszka bywa cienka lub mięsista[8].
Kwiaty
Drobne, zebrane w pojedyncze baldachy na szczytach pędów, eksponowane na szypułach lub schowane wśród liści[8]. Działki kielicha drobne. Korona tworzona jest przez 5 wolnych, zielonkawych, żółtawych do brązowych płatków[9]. Pręcików 5. Zalążnia dolna, dwukomorowa, w każdej z komór z pojedynczym zalążkiem. Szyjki słupka dwie[9], trwałe lub nie[8].
Owoce
Rozłupnia rozpadająca się na dwie rozłupki[9], spłaszczone lub cylindryczne albo kuliste, nagie lub owłosione, żebrowane mniej lub bardziej wyraźnie[8].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja systematyczna

Rodzaj z podrodziny Azorelloideae z rodziny araliowatych Araliaceae[10]. Dawniej rodzaj włączany był do podrodziny Hydrocoloideae, która mimo podobieństw morfologicznych tworzących ją roślin okazała się nie mieć charakteru monofiletycznego i podzielona została między rodziny selerowatych i araliowatych[11].

Wykaz gatunków[12]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-05-19] (ang.).
  3. ↑ Azorella Lamarck. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-05-19].
  4. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].
  5. ↑ a b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 36. ISBN 978-83-925110-5-2.
  6. ↑ a b Daniela i Stanisław Tałałajowie: Dziwy świata roślin. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1974, s. 78.
  7. ↑ a b c d e David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 454, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  8. ↑ a b c d e f g h i L. Constance y J. Affolter: Azorella Lam.. [w:] Flora Mesoamericana [on-line]. [dostęp 2019-05-19].
  9. ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 301. ISBN 0-333-74890-5.
  10. ↑ Genus: Azorella Lam.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-05-18].
  11. ↑ Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 632-637. ISBN 978-1-842466346.
  12. ↑ Azorella. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-05-19].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Azorella&oldid=70132961”