Berk Efşan
 „Berk Efşan” w 1897 roku | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
1891 |
| Wodowanie |
1892 |
 Imperium Osmańskie
| |
| Nazwa |
Berk Efşan |
| Wejście do służby |
1894 |
| Wycofanie ze służby |
październik 1918 |
 Turcja
| |
| Wejście do służby |
1920 |
| Wycofanie ze służby |
1928 |
| Los okrętu |
złomowany w 1932 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
normalna: 230 ton |
| Długość |
59,9 metra |
| Szerokość |
6,6 metra |
| Zanurzenie |
2,4 metra |
| Materiał kadłuba | |
| Napęd | |
| 2 maszyny parowe o łącznej mocy 3500 KM 2 kotły, 2 śruby | |
| Prędkość |
21 węzłów |
| Uzbrojenie | |
| 6 działek rewolwerowych kal. 37 mm 4 torpedy | |
| Wyrzutnie torpedowe |
2 × 428 mm (2 x I) |
| Załoga |
50 |
Berk Efşan – turecki torpedowiec z końca XIX wieku, jedna z dwóch zbudowanych w Niemczech jednostek typu Berk Efşan. Okręt został zbudowany w stoczni Germaniawerft w Kilonii, po czym w sekcjach dostarczony do tureckiej stoczni Tersâne-i Âmire w Stambule i tam zwodowany w 1892 roku. Wcielony w skład marynarki Imperium Osmańskiego w 1894 roku torpedowiec wziął udział w wojnie grecko-tureckiej, I wojnie bałkańskiej i I wojnie światowej, a w latach 20. służył pod banderą Republiki Turcji do 1928 roku. Okręt został złomowany w 1932 roku.
Projekt i budowa[edytuj | edytuj kod]
Dwa torpedowce[a] typu Berk Efşan zostały zamówione przez Turcję w Niemczech 23 października 1886 roku[1]. „Berk Efşan” zbudowany został w stoczni Germaniawerft w Kilonii (numer stoczniowy 41), po czym w sekcjach dostarczony do tureckiej stoczni Tersâne-i Âmire w Stambule[1]. Stępkę okrętu położono w 1891 roku, a zwodowany został w 1892 roku[1][2][b].
Dane taktyczno-techniczne[edytuj | edytuj kod]
Okręt był torpedowcem z kadłubem wykonanym ze stali[1]. Długość całkowita wynosiła 59,9 metra, szerokość 6,6 metra i zanurzenie 2,4 metra[1][3][c]. Wyporność normalna wynosiła 230 ton[1][d]. Jednostka napędzana była przez dwie pionowe trzycylindrowe maszyny parowe potrójnego rozprężania Germania o łącznej mocy 3500 KM, do których parę dostarczały dwa kotły lokomotywowe, także wyprodukowane w macierzystej stoczni[1][3]. Prędkość maksymalna napędzanego dwiema śrubami okrętu wynosiła 21 węzłów[1][3][e]. Zapas węgla wynosił 75 ton[1][3].
Na uzbrojenie artyleryjskie jednostki składało się sześć pięciolufowych działek rewolwerowych kalibru 37 mm L/30 Kruppa[1][3]. Broń torpedową stanowiły dwie pojedyncze dziobowe wyrzutnie kalibru 428 mm z łącznym zapasem czterech torped[1][3][f].
Załoga okrętu składała się z 8 oficerów i 42 podoficerów i marynarzy[1][3].
Służba[edytuj | edytuj kod]
Po przeprowadzeniu prób morskich „Berk Efşan” został w 1894 roku wcielony w skład marynarki wojennej Imperium Osmańskiego[1][3]. W 1896 roku torpedowiec był w stanie osiągnąć prędkość zaledwie 17 węzłów[1]. W marcu 1897 roku, w momencie wybuchu wojny grecko-tureckiej, „Berk Efşan” wchodził w skład 1. Dywizjonu okrętów floty osmańskiej[4]. Przeprowadzone 15 kwietnia ćwiczenia artyleryjskie wykazały fatalny stan techniczny większości tureckich okrętów i spowodowały wiele uszkodzeń; „Berk Efşan” jako jedna z nielicznych jednostek została uznana za zdolną do walki[5].
W 1912 roku z pokładu okrętu zdemontowano dwa działka rewolwerowe kalibru 37 mm[1][3]. Podczas I wojny bałkańskiej, według stanu na 10 października 1912 roku „Berk Efşan” przebywał w stoczni w Stambule, a następnie operował na Morzu Czarnym[6]. 21 listopada 1912 roku krążowniki „Mecidiye” i „Hamidiye”, eskortowane przez „Berka Efşana” i niszczyciel „Yarhisar”, wyszły z Bosforu i udały się pod Warnę[7]. W nocy z 21 na 22 listopada okręty osmańskie zostały zaatakowane przez bułgarskie torpedowce „Dryzki”, „Letjaszti”, „Smeli” i „Strogi”, w wyniku czego o godzinie 0:04 na pozycji 43°09′45″N 28°21′05″E/43,162500 28,351389 „Hamidiye” został trafiony torpedą wystrzeloną przez „Strogiego” i doznał uszkodzeń[7]. „Berk Efşan” i „Yarhisar” próbowały dogonić wycofujące się okręty wroga, jednak nie udało się ich odnaleźć i obie jednostki powróciły do storpedowanego krążownika[7]. 10 lutego 1913 roku „Berk Efşan”, niszczyciele „Basra” i „Taşoz” oraz transportowiec „Giresan” udały się pod Podimę, gdzie dwa dni wcześniej podczas nieudanej próbie desantu na mieliźnie osiadł okręt pancerny „Asar-i Tevfik”, demontując z wraku nadający się do użytku sprzęt i wyposażenie[7]. W kwietniu i maju tego roku „Berk Efşan” i „Taşoz” eskortowały transportowiec „Kizilirmak”, pływający na trasie z Konstancy do Stambułu[7].
Podczas I wojny światowej w 1915 roku dokonano przezbrojenia okrętu, montując w miejsce działek kalibru 37 mm cztery działa kalibru 47 mm: dwa typu SK L/45 C/99 i dwa SK L/30 C/91, z łącznym zapasem 400 pocisków[1][3]. Załoga jednostki w tym czasie liczyła 58 Turków i 4 Niemców[1]. 15 października 1915 roku w pobliżu wyspy Marmara „Berk Efşan” i eskortowany przez niego parowiec „Hûdavandigar” stały się celem nieskutecznego ataku brytyjskiego okrętu podwodnego HMS H1[8]. W październiku 1918 roku okręt odstawiono do rezerwy[1].
W 1920 roku „Berk Efşan” powrócił do służby, a 29 października 1923 roku został formalnie wcielony do nowo powstałej marynarki wojennej Republiki Turcji, choć jego stan techniczny nie pozwalał na eksploatację i trafił do rezerwy[9]. Okręt wycofano ze składu floty ostatecznie w 1928 roku, a w 1932 roku został złomowany[1][g].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 394 i Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 587 klasyfikują okręty jako niszczyciele.
- ↑ Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 394 podają, że okręt został zwodowany w 1894 roku.
- ↑ Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 394 podają, że długość okrętu wynosiła 56,99 metra.
- ↑ Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 394, Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 390 i Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 587 podają, że wyporność okrętu wynosiła 266–270 ton.
- ↑ Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 394 podają, że prędkość maksymalna wynosiła 25 węzłów, zaś Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 587, że 18.
- ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 587 podaje, że okręt był wyposażony w pojedynczą wyrzutnię torped kalibru 450 mm.
- ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 390 podają, że okręt został sprzedany około 1927 roku.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 155.
- ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 390.
- ↑ a b c d e f g h i j Gogin 2024 ↓.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 194.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 8–9.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 21, 25, 195.
- ↑ a b c d e Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 21.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 42.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 59, 155.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Conway’s All the World’s Fighting Ships 1860–1905. Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene M. Kolesnik (red.). New York: Mayflower Books Inc., 1979. ISBN 0-8317-0302-4. (ang.).
- Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
- Ivan Gogin: BERK EFŞAN torpedo boats (1894). Navypedia. [dostęp 2024-03-23]. (ang.).
- Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
- Bernd Langensiepen, Ahmet Güleryüz: The Ottoman Steam Navy 1828–1923. Annapolis: Naval Institute Press, 1995. ISBN 1-55750-659-0.
